Sanat ortamı, seyahat yasaklarının esnemesiyle sonbaharda beklenen etkinlik furyası öncesinde bu yaz beklenmedik yerlerde hareketlenmeye başladı. Bu yerlerden biri de 2022 yılında Manifesta’yı ağırlayacağı duyurulduğundan beri gözlerin çevrildiği Kosova. 1996’dan beri dikkatle takip edilen Avrupa Bienali Manifesta, göçebeliği ve yerel iş birliği süreçlerini önemseyen bir yaklaşımla her defasında henüz sanat alanında cazibe merkezine dönüşmemiş ilginç ve sıklıkla ihtilaflı bölgelerde düzenlenmesiyle öne çıkıyor.
Yolculuk umuttur
Yugoslavya’nın dağılma sürecindeki trajedinin akabinde 2008’de bağımsızlığını ilan eden Kosova’yı bugün hala Birleşmiş Milletler’e bağlı devletlerin yarısı resmen tanımıyor. Manifesta’nın bu girişimi ise kültür-sanat yoluyla ve Avrupa Birliği fonlarının desteğiyle Kosova halkının “kamusal alanı geri kazanma” ve Balkanlar ile Avrupa’nın geleceği için “açık fikirli bir metropolis” yaratma tahayyülüne katkıda bulunmayı hedefliyor.
“What if a journey…” başlığı altında Övül O. Durmuşoğlu ve Joanna Warsza küratörlüğünde sonuç ve hedef yerine yolculuğun kendisine odaklanarak “yolculuk varsa umut da vardır” önermesiyle düzenlenen 3. Autostrada Bienali işte tam da böyle bir sürece eklemleniyor.
“Otoyol” anlamına gelen Autostrada Bienali’ni kuran sanatçılar Leutrim Fishekqiu ve Barış Karamuço ile pedagog Vatra Abrashi’nın çıkış amacı, İstanbul Bienali’yle Venedik Bienali’ni Kosova üzerinden “yenilikçi bir otoyol” ile bağlamak. Yol ve yolculuk metaforları bienalle süredursun, eski bir askeri hangarı eğitim ve üretim merkezine çevirmesiyle Prizren kentinin yegane güncel sanat kurumuna dönüşen Autostrada Bienali’nin üçüncüsü 1 Temmuz’da feminist sanat üstadı Agnes Denes’in ayçiçeği tarlası ve Petrit Halilaj ile Alvaro Urbano’nun Priştine’nin sembolü Kubbeli Kütüphane’ye yerleştirdiği devasa çiçeklerle başladı. Prizren’de devam eden etkinliklerin ardından 19 Temmuz’da İpek kentinde 2000’li yıllarda sanatçıların buluşma noktasına dönüşen EXIT Gallery’yi ağırlayan barda, çalışmalarının çoğunu Balkanlarda (ve diğer coğrafyalarda) çıktığı yolculuklarda, hatta barlarda yaratan kavramsal sanatçı Hüseyin Bahri Alptekin ile Kosovalı sanatçı dostu Sokol Beqiri’nin babası Agush Beqiri’yi anma niteliğinde bir açılışla tamamlandı.
11 Eylül’e dek süren 3. Autostrada Bienali’nin tarihi ve endüstriyel yapıların yanı sıra kamusal alandaki farklı çalışmalarla nüfuz ettiği Prizren’de dünyanın dört bir yanından sanatçılarla birlikte Hera Büyüktaşçıyan, Banu Cennetoğlu ve Gülsün Karamustafa’nın çalışmaları öne çıkıyor. Küratöryel seçkisi ve mekânsal tercihleriyle 3. Autostrada Bienali, ortak tarih ve kültürel mirasın bizi bağladığı Kosova ile güncel bağlar kurabileceğimiz bir yolculuk vadediyor.