Bilim dünyasını sarsan 'kara enerji' çalışması: Evrenin genişlemesi yavaşlamaya başladı

CNN International'ın haberine göre evrenin genişlemesinin hızlandığına dair kabul edilen bilimsel görüş sarsılıyor. Yeni yayımlanan bir araştırma, genişlemenin yıllardır düşünüldüğü gibi hızlanmadığını, aksine yavaşlamaya başlamış olabileceğini gösteriyor. Bulgular doğrulanırsa, astronominin temel taşlarından biri olan karanlık enerji anlayışı baştan aşağı yeniden değerlendirilecek.

1998 yılında iki ayrı ekip, uzak Tip 1a süpernovaların beklenenden daha sönük olduğunu tespit etmiş ve bu gözlem, evrenin hızlanan bir genişleme sürecine girdiğini düşündürmüştü. Bu keşif, 2011’de fizik Nobel Ödülü ile onurlandırılmıştı. Ancak karanlık enerjinin doğası bugüne kadar çözülemedi ve model zaman zaman sorgulandı.

Geçen yıl Arizona’daki Karanlık Enerji Spektroskopik Cihazı (DESI) sayesinde oluşturulan en büyük evren haritası, karanlık enerjinin zamanla zayıflıyor olabileceğine işaret etmişti. Bu gözlemler, evrenin genişleme hızının gelecekte yavaşlayabileceğini göstermişti.

6 Kasım’da yayımlanan yeni çalışma ise karanlık enerjinin bugün artık aynı güçle etki etmediğini öne sürerek tartışmayı büyüttü. Çalışmanın başyazarı, Güney Kore Yonsei Üniversitesi’nden Astrofizik Profesörü Young-Wook Lee, “Karanlık enerji var, fakat günümüz evreni artık yavaşlayan bir genişleme evresine girmiş durumda. Bu durum, evrenin kaderini değiştirebilir” sözlerini kullandı.

Süpernovaların yaşı parlaklıklarının anahtarı olabilir

Araştırma ekibi, 300 galaksideki Tip 1a süpernovaları analiz ederek bu patlamaların parlaklığının yalnızca uzaklıkla değil, aynı zamanda oluşum yıldızlarının yaşıyla da ilişkili olduğunu belirtti.

Yonsei Üniversitesi doktora öğrencisi ve çalışmanın ortak yazarı Junhyuk Son, “Önceki kabullere göre Tip 1a süpernovalar neredeyse aynı parlaklıktaydı. Bu nedenle güvenilir birer ‘standart mum’ olarak kullanılıyorlardı. Ancak patlamayı oluşturan yıldızların yaşı parlaklığı belirliyor. Genç yıldızlar daha sönük, yaşlı yıldızlar daha parlak patlama üretiyor” dedi.

Ekibin bu ilişkiyi yüzde 99,99 güvenilirlik düzeyinde tespit ettiği bildirildi.

Bilim dünyasında büyük tartışma

Araştırma, evrenin artık hızlanmadığını savunduğu için büyük tepki topladı. 2011 Nobel Ödülü’nün sahiplerinden Adam Riess, çalışmayı “hatalı bir varsayım üzerine kurulu” olarak nitelendirdi. Riess, günümüzdeki süpernovaların genç yıldızların bulunduğu bölgelerde gözlendiğini, dolayısıyla yaş etkisi iddiasının geçerli olmadığını savundu.

Prof. Lee ise bu eleştirinin gerçeği yansıtmadığını belirtti: “Günümüz evreninde Tip 1a süpernovalar hem yaşlı, sakin eliptik galaksilerde hem de genç yıldız oluşturan galaksilerde eşit şekilde gözleniyor.”

Diğer uzmanlar da temkinli yaklaşıyor. Duke Üniversitesi’nden Dan Scolnic, çalışmanın “ev sahibi galaksi yaşı ile süpernova yaşı arasında kanıtlanmamış bir bağlantı kurduğunu” söyledi. Boston Üniversitesi’nden Dillon Brout ise sorunun önemli olduğunu kabul etmekle beraber, mevcut süpernova analizlerinin zaten çevresel etkenleri hesaba kattığını belirtti.

Michigan Üniversitesi’nden Prof. Dragan Huterer, “Olağanüstü iddialar olağanüstü kanıt gerektirir” diyerek mevcut bulguların standart kozmoloji modelini çürütmek için yeterli olmadığını ifade etti.

Her şey sil baştan mı yapılacak?

Araştırmanın doğru olması halinde, evrenin genişlemesinin ileride durabileceği ve hatta büyük çöküş (Big Crunch) adı verilen tersine bir sürece girebileceği belirtiliyor. Lee, “İki yıl önce büyük çöküş ihtimali neredeyse imkansız görünüyordu. Ancak bugün bu ihtimali yeniden konuşuyoruz” dedi.

Tartışmanın önümüzdeki yıllarda netleşmesi bekleniyor. 2026’da gözlem operasyonuna başlayacak olan Vera C. Rubin Gözlemevi, 10 yıllık kapsamlı gökyüzü taramasıyla on binlerce yeni süpernova gözlemi yapacak ve konuya kesin yanıtlar sağlayabilecek.

Prof. Lee, “Karanlık enerji giderek daha gizemli bir hal alıyor. Muhtemelen bir şeyleri eksik bırakıyoruz. Beş yıl içinde çok daha şaşırtıcı sonuçlar elde edilebilir” diye konuştu.