Gelişen dünyanın hastalığı: Hava kirliliği
Hava kirliliği her yıl 7 milyon kişinin ölümüne neden olurken, dünya nüfusunun neredeyse tamamı kaliteli havadan mahrum hayatını sürdürüyor
Mavi Bir Gökyüzü için Temiz Hava Günü kapsamında hava kirliliğine ilişkin veriler derlendi. Dünyada kamuoyu bilincini artırmak ve hava kalitesini iyileştirmeye yönelik çalışmaları teşvik etmek için 2019'dan bu yana 7 Eylül Mavi Bir Gökyüzü için Temiz Hava Günü olarak kutlanıyor.
Hava kirliliği en yüksek Tayland'da
2022 Dünya Hava Kirliliği Raporu'na göre, dünyada havası en kirli ülkelerin başında Çad, Irak, Pakistan, Bahreyn ve Bangladeş geldi. Havası en temiz ülkeler ise Guam, Fransız Polinezyası ve Bermudalar olarak sıralandı. Dünya genelinde hava kirliliği en yüksek olan şehir Tayland'ın Chiang Mai kenti olarak gösterildi.
Avrupa İstatistik Ofisi'nin (Eurostat) 2022 verilerine göre, Avrupa'da havası en kirli ülke Bosna Hersek olarak tespit edilirken, bu ülkeyi Kuzey Makedonya ve Sırbistan takip etti. Dünyadaki 101 ülkenin hava kalitesini canlı olarak takip eden İsviçre merkezli IQ Air'in yayımladığı raporda da Avustralya, Estonya, Finlandiya, Grenada, İzlanda ve Yeni Zelanda, dünyanın en temiz havasına sahip ülkeleri arasında gösterildi.
7 milyon kişinin ölümüne sebep oluyor
Dünya Sağlık Örgütü'nün (DSÖ) 2020 verilerine göre, hava kirliliği dünya genelinde her yıl 7 milyon kişinin ölümüne neden oluyor. Bu sayı, hava kirliliğinin neden olduğu can kayıplarının sigara ve kötü beslenme kaynaklı ölümlerle aynı seviyede olduğuna işaret ediyor. Avrupa Çevre Ajansı (AÇA) ise 2020'de Avrupa Birliği (AB) genelinde 238 bin kişinin havadaki küçük parçacıkların neden olduğu kirlilik nedeniyle yaşamını erken yitirdiğini açıkladı.
AÇA, aynı zamanda, hava kirliliğinin, Avrupa'da her yıl 18 yaşı altında 1200'den fazla çocuk ve gencin ölümüne neden olduğunu kaydetti. DSÖ standartlarına göre, bir bölgedeki havanın temiz solunabilen hava olması için ince partikül madde (PM2,5) değerinin metreküp başına en fazla 5 mikrogram olması gerekiyor.
DSÖ'nün 2022'de yayımladığı bir raporda, dünya nüfusunun yüzde 99'unun, kaliteli hava standartlarının gerisinde ve insan sağlığını tehdit edici koşullarda hayatını sürdürdüğü vurgulandı. Raporda, incelenen ülke ve şehirlerin tamamında havanın, vücuda zarar verici oranda ince parçacıklı madde ve azot dioksit içerdiği, bu elementlerin en fazla orta ve düşük gelirli ülkelerdeki havada bulunduğu bilgisi paylaşıldı.
Havadaki zararlı parçacıklı madde miktarını ölçen PM2,5 ve PM10 oranlarının yaklaşık 2 bin şehirde son 11 yılda 6 kattan fazla yükseldiği kaydedilen raporda, bu parçacıklı maddelerin solunum yoluyla akciğer ve kan dolaşımına girerek felç ve solunum hastalıklarına yol açabileceği bildirildi. DSÖ, söz konusu raporda, önlenebilir çevre sorunlarının dünyada yılda 13 milyondan fazla kişinin ölümüne yol açtığı verisini de paylaştı.
İnsan ömrünün 2,3 yıl artması mümkün
Chicago Üniversitesi Enerji Politikası Enstitüsü (EPIC) tarafından yayımlanan Hava Kalitesi Yaşam Endeksi (AQLI) raporunda da hava kirliliğinin insan ömrüne etkileri incelendi. Raporda, tüm ülkelerin DSÖ'nün hava kirliliği standartlarını karşılamasıyla ortalama insan ömrünün 2,3 yıl uzayabileceği; bunun, dünya nüfusuna 17,8 milyar yaşam yılı ekleyebileceği aktarıldı.
Hava kirliliğinin insan yaşamına yönelik en büyük dış tehdit olmaya devam ettiği vurgulanan raporda, bunun en fazla Güney Asya'da ölümlere neden olduğu ifade edildi. Raporda Bangladeş, Hindistan, Nepal ve Pakistan'da mevcut kirlilik seviyesinin devam etmesinin buralarda insan ömrünü ortalama 5 yıl düşürebileceğine dikkat çekildi. 2022 Dünya Hava Kirliliği Raporu'na göre, Türkiye, dünya hava kirliliği sıralamasında 45'inci sırada bulunuyor.