Öge Demirkan
ogedemirkan@gazeteoksijen.com İlk önce karikatüristler Erdil Yaşaroğlu ve Selçuk Erdem’in karikatürlerini izinsiz yayınlayan binlerce kişiye dava açtığı haberi gündeme geldi. Ardından Sezen Aksu, “kültür servisi” adlı internet sitesinde şarkısının izinsiz kullanıldığını iddia ederek telif talebinde bulundu. Dijital telif hakları davaları her geçen gün artıyor. Altınbaş Üniversitesi Hukuk Fakültesi öğretim üyesi Doç. Dr. Hasan Sınar, doktorasını telif hakları üzerine yazmış bir hukukçu. “Mahkeme şu soruyu sorar: Eseri dijital ortamda yayınlayan kişinin maddi çıkarı var mı? Örneğin web sitesinin trafiğini artırıyorsa hiçbir mazereti yok, telif hakkı ödemek zorunda. Ayrıca paylaşım sayesinde kendi reklamını yapıp, itibarını artırıyorsa bu da çıkar elde etmeye girer. İşin içinde çıkar varsa da telif ödemesi gerekir” diyor.
Instagram’dan bir örnek
Bilişim hukuku uzmanı avukat Çağatay Cengiz, dijitalde telif hakkını bir örnek olay üzerinden anlatıyor: “Örneğin Instagram hesabınızdan bir paylaşım yaptınız. Fonda bir şarkı çalıyor ve siz ayakkabılarınızın ne kadar rahat olduğunu söylüyorsunuz. Bu kişisel paylaşımdır, hak ihlali yoktur. Ancak sizi binlerce kişi takip ediyor ve ayakkabının linkini paylaşıyorsanız o zaman fonda çalan müzik için telif ödemeniz gerekir.”
30 bin karikatür, 200 dava
Ünlü karikatüristler Erdil Yaşaroğlu ve Selçuk Erdem’in avukatı Kadir Kurtuluş’la konuşuyoruz. “İnternette Erdil Yaşaroğlu’na ait izinsiz kullanılan yaklaşık 30 bin karikatür var ama en fazla 200’ü için hukuki işlem başlattık” diyor. “Karikatürleri izinsiz kullanıyor, belli bir trafik elde ediyorlar. Sonra da elde ettikleri trafiğe göre google’dan pay alıyorlar. Maliyetleri yok denecek kadar az ama aşırdıkları içerikle yayıncılık yaparak gelir elde diyorlar. Biz işte bu sitelerin sahiplerine dava açıyoruz. Ama yakalandıklarında sanki kanun dışı işlem yapıyormuşuz gibi davranıyorlar. Yavuz hırsız ev sahibini bastırırmış… Uyarıyoruz, içeriği kaldırmıyorlar. Dava açıyoruz ‘Neden uyarmadınız’ diyorlar. Aslında uyarmaya bile gerek yok! Arabanızı çalan hırsız yakalandığında ‘Niye şikayet ettiniz,
bana söyleseydiniz getirirdim’ diyor mu?”
Hukuki süreç nasıl işliyor?
Eser sahibi ya da vekili savcılığa suç duyurusunda bulunuyor. Savcılık işlem başlatıyor. Bilirkişi raporu istiyor. Bilirkişi eserin izinsiz kullanıldığını bildirirse; savcılık Emniyet’e yazı yazarak sitenin sahiplerinin bulunmasını ve ifadelerinin alınmasını istiyor. Telif Hakları Kanunu’nun 71’inci maddesine göre suçu işleyen kişi 2 yıldan 4 yıla kadar hapis istemiyle dava açılıyor. Bu noktada savcılık tarafları belirli bir bedel üzerinden anlaşmaları için uzlaşmaya gönderiyor.
4 karikatür için 8 bin TL
Avukat Kadir Kurtuluş, “Uzlaşmada bilirkişi, ilgili sitenin aldığı ‘tık’ sayısına göre bir ücret belirliyor. Biz örneğin 4 karikatür için yaklaşık 8 bin lira talep ediyoruz. Oysa mahkemeye gidip, yargı süreci tamamlansa sadece 6 bin lira avukatlık ücreti ödemek zorunda kalacaklar” diyor.
"Paylaşanları seviyoruz"
Karikatürist Erdil Yaşaroğlu, “İki kavramı birbirinden ayırmak gerek: Paylaşmak ve yayınlamak” diyor, anlatıyor: “Paylaşım yapanları seviyoruz. Biri karikatürlerimi sevmiş, eğlenmiş ve arkadaşlarıyla, sevdikleriyle paylaşmış. Burada bir sorun yok. Ama durum karikatürleri alıp yayınlamak olduğunda işin rengi değişiyor. Çünkü yayıncılık profesyonel bir iş. Karikatürleri gelir elde etmek amacıyla kurulmuş bir sitede yayınladığınız noktada sorun başlıyor.”
“Biz 7-8 yıl önce bu konuları konuşmaya başladık… Klasik mecralardan, dijitale doğru bir geçiş olduğunun farkındaydık. Biz de eserlerimizi dijital dünyaya taşımıştık. Fakat sadece karikatürlerimizi değil, kitaplarımızı, dergilerimizi bile internette korsan olarak yayınlayanlar yüzünden dijitale tam olarak geçemiyorduk. Geminde delikler varsa önce onları tamir edersin, sonra yola çıkarsın. 4 yıldır hukuki süreçleri işletiyoruz. Gelir elde eden, gelir elde etmeyi amaçlayan siteleri ve ticari kurumları durdurmaya çalışıyoruz.”