Ukrayna-Rusya tarihini anlamak için ne okuyalım?

Hülya Çelik

hlydgndmr@gmail.com

Rusya’nın Ukrayna’yı işgal etmesi, bugüne dek tarih kitaplarından okumaya alışkın olduğumuz “savaş” kavramına ve yeniden yazılan bir tarihe tanıklık etmemize neden oluyor. Küresel sonuçlar doğuran bu işgal devam ederken The New York Times yazarlarından Joumana Khatib ve John Williams, ortak imzayla yayımladıkları bir makaleyle Ukrayna tarihine ışık tutan kitapları okurlarla paylaştılar. 

 Avrupa’nın Kapıları-Ukrayna Tarihi / Serhii Plokhy / Çeviren: Gözde Erdoğan / Feylesof / Tarih 

NYT listesindeki bu kitap Türkçede de mevcut. Harvard Üniversitesi’nde bulunan Ukrayna Araştırmaları Enstitüsü’nün müdürü Serhii Plokhy bu kitapta, Ukrayna tarihine dair çok kapsamlı bir bakış sunuyor. Ukrayna’nın farklı imparatorlukların himayesi altındaki tarihini ve bağımsızlık mücadelesini keşfetmek isteyenler için temel bir başvuru kaynağı.

Conflict in Ukraine/Rajan Menon, Eugene Rumer / The MIT Press / Tarih 

Rusya’nın 2014 yılında Kırım’ı ilhak etmesinin ardından ortaya çıkan bu kitapta, çatışmanın sonuçlarından bahsediliyor. İkisi de siyaset bilimci olan yazarlar, krizin evrimini inceleyerek hem Kırım yarımadası hem de daha genel olarak Rusya’nın Batı ile ilişkileri üzerindeki etkilerini değerlendiriyorlar.

Absolute Zero / Artem Chekh / Glagoslav Publications B.V. / Anı

Anı türünde yazılmış olan bu kitap, bir askerin yolculuğunun birinci şahıs anlatımı ve Ukraynalı romancı Artem Chekh’in Donbas’taki savaşta hizmeti sırasında ve sonrasında yazdığı günlüğüne dayanıyor. Savaşın acı demek olduğu mesajını en dokunaklı biçimde veren kitap, yazarın birlikte savaştığı askerlerin ve sivillerin bakış açılarını da içeriyor.

Midnight in Chernobyl/ Adam Higginbotham / Simon & Schuster / Araştırma

Yayımlandığı 2019 yılında NYT tarafından “Yılın En İyi Kitabı” seçilen Midnight in Chernobyl, 1986’daki nükleer felaketi yeniden, adım adım gözler önüne seriyor. Gazeteci yazar Adam Higginbotham, Çernobil’in Sovyet sistemindeki savunulamaz çatlakları nasıl ortaya çıkardığını ve çöküşünü nasıl hızlandırdığını da anlatıyor.

Red Famine- Stalin’s War on Ukraine / Anne Applebaum / Doubleday / Araştırma

1930’lardaki Joseph Stalin yönetimi döneminde uygulanan yanlış bir tarım politikası yüzünden üç milyondan fazla Ukraynalının öldüğünü biliyor muydunuz? Pulitzer ödüllü tarihçi Anne Applebaum, yaşanan bu trajedinin ayrıntılarını ele aldığı kitabında, bu insanların kaza kurbanı olmadığını ve kasten öldürüldüklerini savunuyor. 

The Orphanage / Serhiy Zhodan / Yale University Press / Roman

Yeğenini gönderildiği yetimhaneden kurtarmak için Rus işgali altındaki bölgeye girmek zorunda kalan Pasha’nın hikâyesini anlatan bu roman, “Ukrayna’daki savaşın romanı” olarak anılıyor. Ukrayna’da devam eden çatışmanın insanlar üstünde yarattığı hasarı ortaya çıkaran, kurguyu tarihi gerçeklerle harmanlayan yakıcı bir roman The Orphanage. 

Türkçede Rusya tarihine bakış…

Yaşananlara anlam vermekte zorlandığımız şu günlerde krizin kaynağındaki Rusya’ya daha yakından bakmanızı sağlayacak önerilerimizse şöyle:

Putin Ne İstiyor? / Jean-Robert Jauanny / Çeviren: Merve Öztürk / İletişim Yayınları / Tarih

Putin’in hedefinde ne var? SSCB yıkıldıktan sonra Rusya’nın sahip olduğu kırılganlıkları saklamaya çalışırken Arap Baharı, Ukrayna çatışması ve Suriye krizindeki rolleri nedir? Bunlar iktidarını nasıl etkiliyor? Batı ile kurduğu ilişkiler ne kadar gerçek? Jean-Robert Jouanny bu soruların peşinde, Putin’i ve Putin’in Rusya’sını mercek altına alıyor.

Rusya İmparatorluğu’nun Çöküşü 1881/ Onur İşçi, Onur Önol / Kronik Kitap / Tarih

Dünya tarihinde sahne almış en önemli imparatorluklardan birinin vedasını anlatan bu kitap, Çarlık Rusyası’nın çöküşüne ve Ekim Devrimi’nin gerçekleşmesine yol açan birbirine bağlı temel faktörlere odaklanıyor. 

Stalin-İktidar Paradoksları (1878-1928) / Stephen Kotkin / Çeviren: Ali Selman / İletişim / Tarih

Stephen Kotkin, üç ciltlik eserinin ilk cildi olan Stalin’de, Stalin’in Çarlık Rusyası’ndan Ekim Devrimi ve sonrasına uzanan 1878-1928 arası “yetişme” sürecini anlatıyor. 

Putin Ülkesi-Gerçek Rusya’ya Bir Yolculuk / Anne Garrels / Çeviren: Yüksel Taşkın / Doğan Kitap / İnceleme

Yirmi yıl önce Moskova’nın 1600 kilometre doğusundaki sanayi bölgesi Çelyabinsk’i ilk kez ziyaret eden Amerikalı gazeteci yazar Anne Garrels bu kitapta, Rusya’nın kalbine yaptığı yolculuğu, ülkenin yurttaşları için heyecan verici olduğu kadar zorlayıcı da olduğunu anlatıyor. 

Putin’in Aklında Ne Var? / Michel Eltchaninoff / Çeviren: Melike Işık Durmaz / İletişim / Araştırma

Rusya tarihi uzmanı ve felsefe profesörü Michel Eltchaninoff, birçok övgüye değer görülen bu çalışmasında Kırım’ın ilhakı ve Suriye’ye Rus müdahalesinden beri akılları kurcalayan bir soruyu cevaplamaya çalışıyor: Putin’in aklından neler geçiyor? 

Rusya Tarihi/ Nicholas V. Riasanovsky, Mark D. Steinberg / Çeviren: Figen Dereli / İnkılâp / Tarih

Rusya’nın politik, askeri, ekonomik, sosyal, kültürel geçmişini, uluslararası ilişkilerini ve iç dinamiklerini objektif bir değerlendirmeyle ele alan Rusya Tarihi, kapsamlı ve bilimsel bir kaynak.