2000 yılından bu yana altı muhabiri öldürülen Novaya Gazeta adlı Rus gazetesinden Muratov, ödülü kahraman arkadaşlarına adadı
Sarah Provan
2021 Nobel Barış Ödülü iki gazetecinin oldu. Filipinli Maria Ressa ve Rus Dimitri Muratov, ödüle ifade özgürlüğünü korumak ve savunmak için verdikleri “cesur mücadele” sebebiyle layık görüldü. Ressa, Filipinler’deki haber sitesi Rappler’ın kurucu ortağı ve CEO’su. 2012’de açılan site, o günden bu yana Güneydoğu Asya ülkesindeki otoritelerin çok sayıda cezai kovuşturmasına hedef oldu. Eski CNN muhabiri Ressa, Devlet Başkanı Rodrigo Duterte’nin popülist siyaseti hakkındaki haberlere öncülük etti. Ressa ve diğer Rappler yöneticileri, aralarında vergi kaçırma ve dolandırıcılık “siber iftiranın” da yer aldığı birçok suçlamayla karşı karşıya kaldı. Bağnaz siyasetçilerin kuşatması altındaki özgür basının küresel sembollerinden biri haline geldi. Filipinler ve ABD vatandaşlığı bulunan Ressa, aynı zamanda Facebook gibi sosyal medya şirketlerini yüksek sesle eleştirenler arasında yer alıyor.
Rus gazetecinin cesareti
Nobel komitesi Başkanı ödülü Ressa ile paylaşan Muratov’u da, “Rusya’da giderek zorlayıcı hale gelen koşullar altında, on yıllardır ifade özgürlüğünü savunduğu” için takdir etti. Muratov 1993 yılında bağımsız Novaya Gazeta’yı kuranlardan biriydi. Gazete, altı yıl sonra iktidara gelen Devlet Başkanı Vladimir Putin’in basın üzerinde giderek artan baskısına rağmen, araştırmacı gazetecilik faaliyetlerini ısrarla sürdürdü. 2000 yılından bu yana gazetenin altı muhabiri öldürüldü. Özellikle Rusya’nın Çeçenistan’daki savaşını ve bu vilayeti yönetmek için Kremlin tarafından görevlendirilen Ramazan Kadirov’u hararetli bir şekilde eleştiren Anna Politkovskaya’nın öldürülmesi, büyük ses getirdi. Novaya Gazeta son dönemde hem Rusya’nın Ukrayna’da yürüttüğü vekalet savaşına, hem de toplum ve çevre sorunlarına dair can alıcı yayınlar yaptı. Muratov, “Bunu hak eden ben değilim. Bunu hak eden Novaya Gazeta. Bunu hak eden, halkın ifade özgürlüğünü savunurken ölenler. Onlar aramızda olmadığına göre, herkese söylemem için beni seçmiş olmalılar” diye konuştu. Ödül parasının bir kısmını, nadir görülen hastalıkları olan çocuklar için Putin tarafından kurulan bir hayır kurumuna bağışlayacağını söyledi. Cuma günü Kremlin de Muratov’u kutladı. Putin’in sözcüsü Dimitri Peskov, muhabirlere yaptığı açıklamada, “Durmadan çalışıyor ve ideallerine bağlı biri. Yetenekli ve cesur. Ayrıca elbette, bu ödül büyük bir takdir anlamına geliyor. Kendisini kutluyoruz” şeklinde konuştu. Gazete bazı yeni basın kuruluşlarını kapanmaya, çok sayıda gazeteciyi de ülkeyi terk etmeye zorlayan kısıtlayıcı yeni kanun dahilinde, Rusya’da “yabancı ülke ajanı” damgası yememiş tek büyük bağımsız medya organı durumunda.
Ressa: Hükümetle savaşmak delilik
Barış Ödülü’nü alan Maria Ressa, geçen Aralık ayında Financial Times’a yazdığı mektupta, gazeteciliğinin iki kişiye dokunduğunu yazdı: Dezenformasyona izin veren Facebook kurucusu Zuckerberg ve Filipinler Devlet Başkanı Duterte. Hapse girebilirim. Sırf gazeteci olduğum için. Filipinler’de 1 Ocak 2012 günü Rappler’ı kurarken hayallerimiz çok başkaydı. Gazeteciliği, teknolojiyi ve sivil katılımı bir araya getirmeyi düşlemiştik. Erişimimiz ve gelirimiz her yıl yüzde 300 arttı. Ama 2016’da her şey değişti. Belediye başkanı olarak uyuşturucuya karşı açtığı acımasız savaşın ardından devlet başkanı seçilen Rodrigo Duterte, sosyal medyayı kendisini eleştirenlere karşı silah olarak kullanmaya başladı. Araştırmacı gazeteciliğimiz iki kişinin dokunulmazlığına dokundu: Biri, Filipinler’de dezenformasyonun korkunç bir şekilde yayılmasına izin veren Facebook’un kurucusu Mark Zuckerberg, diğeriyse uyuşturucu savaşları sırasında 27 bin kişinin yargısız infazına sebep olan Duterte.Ressa, “Sessizlik razı olmaktır” diyor. Hükümetle savaşmak başlı başına bir delilik: Yola bu niyetle çıkmamıştım, ama işimi yapmak isteyince başka çarem kalmadı.Teknoloji Duterte gibi popülist liderlere yeni imkanlar sundu. Duterte, Rusların “yalan hortumu” taktiğini benimsedi ve hem gazetecileri hem de vatandaşları yalan içinde bıraktı. Şu anda hakkımda sekiz farklı tutuklama emri var. Hepsi de normalde mahkemeye varması bile mümkün olmayan saçma sapan suçlamalara dayanıyor. Toplamda 100 yıl hapis cezasına çarptırılmama sebep olabilir. Ama yaşadıklarım zincirlerimden tamamen kurtulmama yaradı.