NYT yazdı: Suriye'de yeni kabine ve yeni dönem

Carlotta Gall ve Christina Goldbaum / New York Times

Suriye’nin geçici Cumhurbaşkanı Ahmed el-Şara, cumartesi gecesi geç saatlerde, ülkeyi kritik bir geçiş sürecine taşıyacak kabinesini duyurdu. Bu hükümet, Suriye’nin Esad ailesinin demir yumrukla yönettiği 50 yılı aşkın sürenin ardından diktatörlükten çıkışına öncülük edecek.

Esad rejimini deviren isyancı güçler koalisyonunun lideri olan el-Şara, yeni bakanlardan oluşan bir kabine atadı ve her birini, Şam’daki cumhurbaşkanlığı sarayında parlak ışıklarla aydınlatılmış bir salonda toplanan birkaç yüz davetlinin huzurunda yemin ettirdi. Hükümetinde deneyimli bazı yetkililere yer veren el-Şara, yalnızca bir kadını kabineye dahil etti. Savunma, dışişleri ve içişleri gibi kritik bakanlıklara da yakın müttefiklerini atadı.

Şara'nın sözlerine dair işaret

Aralık ayında Devlet Başkanı Beşar Esad’ı deviren isyancılar, o zamandan beri fiili yönetim olarak hareket ediyor. El-Şara ise geçici cumhurbaşkanı olarak atanmış ve bu süreçte bir geçiş hükümetini yönetmişti.
El-Şara’nın vaatleri arasında, mart ayına kadar bir geçici hükümet kurarak ülkeyi seçimler yapılana kadar yönetmek de vardı. Ancak, ülkenin kaotik durumundan dolayı seçimlerin düzenlenmesinin dört yıla kadar sürebileceğini belirtti. Cumartesi günü açıklanan yeni hükümetin bileşimi, özellikle de kilit kabine pozisyonları, el-Şara’nın gerçek gücü dar müttefik çevresinin ötesine taşıyıp taşımayacağının ve Suriye’nin farklı dini ve etnik gruplarını kapsayan kapsayıcı bir yönetim kurma sözünü yerine getirip getirmeyeceğinin bir göstergesi olarak görüldü.

Geçici hükümet beş yıl boyunca görevde kalacak ve bu süreçte kalıcı bir anayasanın kabul edilmesi ve seçimlerin yapılması sağlanacak. Bu plan, bu ay kabul edilen geçici anayasada da detaylandırılmıştı.
Cumartesi günkü açıklama, el-Şara’nın kısmen Suriye toplumu ve azınlık gruplarının baskısına boyun eğdiğini, ayrıca yaptırımları kaldırmayı değerlendiren yabancı hükümetlerin taleplerine karşılık verdiğini gösterdi. Eleştirmenlere açık bir mesaj vermek amacıyla el-Şara, sağlık bakanı olan kardeşini görevden aldı ve iki popüler aktivisti bakanlık pozisyonlarına getirdi. Beyaz Miğferler sivil savunma örgütünün başkanı Raed el-Salih, afet ve acil durumlar bakanı olarak atanırken, kısa süre önce ulusal diyalog konferansının düzenlenmesine yardımcı olan Hind Kabawat, sosyal işler bakanı olarak görevlendirildi. Kabawat, kabinedeki tek kadın bakan oldu.

Ülkenin Kürt azınlığına yönelik önemli bir jest olarak, el-Şara eğitim bakanlığına bir Kürt ismi atadı. Bu bakanlık, Esad rejiminin eğitim sisteminin yeniden yazılma sürecini nasıl yöneteceği açısından yakından takip edilecek.

Birçok Arap ve Batılı lider, Suriye’nin yeni hükümetiyle tam diplomatik ilişkilerin yeniden tesis edilmesi ve Batı’nın ağır yaptırımlarının kaldırılmasının, ancak ülkenin etnik ve dini çeşitliliğini yansıtan bir siyasi süreç oluşturulması halinde mümkün olacağını belirtti. Geçiş yönetimini yürüttüğü süre boyunca el-Şara, kritik devlet pozisyonlarına müttefiklerini yerleştirmiş ve fiilen, daha önce isyancıların kontrolündeki İdlib’de yönettiği yerel idareyi ülke çapında yeniden tesis etmişti.

Baskılar artmıştı

Yeni hükümetin duyurusu, el-Şara’nın ülkenin dört bir yanından Suriyelileri bir araya getirerek geçici yönetim için öneri ve tavsiyeleri paylaşmalarını sağladığı bir konferansı düzenlemesinden bir ay sonra geldi. Bu ay Suriye’nin kıyı bölgesinde yaşanan şiddet olaylarının ardından hem içerden hem de uluslararası alandan el-Şara’ya hükümetinde değişiklik yapması yönündeki baskılar arttı. Esad rejiminin kalıntıları ile hükümet güvenlik güçleri arasında çatışmalar patlak verdi. Suriye İnsan Hakları Gözlemevi’ne göre, çoğu sivil olmak üzere 1.000’den fazla kişi hayatını kaybetti.

El-Şara, ABD destekli ve Suriye’nin kuzeydoğusunun büyük bir bölümünü kontrol eden Kürt liderliğindeki milis gücüyle ve ülkenin güneyindeki Dürzi liderlerle önemli anlaşmalar sağladı. Bu ay duyurulan anayasal bildiri, anayasa hukuku profesörünün başkanlık ettiği bir uzmanlar komitesi tarafından hazırlandı. Güçlü bir başkanlık sistemini koruyarak yürütme yetkisini başkana veriyor, aynı zamanda Yüksek Mahkeme yargıçlarını ve parlamento üyelerinin üçte birini atama yetkisini de elinde tutmasını sağlıyor. Ancak bildiride, yönetim organlarının ayrılığı ve yalnızca yasaya tabi olan bağımsız bir yargı sistemi de öngörülüyor.

Bu, Esad’ın otoriter rejiminden bir kopuş olarak değerlendiriliyor.

Anayasal bildiri, eski anayasadan kalma “cumhurbaşkanının Müslüman olması gerektiği” şartını koruyor. Aynı zamanda düşünce, ifade, bilgi, yayın ve basın özgürlüğünü de güvence altına alıyor. Bazı gruplar, geçici anayasanın Suriye’nin etnik ve dini çeşitliliğini yeterince tanımadığını ve iktidar paylaşımı için bir sistem öngörmediğini eleştirdi. Ancak bazı analistler ve demokrasi aktivistleri, bunun istikrarı sağlayacak ve daha fazla değişikliğin tartışılması için zaman tanıyacak iyi bir geçici belge olduğunu savundu.

Şam Üniversitesi’nde hukuk profesörü olan İbrahim Draji, şehirde düzenlenen bir açık oturumda, olağanüstü hal süresine getirilen üç aylık sınır ve ordu ile güvenlik güçlerine yönelik yeni kısıtlamaların, diktatörlüğe dönüşü engellemek için getirilen önlemler olduğunu söyledi. Ancak aynı etkinlikte konuşan ve Eşit Vatandaşlık Merkezi adlı Suriyeli bir sivil toplum kuruluşunun kurucularından olan avukat Faeq Huaiji, geçici anayasanın cumhurbaşkanı üzerinde yeterli denetim mekanizmaları sağlamadığını belirterek bazı endişelerini dile getirdi.

© 2025 The New York Times Company