Starship roketinin enkazı çevresel sorunları gündeme getirdi

NASA'nın Ay görevinde de kullanılması planlanan, Elon Musk’ın Mars ve gezegenler arası yolculuk çağını başlatacağını umduğu Starship’in başarısız olan ilk tam tur deneme uçuşu sonrası incelemeleri sürüyor. Federal Havacılık İdaresi ve çevre kurumları yeni bir test uçuşu öncesi  detaylı bir araştırma başlattı. ABD'de federal yetkililer 20 Nisan’da Teksas’ta yapılan fırlatmanın parçalayıcı gücünün, yakınlardaki küçük bir kasabanın üzerine toz haline gelmiş beton yağdırdığını ve bu durumun, bölgede artan fırlatma operasyonlarının çevresel etkileri hakkında yeni sorular ortaya çıkardığını açıkladı. 

Balık ve Vahşi Yaşam Servisi’ne göre Boca Chica Plajı yakınlarındaki bir ulusal yaban hayatı sığınağının bitişiğindeki SpaceX tesisinden yapılan fırlatma, büyük beton ve metal parçalarını binlerce metre uzağa fırlattı ve yakındaki arazide 3,5 dönümlük bir yangına neden oldu.  Kurum, kimsenin yaralanmadığını ve sığınak tarafından sahip olunan ya da yönetilen arazilerde ölü kuş ya da canlı bulunmadığını söyledi.

Tedbirler yeniden incelenmeli

Fırlatmanın ardından roketin kendisi kontrolden çıktı ve uçuşundan birkaç dakika sonra havada patladı. Çevreciler raporu, Boca Chica'da daha fazla Starship fırlatması yapılmadan önce kamu güvenliği ve yaban hayatına yönelik potansiyel tehlikeler konusunda daha derinlemesine bir çalışma yapılması gerektiğinin kanıtı olarak değerlendirdi. Biyolojik Çeşitlilik Merkezi'nin kıdemli avukatı Jared Margolis, "Bu fırlatmalardan kaynaklanan enkazı düşünmüşler, ancak fırlatma rampasının bir kısmının kilometrelerce uzağa fırlatılmasını ve manzaraya dağılmasını düşünmemişler" dedi. 

NASA Starship'i, Mars'ın insanlı keşfi için bir basamak olarak önümüzdeki birkaç yıl içinde astronotları Ay'a geri götürmeyi amaçlayan Artemis programının önemli bir bileşeni olarak görüyor. 20 Nisan'daki fırlatma, Federal Havacılık İdaresi'nin (FAA) SpaceX'e Super Heavy roket güçlendiricisi aracılığıyla Starship'i fırlatma lisansı vermesinden günler sonra gerçekleşti. Mürettebatsız test uçuşu, birleşik iki aşamalı araç için bir ilkti. Sonuca rağmen SpaceX iptal edilen görevi nitelikli bir başarı olarak tanımladı. Şirket, uzay aracının daha da geliştirilmesi için değerli bir veri kaynağı olan Starship'in ilk test uçuşunda yerden kaldırılmasından memnun olduğunu söyledi.

ABD İçişleri Bakanlığı'na bağlı Balık ve Yaban Hayatı Servisi'nin raporu, Starship'in havadan patlaması dışında, fırlatmadan kaynaklanan ikincil hasarın boyutuna ilişkin hükümet yetkililerinden gelen ilk açıklama oldu. FAA geçen hafta, yasaların gerektirdiği şekilde patlamaya dair bir soruşturma açıldığını açıkladı. Yerde, tam güçle ateşlenen yaklaşık 30 roket motorunun gücü, kalkış sırasında fırlatma rampasının zeminine çarparak zeminde birkaç metre derinliğinde bir krater oluşturdu. 

Balık ve Vahşi Yaşam Servisi'ne göre, ortaya çıkan beton tozu bulutu kuzeybatıya doğru 10,5 km kadar sürüklendi. Kurum sözcüsü Aubry Buzek, toz haline gelen malzemeni bölgedeki gelgit düzlüklerine ve eyaletin en güneydoğu ucuna yakın bir kasaba olan Port Isabel'e düştüğünü söyledi.

Nesli tükenmekte olan canlıları tehdit ediyor

Ajansın yakın zamanda genişletilen Starbase tesisi için geçen yıl onayladığı bir çevresel değerlendirme, fırlatma rampasının etrafındaki 700 dönümlük (yaklaşık bir mil kare) bir bölgede patlama enkazının kalmasını öngörüyor. Margolis, fırlatma rampasından binlerce metre uzağa fırlatılan beton parçalarının ve metal şarapnellerin, nesli tükenmekte olan türler listesinde yer alan bir kıyı kuşu olan charadrius melodus için kritik yaşam alanına düşebileceğini söyledi.

FAA lisansı vermeden önce çevreciler daha kapsamlı bir çevresel etki çalışması yapılması için baskı yapmışlardı. Margolis, fırlatma kazasının orijinal çevresel analizin yetersiz olduğunu kanıtladığını belirtti. SpaceX tesisinin yeniden tam kapsamlı bir çevresel incelemeye açılması Starship'in geliştirilmesini geciktirecek, NASA'nın Artemis zaman çizelgesini ve uzay aracının Pentagon ve ticari görevler için öngörülen kullanımını zorlaştırabilir.