Trump’ın yeni gümrük vergilerinin ilk aşaması yürürlükte: Küresel ticarete “sarsıcı” müdahale

ABD Gümrük yetkilileri, Başkan Donald Trump’ın tek taraflı olarak ilan ettiği yüzde onluk gümrük vergilerini 5 Nisan Cumartesi itibarıyla uygulamaya başladı. Vergiler, birçok ülkeden gelen ithalat ürünlerini kapsıyor. ABD’nin elli yedi büyük ticaret ortağından gelen ürünlere yönelik daha yüksek oranlı vergiler ise önümüzdeki hafta yürürlüğe girecek.

Bu "başlangıç tarifesi" yerel saatle cumartesi günü ABD’nin liman, havaalanı ve gümrük noktalarında yürürlüğe girdi. Bu adım, Trump’ın İkinci Dünya Savaşı sonrası kurulan karşılıklı anlaşmaya dayalı gümrük tarifesi sistemini tamamen reddettiğini gösteriyor.

Yeni gümrük düzenlemesi kapsamında bazı ülkeler yalnızca yüzde 10’luk temel vergi oranıyla karşı karşıya kalacak. Bu ülkeler arasında Birleşik Krallık, Singapur, Brezilya, Avustralya, Yeni Zelanda, Türkiye, Kolombiya, Arjantin, El Salvador, Birleşik Arap Emirlikleri ve Suudi Arabistan yer alıyor.

 'Tarihimizin en büyük ticaret hamlesi'

Trump’ın ilk döneminde Beyaz Saray’da ticaret danışmanlığı yapan, şu anda ise Hogan Lovells hukuk firmasında çalışan ticaret avukatı Kelly Ann Shaw, durumu “Tarihimizin en büyük ticaret hamlesi” olarak değerlendirdi. Brookings Enstitüsü’nde konuşan Shaw, vergilerin zamanla değişebileceğini ancak bunun “dünya genelinde ticaret anlayışında sarsıcı bir kırılma” olduğunu söyledi.

Trump’ın çarşamba günü yaptığı tarife açıklaması küresel piyasalarda büyük bir dalgalanma yarattı. S&P 500 endeksinde işlem gören şirketlerin toplam piyasa değeri iki günde 5 trilyon dolar erirken, petrol ve emtia fiyatları sert bir düşüş yaşadı. Yatırımcılar güvenli liman olarak devlet tahvillerine yöneldi.

İlk etapta Avustralya, Birleşik Krallık, Kolombiya, Arjantin, Mısır ve Suudi Arabistan gibi ülkelerden gelen ürünler vergiden etkilendi.

Trump yönetiminin belirlediği yeni “karşılıklılık esaslı” gümrük vergileri, çarşamba günü aynı saatte yürürlüğe girecek. Vergiler yüzde 11 ila yüzde 50 arasında değişiyor. Avrupa Birliği'nden ithal edilen ürünlere yüzde 20, Çin menşeli ürünlere ise yüzde 34 oranında ek vergi uygulanacak. Bu son artışla birlikte Trump’ın Çin'e yönelik toplam gümrük vergisi oranı yüzde 54'e ulaşmış olacak.

Trump’ın ilk döneminde Çin’le yaşanan ticaret savaşının ardından Amerikan tedarik zincirlerinden pay kapmayı başaran Vietnam da yeni tarifelerden nasibini aldı. Bu ülkeye yönelik vergi oranı yüzde 46 olarak belirlendi. Vietnam yönetimi, cuma günü Trump ile bir anlaşma görüşmesi yapmayı kabul ettiğini duyurdu.

9 Nisan itibarıyla belirli ülkelere yönelik özel gümrük tarifeleri yürürlüğe girecek. Bu yeni uygulama kapsamında Avrupa Birliği’nden ithal edilen ürünlere yüzde 20, Çin’den gelen ürünlere ise önceki vergilerle birlikte toplamda yüzde 54 oranında vergi uygulanacak. Vietnam’a yönelik tarife oranı yüzde 46 olarak belirlenirken, Tayland için bu oran yüzde 36 olacak. Japonya’dan gelen ürünler yüzde 24, Kamboçya’dan gelenler yüzde 49, Güney Afrika’dan gelenler yüzde 30 ve Tayvan’dan gelenler ise yüzde 32 oranında gümrük vergisine tabi tutulacak.

 Kanada ve Meksika muaf tutuldu

Kanada ve Meksika, ABD-Meksika-Kanada anlaşmasındaki menşe kurallarına uymayan ürünler için hâlâ geçerli olan yüzde 25'lik fentanil krizi kaynaklı vergilere tabi oldukları gerekçesiyle Trump’ın son tarife dalgasından muaf tutuldu.

Daha önce ulusal güvenlik gerekçesiyle yüzde 25 vergiye tabi tutulan çelik, alüminyum, otomobil ve yedek parçalar gibi ürünler de yeni tarifelerin dışında bırakıldı.

Trump yönetimi, 2024 yılında toplam değeri 645 milyar doları bulan ithalata karşılık gelen binin üzerinde ürün grubunu da tarifelerden muaf tuttu. Bu ürünler arasında ham petrol, rafine petrol ürünleri, diğer enerji ithalatları, ilaçlar, uranyum, titanyum, kereste, yarı iletkenler ve bakır yer alıyor.

Enerji haricindeki birçok sektör ise ulusal güvenlik gerekçesiyle ek vergi soruşturmasına tabi tutuluyor

'Piyasa konuştu'

Çin, ABD Başkanı Donald Trump’ın Çin mallarına uyguladığı yüzde 34’lük ek gümrük vergisine karşılık olarak ABD menşeli ürünlere aynı oranda vergi uygulamaya başladı. Ayrıca, stratejik öneme sahip bazı nadir toprak elementlerinin ihracatına da kısıtlama getirildi. Bu karşılıklı hamleler küresel piyasalarda sert düşüşlere yol açtı. Haftanın sonunda S&P 500 endeksi yaklaşık yüzde 9 değer kaybetti.

Çin Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Guo Jiakun, yaptığı açıklamada “Piyasa konuştu” ifadelerini kullanarak, ABD'nin tek taraflı adımlarının küresel piyasalarda yarattığı olumsuz etkiye dikkat çekti. Guo, Washington’u sorunları eşit şartlarda müzakere yoluyla çözmeye çağırdı.

Çin’deki çeşitli sektör temsilcileri de ortak bir açıklama yayımlayarak ABD’nin tarifelerinin küresel enflasyonu tetikleyebileceği ve durgunluk riskini artırabileceği uyarısında bulundu. Ticaret birlikleri, Çinli firmaları alternatif pazarlar aramaya ve uluslararası iş birliklerini güçlendirmeye teşvik etti.