NYT yazdı: Ticaret savaşı yoğunlaşırken Trump'ın gümrük tarifeleri hakkında bilinmesi gerekenler

Ana Swanson, Danielle Kaye, Lazaro Gamio, Karl Russell, June Kim / New York Times

ABD Başkanı Donald Trump, ABD’deki fabrikaları destekleyeceğini ve gelir yaratacağını savunduğu bir dizi inişli çıkışlı gümrük vergisiyle küresel ekonomik düzeni yeniden şekillendirmeye çalışıyor. Bu vergiler, Kanada, Meksika, Çin ve diğer ülkelerden ithal edilen malları kapsıyor.

Trump’ın ABD saati ile bugün saat 16.00’da (TSİ 23.00), diğer ülkelerin Amerikan ürünlerine uyguladığı vergilere karşılık gelecek şekilde tasarlanmış “karşılıklı gümrük vergileri”ni açıklaması bekleniyor.

Perşembe günü ise ABD dışında üretilmiş otomobillere yönelik yeni vergiler yürürlüğe girecek. Bu vergiler, Trump’ın göreve yeniden başladığı ocak ayından bu yana çelik, alüminyum ve diğer milyarlarca dolarlık ithalata getirdiği vergilere ek olarak uygulanacak.

Gümrük vergisi nedir, kim öder?

Gümrük vergisi, bir ülkenin diğer ülkelerden ithal ettiği ürünlere uyguladığı resmi ek ücretlerdir. Bu vergileri anlamak için üretim, ticaret ve tedarik zincirlerinin nasıl işlediğini ve maliyetlerin nasıl oluştuğunu bilmek gerekir.

Gümrük vergilerini, ürünleri bir ülkeye ithal eden şirketler öder. Çin, Meksika ya da Kanada gibi ülkeler ABD hükümetine doğrudan herhangi bir ödeme yapmaz.

Bu vergilerin maliyeti, şirketlerin ve ülkelerin tepkilerine göre farklı şekillerde yansıtılabilir.

Ticaret politikası uzmanları, Trump’ın ilk döneminde olduğu gibi yeni vergilerin maliyetinin büyük olasılıkla Amerikalı tüketiciler tarafından karşılanacağını belirtiyor. Perakendeciler genellikle fiyatları artırırken, ithal hammadde kullanan üreticiler daha yüksek maliyetlerle karşı karşıya kalıyor. İthalat vergileri ABD dolarının değerini yükseltebilir ve bu da Amerikan ihracatını daha pahalı hale getirebilir.

Karşılıklı vergiler ve “Kirli 15” nedir?

Trump, diğer ülkelerin Amerikan ürünlerine uyguladığı tarifelere karşılık olarak ABD’nin de aynı düzeyde vergiler uygulayacağı “karşılıklı gümrük vergileri” getirmeyi vaat ediyor.

Trump bu uygulamayı “kurtuluş günü” olarak adlandırıyor ve bunun diğer ülkelerin “ABD'yi sömürmesine” son vereceğini savunuyor.

Trump yönetimi, tüm ithalata yüzde 20 oranında sabit vergi uygulanması dahil olmak üzere çeşitli seçenekleri değerlendiriyor. Danışmanlar, ayrıca farklı ülkelerin Amerikan ürünlerine uyguladığı ticaret engellerine göre değişen oranlarda vergi uygulanmasını da tartışıyor.

Trump’ın karşılıklı tarifeleri hangi ülkeleri etkileyeceği veya bu ülkelerin ne kadar vergi ödeyeceği henüz net değil. Ancak yönetim yetkilileri, medya röportajlarında “kirli 15”ten bahsediyor. Bu tabir, Amerikan ürünlerine vergi uygulayan ve ABD ile büyük ticaret açıkları olan ülkeleri tanımlamak için kullanılıyor.

ABD’nin ticaret ortakları nasıl tepki verdi?

Trump’ın stratejisi, ABD’nin en yakın müttefikleriyle onlarca yıldır süren serbest ticaret anlaşmalarını altüst ediyor. Bu durum, büyük ticaret ortaklarının misillemeleriyle karşılaştı, piyasaları sarstı ve diplomatik ilişkileri zedeledi.

• Kanada, işçilerini, işletmelerini ve ekonomisini koruyacağını açıkladı. Başbakan Mark Carney, geçen hafta yaptığı açıklamada ABD’nin artık “güvenilir bir ortak olmadığının” açıkça görüldüğünü söyledi. Mart ayında ABD’nin çelik ve alüminyum vergileri yürürlüğe girdikten sonra Kanada hükümeti, 20 milyar dolarlık ABD ithalatına misilleme tarifeleri uygulayacağını duyurdu. Bunlar, Trump’ın ilk tur gümrük vergilerinden sonra ilan edilen yüzde 25’lik vergilere ek olarak getirildi.
• Avrupa Birliği de ABD’ye yönelik misilleme vergileri açıkladı. Ancak hâlihazırda zayıf bir ekonomiyle mücadele eden Avrupa yetkilileri, Trump’la anlaşma şansını artırmak için bu vergilerin yürürlüğe girişini erteledi. Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, “İşler tehlikede, fiyatlar yükseliyor; kimsenin buna ihtiyacı yok” dedi.
• Çin, mart ayında ABD tarım ürünlerine misilleme tarifeleri uygulamaya başladı. Çin bu ürünler için en büyük dış pazar konumunda. Uygulanan vergiler arasında, ABD’den ithal edilen tavuk, buğday, mısır ve pamuk için yüzde 15 ve diğer bazı tarım ürünleri için yüzde 10 vergi bulunuyor.
• Meksika, vergilerden kaçınmak için büyük çaba gösterdi. Aralarında kartel liderlerinin de bulunduğu yirmiden fazla kişiyi ABD’ye adli işlem için gönderdi, fentanyl laboratuvarlarına ve ABD sınırına asker sevk etti.
• Birleşik Krallık ve Avustralya, misilleme yapmamayı tercih etti. İngiltere Başbakanı Keir Starmer, bunun yerine ABD ile uzun vadeli bir ticaret anlaşması imzalamaya çalışıyor. Avustralya Başbakanı Anthony Albanese ise, misilleme vergilerinin yerel tüketicilere zarar vereceğini söyleyerek bu adımı atmayacaklarını duyurdu.

Trump neyi amaçlıyor?

Trump, gümrük vergilerini çok yönlü bir araç olarak tanımlıyor. Yönetimi şu gerekçeleri öne sürüyor:

• Kanada, Meksika ve Çin’e yönelik vergi tehditleri, ABD’nin en büyük ticaret ortaklarını uyuşturucu ve göçmen akışını durdurmaya zorlamayı amaçlıyor.
• Çelik, alüminyum ve bakıra yönelik bekleyen vergiler, savunma açısından önemli olan yerli sanayileri korumak için öngörülüyor; otomobil vergileri ise imalat sektörünü desteklemeyi hedefliyor.
• “Karşılıklı” yeni vergi sistemi, ABD’nin dünyanın geri kalanı tarafından “sömürülmesini” önlemeye yönelik.

Trump ayrıca, bu vergiler sayesinde hükümetin büyük gelir elde edeceğini, bunun da vergi indirimlerini finanse etmek, harcamaları karşılamak ve federal bütçeyi dengelemek için kullanılabileceğini savunuyor. Ancak ekonomistler, ithal ürünlerin pahalanması nedeniyle tüketimin azalması halinde ekonominin daralabileceğini ve vergi gelirlerinin aslında düşebileceğini belirtiyor.

Washington merkezli düşünce kuruluşu Peterson Uluslararası Ekonomi Enstitüsü’nden kıdemli uzman Chad Bown, “Tüm bu gümrük vergileri kendi içinde çelişkili,” diyor. “Peki asıl öncelik nedir? Çünkü bu hedeflerin hepsinin aynı anda gerçekleşmesi mümkün değil.”

Gümrük vergileri tüketici fiyatlarını nasıl etkileyebilir?

Trump’ın vergileri, ABD’ye çok çeşitli ürünler tedarik eden ülkeleri hedef alıyor.

Amerikan aileleri için en olası sonuç, marketlerde, otomobil bayilerinde, elektronik mağazalarında ve benzin istasyonlarında fiyat artışları olacak. Alışveriş yapanlar, Meksika’dan ithal edilen taze meyve ve sebzelerde fiyat artışını birkaç hafta içinde fark edebilir. Bu ürünler arasında avokado, domates ve çilek gibi kalemler var.

Fiyat artışlarının içki reyonlarını da etkilemesi bekleniyor; özellikle bira ve tekilada. ABD Tarım Bakanlığı’na göre, 2023 yılında ABD’nin Meksika’dan yaptığı tarım ithalatının yaklaşık dörtte üçü sebze, meyve, içecek ve damıtılmış alkollü içkilerden oluştu.

Dayanıklı ürünlerde (örneğin otomobillerde) fiyat artışının görülmesi daha uzun sürebilir. Bu, mevcut stoklara veya şirketlerin vergilerin geçici olacağını düşünmelerine bağlı olabilir.

Yale Bütçe Laboratuvarı, Trump’ın perşembe günü yürürlüğe girmesi planlanan yeni otomobil vergilerinin araç fiyatlarını ortalama %13,5 artıracağını tahmin ediyor. Bu, 2024 model standart bir otomobil için 6.400 dolar ek maliyet anlamına geliyor. Aynı araştırmaya göre, Amerikan haneleri bu vergiler nedeniyle 500 ila 600 dolar arasında ek harcama yapmak zorunda kalacak.

Trump, fiyat artışlarının diğer ekonomik faydalarla kıyaslandığında önemsiz olacağını savunuyor. NBC News muhabiri Kristen Welker, hafta sonu yaptığı röportajda Başkan’a otomobil fiyatlarının artmasından endişe duyup duymadığını sordu. Trump’ın yanıtı “Umurumda değil. Eğer yabancı arabaların fiyatı artarsa, Amerikalılar Amerikan arabası alır" dedi.

Ancak fiyat artışlarının etkisi resmi verilere yansımadan önce bile kendini göstermeye başladı. Tüketici endişesi giderek artıyor.

© 2025 The New York Times Company