Kosova, son dört yılda ordusunu güçlendirmek için en az 430 milyon euro harcadığını açıkladı.
Harcamalar, 2018’de hafif silahlarla donatılmış kriz müdahale odaklı Kosova Güvenlik Gücü’nü (KSF) 5 bin askerlik tam teşekküllü bir orduya dönüştürme kararının ardından geldi. Kosova hâlen bu dönüşümün ikinci aşamasında bulunuyor.
Silah alımları ve şeffaflık sorunları
Kosova Savunma Bakanlığı vekili Ejup Maqedonci, BIRN’a verdiği röportajda, savunma harcamalarının gayri safi yurtiçi hasılanın (GSYH) yüzde 2’sine ulaştığını ve 2026’da tamamlanması planlanan kapsamlı geçiş planını şimdiden aştığını belirtti. Maqedonci, ABD yapımı Puma gözetleme dronları, Türkiye yapımı Bayraktar ve Skydagger kamikaze dronlarının satın alındığını doğruladı, ancak miktar ve fiyat detaylarını paylaşmadı. Bayraktar, 2023’te beş TB2 dronunun teslim edildiğini ve beş tane daha yolda olduğunu açıkladı.
Son iki yılda Kosova, ABD yapımı Javelin tanksavar füzeleri ile Türkiye yapımı OMTAS ve HAR-66 orta menzilli füzeler ve MKE’den platform makineli tüfekler aldı. ABD, Javelin anlaşmasında 246 tanksavar füzesi ve 24 hafif komuta fırlatma ünitesi için yaklaşık 75 milyon dolar ödendiğini doğruladı.
Stockholm Uluslararası Barış Araştırmaları Enstitüsü (SIPRI) araştırmacısı Katarina Djokic, silah alımlarının gizlenmesinin nadiren haklı olduğunu söyledi. Djokic, Balkanlar’da sıkça görülen doğrudan müzakerelerle alım yönteminin şeffaflık eksikliğine yol açtığını belirterek, bunun dezenformasyona zemin hazırlayabileceğini vurguladı.
Esas teminat NATO
Kosova’daki güvenliğin asıl teminatı, NATO liderliğinde görev yapan 4 bin 600 askerlik küçük bir barışı koruma gücü. Bu, 1998-99 Kosova savaşı sırasında NATO hava saldırılarının Sırp güçlerini uzaklaştırmasının bir mirası. Kosova 2008’de bağımsızlığını ilan etti, 2009’da ise KSF’yi kriz müdahalesi ve mayın/atatık temizleme görevleri için kurdu.
Kosova’nın hava sahası hâlen NATO’nun sorumluluğunda ve ülkenin bir hava kuvveti bulunmuyor. Maqedonci, önümüzdeki yıl ABD merkezli Sikorsky ile Black Hawk helikopterleri alımı için görüşmelere başlanacağını söyledi; sayısı ve fiyatı hakkında bilgi vermedi. Bakan, genellikle fiyat detaylarının satıcı tarafından gizli tutulmak istendiğini belirtti.
Balkanlar’daki ülkelerin savunma harcamaları şu şekilde:
- Kosova %2 (2024)
- Sırbistan %2 (2023)
- Kuzey Makedonya %1,7 (2023)
- Arnavutluk %1,6 (2023)
- Hırvatistan %1,5 (2023)
- Karadağ %1 (2023)
- Bosna-Hersek %0,7 (2023)
Kosova Ulusal Denetim Ofisi, Savunma Bakanlığı’nın “sınırlı” olarak sınıflandırılan yatırımlarını ayrı denetlediğini, sadece ilgili taraflarla rapor paylaşıldığını açıkladı. “Gizli” olarak sınıflandırılan sözleşmeler ise hiç denetlenmedi. Kamu İhale Düzenleme Kurumu Başkanı Osman Vishaj, kapalı sözleşmelerin genellikle gereksiz kullanıldığını, ancak ulusal güvenlik gibi kritik durumlarda kamuya bilgi erişiminin sınırlanmasının avantajlı olduğunu söyledi.
Kosova Güvenlik Fonu’nun değeri kamuya açıklanmamış olsa da, Maqedonci fonun KSF ihtiyaçları için kullanıldığını belirtti. Kosova BM üyesi olmadığı için silah alım ve ihracatını BM Silah Kayıt Sistemine bildiremiyor, bu da denetimi sınırlıyor.
Kosova Cumhurbaşkanı Vjosa Osmani ve Başbakan Albin Kurti, 2021’de yapılan ‘Defender Europe 21’ tatbikatında KSF askerleriyle poz verdi. Maqedonci, satın alımların yeterli miktarda yapıldığını, fiyat ve miktarların üretici veya ihracatçı ülkeler tarafından sıklıkla paylaşıldığını söyledi.
Kaynak: Gazete Oksijen
