İstanbul’da barajlar dolu değil fakat asıl sorun tüketim
İstanbul’da barajların doluluk oranı yüzde 30’un altına düştü. İstanbul su krizi eşiğinde mi sorusu gündeme gelmişken, İSKİ’den Bülent Solmaz geçen seneye göre durumun iyi gittiğini, asıl sorunun tüketimdeki yüzde 4’ün üzerindeki artış olduğunu söylüyor ve ekliyor: “3-4 yıl içinde hayata geçecek Rezve regülatörü ve deniz suyu arıtma projemiz İstanbul’un ihtiyacının yaklaşık yüzde 10’unu karşılayacak”
Türkiye, sıcaklıkların mevsim normallerinin üzerinde olduğu bir yaz geçirdi, şimdi de sonbahar geçiriyor. Marmara da kuraklıktan etkilenen bölgelerin başında. Barajların doluluk oranları ise mevcut durumu gözler önüne seriyor. Öyle ki, İstanbul Su ve Kanalizasyon İdaresi (İSKİ) verilerine göre, İstanbul’u besleyen barajların doluluk oranı yüzde 30’un altına düştü. Oysa, bu yılın ocak ayında yüzde 70 olarak kaydedilmişti. İstanbul’un 10 barajından, doluluk oranı en düşük yüzde 6 ile Alibeyköy. Bu, Alibeyköy için son 10 yılın en düşük oranı. Kuraklığın geldiği seviye, baraj gölü içindeki Mimar Sinan’a ait Mağlova Kemeri’nin apaçık ortaya çıkışıyla kendini gösteriyor. Gerçi Kazandere ve Pabuçdere barajlarında da durum farklı değil, yüzde 10’un altındalar. İstanbul’un en büyük barajı Ömerli’nin ise yüzde 25’i dolu. Oysa sadece 2.5 ay önce doluluk oranı yüzde 45’ti. Peki bu veriler bize İstanbul’un bir su krizi yaşadığını mı gösteriyor, barajların alarm verdiği bir noktada mıyız?
Geçen seneye göre durumumuz iyi
İSKİ Genel Müdür Yardımcısı Bülent Solmaz, barajların genel doluluk oranının yüzde 29’a düşmesine rağmen, geçen sene aynı döneme göre daha iyi durumda olduğumuzu ve İstanbul için en azından önümüzdeki yaza kadar bir su sıkıntısı öngörmediklerini söylüyor: “2023’te aynı dönemde doluluk oranı yaklaşık yüzde 16’ydı. Şu an daha iyi bir değerdeyiz. Üstelik kış mevsiminin başlangıcındayız. Önümüzdeki yazın ortasına kadar bir problem görmüyoruz, fakat bunu bu kışın alacağı yağış da belirleyecek. Yani mayıs ayında, gelecek yılın projeksiyonuna bakacağız.”
Bu yıl Avrupa yağışlı, Melen kurak
Solmaz’a barajlardaki mevcut durumun İstanbul’un su tüketimini nasıl karşıladığını sorduğumuzda, “İstanbul’da günlük su tüketimi yaklaşık 3 milyon metreküp dersek, bunun 2 milyonunu Avrupa, 1 milyonunu Anadolu Yakası tüketiyor. Bu sene Avrupa daha yağışlı bir sezon geçirdi, burada barajlarımızın durumu geçen seneye göre iyi. Örneğin, Istrancalar 2022-2023 sezonlarında yaklaşık yüzde 20’lerdeyken, bu yıl yüzde 30’da. Nitekim şu ana kadar yaklaşık 140 milyon metreküp su aldık, yıl sonuna kadar 150’nin üzerine çıkarız, ki bu Istrancalar için bir rekor. Büyükçekmece Barajı ise geçen sene aynı dönem yüzde 4’ten şimdi yüzde 31’e yükseldi. Yani Avrupa iyi giderken, bu yıl, su ihtiyacımızın neredeyse yarısını karşılayan regülatörümüz Melen kuraklık yaşıyor. Öyle ki, 2023’te İstanbul’a 1.1 milyar metreküp su sağlandı ve bunun 590 milyon metreküpü Melen’den karşılandı. Bu yıl Melen’den henüz 330 milyon metreküp su geldi, yıl sonuna anca 400’e ulaşırız gibi duruyor. İstersek Avrupa’daki suyu Anadolu’ya aktarabiliriz. Ama gerek yok” yanıtını alıyoruz.
Asıl sorun tüketimdeki artış
Öte yandan, Solmaz İstanbul’da şu an asıl problemin sanıldığı gibi barajlardaki doluluk oranı değil, tüketimdeki artış olduğunu vurguluyor: “İstanbul’un geçen seneye göre su tüketimi yüzde 4 üzerinde arttı. Genelde yüzde 1’lik bir artış bekleriz, zaten geçen yıllarda bu oranda artışlar gördük, bu yıl tahminimiz aşıldı. Her yıl bu orandaki bir artış, kaynaklarımızı riske sokar. Halbuki, TÜİK verilerine göre, 2023’te İstanbul nüfusunun bir önceki yıla göre 252 bin 27 kişi azalarak 15 milyon 655 bin 924 kişi olduğu kaydedildi. Nüfus azalırken tüketimin neden arttığını henüz verilerle açıklayamıyoruz. Önümüzdeki yıl da artış oranına göre taşlar oturabilir. Benim tahminim, hanelerde kayıtlı olmayan hareketli nüfusun ve rekor sıcaklıkların su tüketimini arttırdığı yönünde. Bu artışı önümüzdeki dönem için projeksiyonlarımızda dikkate alıyoruz.”
Rezve regülatörü İstanbul’u rahatlatacak
Peki İSKİ’nin önümüzdeki dönem için eylem planı nedir? Solmaz, 3-4 yıl içinde Avrupa Yakası’nda Bulgaristan sınırından doğan Rezve Deresi’nden (Mutludere) Terkos Barajı’na su alma projeleri olduğunu söylüyor ve ekliyor: “Çevreye zarar vermeden bir regülatör kuracağız. Normalde Anadolu’dan Avrupa’ya su transferi yapıyoruz, fakat hatlarda bir sorun olursa, örneğin bir afet durumunda Avrupa’nın kendi kendini idare edebilmesi için bu proje önemli. Avrupa, Rezve’yi kattığınız zaman 7-8 ay kendini idare edebilecek. Bir de, deniz suyu arıtma projemiz var. Günlük 100 bin metreküp, yılda 35 milyon üzerinde metreküp deniz suyunu artıma projemiz üzerinde çalışıyoruz. Elbette bir yatırım maliyeti olacak fakat henüz ihaleye çıkmadığımız için netleşmedi. Maliyeti ne olursa olsun, günlük neredeyse 3 milyon metreküp tüketimden sadece 100 bin metreküpün arıtma olması faturalara yansımayacak. Bu iki projenin de gerçekleşmesi durumunda ise yılda yaklaşık 150 milyon metreküp su elde edeceğiz. Bu İstanbul’un toplam su tüketiminin yaklaşık yüzde 10’una, Avrupa Yakası’ndaki su tüketiminin ise yüzde 20’sine denk geliyor."
Bodrum’da da barajlardan kuraklık haberi geldi. Kenti besleyen Geyik ve Mumcular’ın su seviyeleri yüzde 7'ye düştü. Bölge için en önemli barajlardan Akgedik’de ise doluluk oranı yüzde 40’larda.