Yusuf Akcakaya
Ekonomi dünyasının en önemli yatırım araçlarından biri bitcoin oldu. Türkiye’de de binlerce, hatta milyonlarca kişi bitcoin’e yatırım yapıyor ancak sektörde regülasyonun olmaması da suistimale açık bir durum yaratıyor. Son olarak binlerce kişinin mağdur olduğu ve milyonlarca doların buharlaştığı Thodex ve Vebitcoin dolandırıcılığına şahit olduk. Aslında bu iki olay Türkiye’deki ilk bitcoin dolandırıcılığı değil, öncesi de var. 2018 yılında kayıtlara geçen Coinspace dolandırıcılığı ile ilgili bir gelişme yaşandı. Anadolu Cumhuriyet Savcılığı tarafından yaklaşık 3 yıl önce başlatılan soruşturma tamamlandı ve Türkiye’nin ilk bitcoin dolandırıcılık iddianamesi yazıldı.
Kripto para tanımı iddianamede
İddianamede dikkat çeken ayrıntılar mevcut. Bunların başında ise savcılık tarafından kripto para ve bitcoin’in tanımının yapılmış olması geliyor. Savcılık kripto para için, “Kriptografik/şifreli olarak güvenli işlem yapmaya ve ek sanal para arzına olanak sağlayan dijital değerlere kripto-para denir. Kripto-paralar alternatif para birimidirler, dijitaldirler ve aynı zamanda sanal paradırlar” ifadesini kullandı. Bitcoin için de şu tanım yer aldı: “Bitcoin sistemi, açık kaynak kodlu yazılımlardan oluşur. Bitcoin bir şirket ya da kurum değildir, herhangi bir yönetim merkezi yoktur, resmi temsilcisi yoktur. Herhangi ülkenin merkez bankasıyla ilişkili yok. Açık kaynak kodlu madenci yazılımını çalıştırarak, bitcoin ağına dahil olan herkes bitcoin üretebilir.”
Piramit satış sistemi
Şimdi iddianameye konu olan dolandırıcılığa gelirsek, olayın temeli 2016 yılına dayanıyor. 39 kişinin şüpheli olduğu olayda suç örgütü lideri olarak adı geçen S.Ö., Coinspace İnternet Hizmetleri A.Ş adında bir şirket kuruyor. “Malta üzerinden s-coin ve first coin adlı kripto para üretiyoruz” diyerek yatırımcı toplamaya başlıyor. Otellerde toplantılar düzenliyor, geziler organize ediyor, hatta sosyal medyada reklam veriyor. Piramit satış sistemini uygulayarak, yeni yatırımcı getirene de pay veriyor. Bir bakıma daha önce örneklerini defalarca gördüğümüz ‘saadet zincirini’ kuruyor. Yatırımcıların sisteme girmesi ise belirlenen paketler üzerinden oluyor. Paket fiyatlarının en ucuzu 150 dolardan başlıyor ve 24 bin dolara kadar çıkıyor. Paketler için de sözleşme yapılıyor. Yürütülen soruşturmada yapılan sözleşmeler de incelendi ve sözleşmede kripto para üretimi ile ilgili olmadığı; domain ve tasarım hizmeti verileceği üzerine bir taahhüt verildiği saptandı. Bir başka ifade ile yatırımcılar neyi imzaladıklarını bile okumadı…
Öyle bir para yok
Savcılık tarafından yapılan soruşturmada başka bir sonuca daha ulaşıldı. Coinspace şirketi tarafından Malta’da s-coin ve first coin üretildiği söylenerek para toplandı. Ancak yapılan soruşturmada böyle bir kripto para üretiminin olmadığı saptandı. Bir başka ifadeyle dolandırıcılar, kripto paranın sanallığını kullandılar. Yine savcılığın tespitine göre 3 binden fazla kişi mağdur olurken yaklaşık 16 milyon lira ve 209 bin euro toplandı.
Paralar nasıl buharlaştı?
Savcılık iddianamesinde toplanan paraların dolandırıcıların kendi hesaplarına aktarıldığı da tespit edildi. Bu aktarma işlemine ise “reset atma” adının verildiği de iddianamede şu şekilde açıklandı: “Kolay para kazanma heveslisi vatandaşlarımızdan para toplandı. İtimad telkin etme adına vaadlere sadık kalınarak mübalağa mertebesinde kar payları dağıtıldı. Bu usul ile yeni katılımcılar sisteme çekildi. Vaat edilen dönemde paranın ödenmesi gerektiğinde “reset atma” ismiyle maruf bir işlemle para yatıran tüm kişilerin hesaplarına el konuldu. Örgüt üye ve yöneticilerinin reset’ten haberdar edilerek, işlemden evvel paralarını sistemden çekmelerinin sağlandığı belirlendi.” Savcılık şüphelilerin suç işlemek amacıyla örgüt kurma, bilişim sistemleri, banka veya kredi kurumlarının araç olarak kullanılması suretiyle dolandırıcılıktan cezalandırılmasını istedi.
Psikolojiyi biliyorlar
Sosyolog Mustafa Arslantunalı İnsanlar birine veya bir şeye güven duymadan yaşayamazlar. Dolandırıcılar da insan psikolojisini çok iyi bilirler, bu güven ve inanma ihtiyacını sömürürler. Kripto para özelinde ise, “Ekonomik düzeni değiştirecek, buna yatırım yapmak gerek’’ algısı kullanılıyor. İlginç tarafı ise blok zincir, kripto para gibi sistemlerin potansiyelinin olması.
Kolay para umudu
Davranış Bilimci Tuğba Özdenal Türkiye yaklaşık 15 yıl önce saadet zinciriyle tanıştı. Çünkü insanlar kolay yoldan para kazanmak istiyordu, hala öyle. Bu tür dolandırıcılık vakalarına karışanlar 35 yaşın altında, çoğunlukla bekarlar.
İki kez kaybettim
Mağdur Serdar Kayabaş 2 üniversite mezunuyum. Kripto parayla 2018 başlarında tanıştım, önce 5 bin TL yatırdım, param bir günde 5 bin 400’e çıktı. Bunun üzerine 25 bin TL yatırdım ve bu miktar yaklaşık bir ayda 912 TL’ye düştü. Pişman olup çıktım ama dayanamadım, paramı kurtarmak için girdim. Aracımı satıp Thodex aldım. O da dolandırıp kaçtı. Kuzenimin 800 bin TL’si, diğer arkadaşımın da 200 bin TL’si sitede kaldı.