Karıncalar kanserli hücreleri koklayarak yakalayabiliyor
Bugün Dünya Kanser Günü... Her yıl pek çok insan bu acımasız hastalığın pençesine düşüyor ve kanser vakası yıldan yıla daha fazla insanda görülüyor. Bir yandan da kansere karşı verilen mücadelede yeni yollar aranıyor. Bunlardan biri de kanser koklayan karıncalar...
Bilim insanları, laboratuvarda ipeksi karınca olarak da adlandırılan 36 Formica Fusca karıncaya önce kanserli insan hücreleri koklattı ve bu kokuyu şekerli solüsyon ödülüyle ilişkilendirdi. İkinci aşamada araştırmacılar, karıncalara biri sağlıklı, diğeri kanserli hücre olan iki doku koklattı. Araştırmacılar, bu aşamada ödül vermedikleri hayvanların kanserli dokuya yöneldiğini tespit etti. Son olarak karıncaları farklı kanser hücrelerinin kokusuna maruz bırakan araştırmacılar, karıncaların bunları ayırt edebildiğini belirledi.
Karıncalar üzerinde özel çalışmalarda bulunan bilim insanları, karıncaların farelerde kanseri teşhis edebileceğini tespit ederken, araştırmacı Baptiste Piqueret de karıncaların on dakika içinde farelerin idrarında kanseri tespit etmek üzere eğitilebileceğini savunuyor. Piqueret saha araştırmasına 2017’de başladı ve karıncaları sağlıklı hücreler ve laboratuvarda büyütülen kanserli hücreleri ayırt etmeleri için eğitebiliyordu.
Dünya Kanser Günü, kansere olan farkındalığı yükseltmek ve kanserin tanı, erken tedavi ve engellenmesine teşvik için her yıl 4 Şubat'ta düzenlenen uluslararası bir gün.
Bu çalışmalar yavaş yavaş meyvesini vermeye başlarken, Piqueret ve ekibi bir adım daha ilerledi ve karıncaların farelerdeki tümörleri fark edebilmeye başladığı sürece tanıklık etti. Piqueret, fareler üzerindeki bu çalışmayı anlatırken eğitim sırasında karıncaları yuvarlak bir alanda topladıklarını ve kanserli farelerde aldıkları idrarın yanına ödül olarak yiyecek koyduklarını söyledi. Karıncalar ödül olarak verilen yiyeceği buldukça, ödülü kanserli hücrelerle ilişkilendirdiler ve tanımayı öğrendiler. Böylece karıncaların kanseri bulmada eğitiminde ilerleme sağlanmış oldu.
Ancak kanserle olan mücadelede tek yol karıncalar da değil. İngiltere’de bir Tıbbi Tespit Köpekleri adlı hayır kurumu, prostat kanserini tespit edebilecek elektronik bir burun geliştirilmesi üzerinde çalışıyor. Kuruluşun Araştırma ve Ticari Gelişim Direktörü Sophie Aziz BBC’ye yaptığı açıklamada “Çalışmalarımız köpeklerin mesane kanserini tespit edip edemeyeceğiyle başladı. Köpeklerin, kanser hastalarının idrarlarından alınan örneklerde hastalığı bulmaktaki etkinliği üzerinde çalıştık” diyor.
Kanser kaynaklı ölümlerin yüzde 30 ila 50'si erken teşhis ve etkili tedavi ile önlenebiliyor.
Kuruluş, 2004’te altı farklı cins köpeği eğitti ve teşhis doğruluğunun, rastgele tespitten üç kat daha iyi olduğunu buldu. Daha sonraki çalışmalarda, köpeklerin mesane kanserini % 90 oranında tespit edebildiği bulundu. Bir başka çalışmada da köpeklerin hastaların kan örneklerinden yumurtalık kanserini tespit edebildiği görüldü. Eğitimli köpeklerse vakaların % 99’unu bulabiliyordu. Bir sonraki aşamadaysa, elektronik burun geliştirme çalışmaları başladı, ancak kokulardaki çok küçük farklar yüzünden bunun zorlu olacağı görüldü.
Düzenli uyku kanseri önlemede etkili
Trakya Üniversitesi (TÜ) Tıp Fakültesi Fizyoloji Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Levent Öztürk, düzenli ve sağlıklı uykunun bağışıklık sistemini geliştirerek kansere karşı güçlendirdiğini söyledi.
Uyku uzmanı Prof. Dr. Öztürk, 4 Şubat Dünya Kanser Günü'nün ölümcül hastalıkların başında yer alan kanserle ilgili farkındalık oluşturmak açısından önemli bir gün olduğunu ifade etti. Uyku sağlığının kanser riskini azaltmada önemli bir etki faktörü olduğunu belirten Öztürk, kanser hastalarının tedavi sürecinde sağlıklı uykunun da tedavinin başarılı geçmesine katkı sağladığını dile getirdi.