Bloomberg analiz etti: Netanyahu, af karşılığında siyaseti bırakır mı?

İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu’nun rüşvet, dolandırıcılık ve güven ihlali suçlamalarıyla devam eden davası, ülke siyasetinde gündemden düşmüyor.

ABD Başkanı Donald Trump’ın davanın düşürülmesi çağrısı, Amerikan müdahalesi endişelerini artırdı.

Aynı zamanda, Netanyahu yanlıları arasında, liberal elitin kalesi olarak görülen yargının siyasi amaçlarla kullanıldığı ve kontrol altına alınması gerektiği yönündeki uzun süredir süren inancı güçlendirdi.

Bloomberg Middle East'in aktardığına göre, Netanyahu’ya yöneltilen suçlamalar, 2020’de başlayan tek bir dava altında birleştirilen üç ayrı davayı kapsıyor. Tüm suçlamaları reddeden Netanyahu, davaların kendisini sandıkta yenemeyenler tarafından organize edilmiş bir cadı avının parçası olduğunu savunuyor.

Netanyahu’ya açılan rüşvet davasının içeriği ne? 

En dikkat çekici dava ve Netanyahu’nun rüşvetle suçlandığı tek dava.

Dava, İsrail’in en büyük telekomünikasyon şirketi Bezeq ve o dönemde şirketin kontrol hisselerine sahip olan Saul Elovitch hakkında İsrail Sermaye Piyasası Kurumu tarafından yürütülen bir soruşturmadan doğdu. Başlangıçta soruşturma başka konulara odaklansa da kısa sürede, Elovitch ile bağlantılı işletmelerin Netanyahu ve eşine olumlu haber yapmaları karşılığında avantajlı devlet düzenlemelerinden yararlandığı ortaya çıktı.

Soruşturmacılar, Walla’nın CEO’sunu sorgulayarak, Elovitch ve eşi Iris’in Netanyahu ve eşine yönelik sürekli olumlu haber taleplerini ilettiklerini öğrendi.

Savcılık, Netanyahu ve Elovitch’in “verme-alma” ilişkisi kurduğunu iddia ediyor: Elovitchler, Netanyahu ve eşine olumlu haber sağlamak için büyük çaba gösterdi, başbakan ise Elovitch’in işlerini desteklemek için yetkisini kullandı ve “düzenleyici işlerini birkaç kez bizzat takip etti.”

Saul ve Iris Elovitch, rüşvet ve adaleti engelleme suçlamasıyla dava edildi.

Netanyahu ise olumlu haber talebinin işinin normal bir parçası olduğunu, karşılık olarak herhangi bir ayrıcalık sunulmadığını savundu. Aralık 2024’te başlayan duruşma öncesinde, yargıçlar rüşvet suçlamasının kanıtlanmasının zor olduğunu belirtmiş, savcılıktan davadan vazgeçmesini istemişti; ancak savcılık reddetti ve suçlama devam ediyor.

Diğer iki dava neler? 

İkinci dava, “Dava 1000”, Netanyahu’nun başbakan olarak görevinde Hollywood yapımcısı Arnon Milchan ve Avustralyalı milyarder James Packer’dan lüks hediyeler aldığı gerekçesiyle dolandırıcılık ve güven ihlali suçlamalarını içeriyor.

Savcılara göre, Milchan Netanyahu’yu Packer ile tanıştırdı ve ikili, başbakan ve eşine beş yıl boyunca sigara ve şampanya gibi hediyeler verdi. Hediyelerin toplam değeri yaklaşık 690 bin şekel (209 bin dolar) olarak hesaplandı.

Netanyahu’nun bu dönemde ABD yetkililerinden Milchan’ın vize almasına yardım talep ettiği ve Milchan’ın yatırımlarına uygun düzenlemeleri desteklediği iddia ediliyor.

Netanyahu ise hediyelerin miktarını ve amacını reddediyor, Milchan’ın yakın bir arkadaşı olduğunu ve hiçbir politika üzerinde onun lehine hareket etmediğini belirtiyor.

Üçüncü dava, “Dava 2000”, Netanyahu’nun İsrail’in önde gelen gazetelerinden Yedioth Ahronoth’un sahibi Arnon Mozes’e yasama alanında ayrıcalık vaadinde bulunarak dolandırıcılık ve güven ihlali yaptığı iddiasını kapsıyor.

Polis, Netanyahu’nun eski bir başdanışmanına ait bir telefonda, Netanyahu ile Mozes arasında geçen ve Netanyahu lehine haber sağlanması karşılığında “Israel Hayom” gazetesine karşı yasama avantajı talebini içeren görüşmelerin kayıtlarını buldu.

Savcılığa göre Netanyahu, vaatleri yerine getirmeyi düşünmese de, yaklaşan seçim öncesinde olumlu haber sağlamak umuduyla böyle davrandı. Mozes ise rüşvet teklifinde bulunduğu gerekçesiyle dava edildi.

Dava, İsrail'de iç siyaseti nasıl etkiledi? 

İsrail’de hiçbir parti tek başına çoğunluğu kazanamadığı için koalisyon hükümetleri yaygın. Netanyahu’nun suçlamaları açıklandıktan sonra, partilerin Likud ile koalisyon kurma isteksizliği siyasi istikrarsızlığa yol açtı. 2019-2022 yılları arasında beş genel seçim yapıldı.

2022 sonunda yapılan seçimlerde Netanyahu, sadece ultra-Ortodoks ve aşırı sağcı iki partiyle hükümet kurabildi. Bu hükümet, İsrail tarihinin en sağcı hükümeti olarak kayıtlara geçti.

Son 30 yılda İsrail sağının, liberal yasaları denetleyen İsrail Yüksek Mahkemesi’ne karşı artan bir öfkesi oldu. Netanyahu, mahkemenin bağımsızlığını övdü, ancak dava açıldığında yargıyı kendisine karşı siyasi nedenlerle harekete geçmekle suçladı. Bu durum, hükümetin Yüksek Mahkeme’nin ve yargı sisteminin gücünü zayıflatma çabalarına yol açtı.

Planlanan yargı reformu, İsrail’de kitlesel protestoları tetikledi. Reform, daha sonra geçici olarak askıya alındı, ancak Mart ayında hükümet yeniden adım attı ve yargıçların seçiminde siyasetçilerin rolünü artıran yasayı kabul etti.

Aynı dönemde Netanyahu kabinesi, istihbarat ve hukuk kurumlarını hedef aldı; Shin Bet başkanı Ronen Bar ve Başsavcı Gali Baharav-Miara’yı görevden almaya çalıştı. Bar istifa etti, Baharav-Miara ise Yüksek Mahkeme kararının ardından görevde kaldı.

Ekim ayında Hamas ile ateşkes sonrası hükümet, yargıyı sınırlayan yasaları yeniden gündeme taşıdı. Bu yasalar, başbakan, bakan veya milletvekilleri aleyhine açılan davaları durdurma yetkisi dahil bazı yetkileri kısıtlamayı içeriyor. Hükümet ayrıca kamu yayıncılığı üzerinde daha fazla kontrol sağlayacak medya yasası önerdi.

Netanyahu affedilebilir mi?

Trump, 13 Ekim’de Knesset’te yaptığı konuşmada Netanyahu için affı gündeme getirdi. Ancak İsrail’de af sadece başkaları tarafından hüküm giymiş kişiler için geçerli ve önceden verilen affa yalnızca bir kez rastlandı.

Netanyahu istifa etmeyi reddediyor ve 2022’de siyasi hayattan uzak kalmayı içeren bir ceza anlaşmasını da kabul etmedi. 2026 Ekim’e kadar yapılması gereken seçimlerde tekrar aday olacağını açıkladı.

19 kabine üyesi, Netanyahu’nun yargılanıyor olmasının ülkeyi böldüğünü belirterek Cumhurbaşkanı Herzog’a yazılı başvuruda bulundu. Affa dair resmi başvuru ise yapılmadı. Eleştirmenler, Netanyahu’nun savcıları ve davaları iptal edecek bir başsavcı atamak istediğini iddia ediyor.

Davanın ne zaman sona ermesi bekleniyor?

Davada net bir bitiş tarihi yok. Tahminler, birkaç yıl süreceği yönünde. Ekim ayı itibarıyla Netanyahu hâlâ savcılık tarafından çapraz sorguya tabi tutuluyor. Önünde Case 2000 duruşmaları, savunma tanıklarının dinlenmesi ve kapanış konuşmaları bulunuyor. Yargıçlar karar verdikten sonra, Netanyahu yüksek mahkemeye temyiz başvurusunda bulunabilir.

Netanyahu’nun mevcut dönemde davasının tamamlanması olası görünmüyor. İsrail’de görevdeki bir başbakanın yargılanması veya mahkum edilmesi için hiçbir emsal yok. Önceki başbakan Ehud Olmert, görevden ayrıldıktan sonra yolsuzluktan yargılanıp ceza almıştı.

İsrail yasalarına göre, “ahlaki yozlaşma” içeren suçlardan mahkumiyet halinde ve tüm temyizler tamamlandıktan sonra başbakanlık otomatik olarak sona erer ve geçici hükümet göreve gelir.