Çin'den çip krizini tetikleyecek adım: Bize çip vermezseniz biz de sizi çip üretemez hale getiririz

Çin'in ihracatında kısıtlamaya gittiği germanyum ve galyum, çip üretiminde kullanılıyor ve askeri uygulamaları var. Bu kısıtlamalar, Washington'un Pekin'in gelişmiş mikroişlemci teknolojisine erişimini sınırlama çabalarının ardından geldi.

Çin, galyum ve germanyumun küresel tedarik zincirinde açık ara en büyük oyuncu konumunda. Critical Raw Materials Alliance (CRMA) endüstri kuruluşuna göre, dünyadaki galyumun yüzde 80'ini ve germanyumun yüzde 60'ını Çin tek başına üretiyor. Bu malzemeler minör metallerden oluşuyor, yani doğada genellikle kendi başlarına bulunmuyor ve genellikle başka süreçlerin yan ürünü olarak ortaya çıkarılıyor. 

Germanyum cevherleri nadir toprak elementi olarak kabul ediliyor. Germanyumun çoğu çinko üretiminin bir yan ürünü ve kömürün uçucu külünden elde ediliyor. Avrupa endüstri birliği Critical Raw Materials Alliance'a (CRMA) göre, Çin dünyadaki germanyumun yaklaşık yüzde 60'ını üretiyor, geri kalanı ise Kanada, Finlandiya, Rusya ve ABD'den geliyor.

ABD'nin yanı sıra, önemli çip ekipmanı üreticisi ASML'ye ev sahipliği yapan Japonya ve Hollanda da Çin'e çip teknolojisi ihracat kısıtlamaları getirdi.

Çin'in kararı bir misilleme

Yatırım şirketi BMO Capital Markets'tan Colin Hamilton BBC'ye yaptığı açıklamada, "Çin'den gelen bu açıklamanın zamanlaması, diğerlerinin yanı sıra Hollanda tarafından açıklanan çip ihracat kısıtlamaları göz önüne alındığında tesadüfi değil" dedi.

Çin gümrüklerine göre, ülke geçen yıl 43,7 metrik ton işlenmemiş ve işlenmiş germanyum ihraç etti.

Hamilton "Basitçe söylemek gerekirse Çin, eğer bize çip vermezseniz, biz de size bu çipleri üretecek malzemeleri vermeyiz mesajını veriyor" diye ekledi.

Kaynak milliyetçiliği yükselişte

Dünyanın en büyük iki ekonomisi arasındaki sürekli kısır çekişme, hükümetlerin diğer ülkeler üzerinde nüfuz sahibi olmak için kritik malzemeleri istiflemesi anlamına gelen "kaynak milliyetçiliğinin" yükselişine dair endişeleri arttırdı.

Batı ülkeleri büyük risk altında

Birmingham Üniversitesi'nde kritik materyaller araştırma görevlisi olan Dr. Gavin Harper, "Hükümetlerin küreselleşme söyleminden giderek uzaklaştığını görüyoruz" dedi ve sözlerini şöyle sürdürdü: "Uluslararası piyasaların basitçe malzeme sağlayacağı fikri ortadan kalktı ve resme daha geniş bir açıdan bakarsanız, Batı endüstrisi varoluşsal bir tehditle karşı karşıya kalabilir"

Galyum, çinko cevherlerinde ve boksitte eser miktarda bulunuyor ve alüminyum yapmak için boksit işlenirken galyum metali üretiliyor. Bu metalin yüzde 80'i Çin topraklarından çıkarılıyor.

Galyum ve arsenik bileşimi olan galyum arsenit, yüksek frekanslı bilgisayar çiplerinin yanı sıra ışık yayan diyotların (LED'ler) ve güneş panellerinin üretiminde kullanılıyor. CRMA'ya göre, dünya çapında sınırlı sayıda şirket elektronikte kullanım için gereken saflıkta galyum arsenit üretiyor. Germanyum ayrıca mikroişlemciler ve güneş pilleri üretiminde de tercih ediliyor. Hamilton, ordu için kilit öneme sahip görüş gözlüklerinde de bu malzemelerin kullanıldığını söyledi. 

Germanyum rezervimiz var ama galyum yok

Geçen ay bir Pentagon sözcüsü ABD'nin germanyum rezervi olduğunu ancak galyum stoku bulunmadığını söyledi. Sözcü, "[Savunma] Bakanlığı, galyum ve germanyum da dahil olmak üzere mikroelektronik ve uzay tedarik zinciri için kritik malzemelerin yerli madenciliğini ve işlenmesini artırmak için proaktif adımlar atıyor" dedi.

İkame maddeler krizi çözebilir

Yine de Çin'in ihracat kısıtlamalarının uzun vadede sınırlı bir etkiye sahip olması bekleniyor. Siyasi risk danışmanlık şirketi Eurasia Group, Çin'in önde gelen galyum ve germanyum ihracatçısı olmasına rağmen, bilgisayar çipleri gibi bileşenlerin üretiminde bu malzemelerin yerine kullanılabilecek ikame maddeler olduğunu belirtti. Eurasia Group ayrıca Çin dışında da aktif madencilik ve işleme tesislerinin bulunduğu belirtildi. Kurum, Çin'in on yılı aşkın bir süre önce nadir toprak minerallerinin ihracatını kısıtlamasıyla bu kararı arasındaki benzerliklerin altını çizdi.

2010 yılında Çin, iki ülke arasındaki toprak anlaşmazlığının ardından Japonya'ya nadir toprak ihracat kotalarını kısıtlayarak nadir toprak fiyatlarının yükselmesine ve Japonya'nın başka tedarik kaynakları bulma arayışına girmesine neden oldu. Pekin o dönemde kısıtlamaların çevresel kaygılara dayandığını söylemişti.

Eurasia'nın tahminlerine göre bu karar sonrası daha fazla ihracatçı ortaya çıktı ve on yıldan kısa bir süre içinde Çin'in nadir toprak elementleri tedarik zincirindeki hakimiyeti yüzde 98'den yüzde 63'e düştü.

Kaynakların geliştirilmesi için çalışma şart

Eurasia'nın Çin kurumsal ilişkiler ve ABD-Çin direktörü Anna Ashton BBC'ye yaptığı açıklamada, "Alternatif galyum ve germanyum kaynaklarının geliştirilmesi ve kullanılmasının yanı sıra bu emtiaların geri dönüştürülmesi ve daha kolay erişilebilir alternatiflerin belirlenmesi için yoğun çabalar görmeyi bekleyebiliriz" dedi.

Ashton "Bu sadece Çin'in yakın zamanda açıkladığı ihracat kısıtlamalarının bir sonucu olmayacak. Bu, artan talep beklentilerinin, yoğunlaşan jeostratejik rekabetin ve güvensizliğin ve Çin'in siyasi ve stratejik amaçlara hizmet etmek için ithalat ve ihracatı kısıtlama konusundaki belgelenmiş istekliliğinin bir sonucudur" şeklinde konuştu. 

ABD'den Çin için lisans şartı

Ekim ayında Washington, dünyanın neresinde üretilirse üretilsin, ABD araçlarını veya yazılımlarını kullanarak Çin'e çip ihraç eden şirketler için lisans gerektireceğini açıkladı. Çin, Washington tarafından uygulanan ihracat kontrollerine karşılık olarak sık sık ABD'yi suçladı.

Geçtiğimiz aylarda Pekin, havacılık ve uzay şirketi Lockheed Martin gibi Amerikan ordusuyla bağlantılı ABD firmalarına da kısıtlamalar getirdi. Bu arada, Batılı hükümetler Çin'e olan bağımlılıklarını sorgular hale geldi ve Çin odaklı "riski azaltma" ihtiyacı gündeme geldi. Bu da hem hammadde hem de bitmiş ürünler için Çin'e daha az bağımlı olmak anlamına geliyor.

Galyum üretimi için yıllar gerekiyor

Ancak tedarik zincirlerinin çeşitlendirilmesi ve galyum ve germanyum gibi metallerin çıkarılması ve ardından işlenmesi için gerekli kapasitenin oluşturulması yıllar alacak.

Uzun vadede, Avustralya ve Kanada gibi maden zengini ülkeler, malzeme krizini bir fırsat olarak görüyor. Uzmanlar, ABD ve Çin'in yaptığı gibi kaynakların ve teknolojik kabiliyetlerin silahlandırılmasının çevre söz konusu olduğunda da küresel sonuçları olacağı konusunda uyarıyor. Bunun nedeni, yeni yeşil teknolojilerin bu tür malzemelere dayanması.

Ashton "Bu ulusal bir sorun değil. Bu, insan ırkı olarak karşı karşıya olduğumuz bir sorun. Umarım, politika yapıcılar ellerinden gelenin en iyisini masaya koyabilir, enerji geçişi için gerçekten gerekli olan bu kritik malzemelere erişimi güvence altına alabilir ve karbonsuzlaştırma konusundaki bazı zorlukların üstesinden gelmeye başlayabiliriz" dedi.

Son ihracat kontrollerinin etkisi endüstri ya da tüketiciler için felaket anlamına gelmeyecek olsa da, uzmanlar trendin nereye doğru gittiğine dikkat edilmesi gerektiği konusunda uyarıyor.

Sokaktaki vatandaşa yansımamalı

Dr. Harper, "Sokaktaki adam ve kadın galyum ve germanyumla ilişki kuramaz, ama aynı şekilde arabalarının ne kadara mal olduğunu ya da yeşil teknolojiye geçmenin ne kadar pahalı olacağını da önemsiyorlar"

Harper "Bazen uzak diyarlarda gerçekleşen çok soyut politikalar, aslında onların hayatları üzerinde büyük etkisi olan bir şeye dönüşüyor" şeklinde konuştu.