CNN International yazdı: Evrimde geriye giden tür

CNN International'ın haberine göre, 2024 yılında yapılan bir alkaloid çalışmasında dikkat çeken Solanum pennellii türü, araştırmacıların ilgisini çekti. Alkaloidler, bitkilerin doğal olarak ürettiği ve içten bir böcek ilacı işlevi görebilen bileşiklerdir.

Araştırmacılar, adalardaki farklı domates örneklerini incelediklerinde ilginç bir duruma rastladı; batıdaki adalarda yetişen Solanum pennellii, milyonlarca yıl önce kaybolmuş bileşenleri üretmeye başlamıştı.

Doğu ve Batı adalarındaki karşılaştırma

Bilim insanları, batıdaki bu sıra dışı domatesleri doğudaki daha yaşlı ada örnekleriyle karşılaştırdı. Sonuç, batıdaki domateslerin modern savunma sisteminden ziyade atalarına ait özellikleri yeniden kazandığını gösterdi. Bu durum, bitkilerin evrimsel yolculukta geride kalmadığını, tersine 'tersine evrim' sergileyebileceğini düşündürdü.

UC Riverside’dan moleküler biyokimyacı Adam Jozwiak, “Tersine evrim görmek pek yaygın değil,” diyerek bu keşfin doğanın esnekliğine dair önemli bir örnek olduğunu belirtti.

Batı adalarındaki domateslerin farklılığı

Batı adalarındaki domateslerin meyve rengi biraz morumsu, gövde rengi ise daha koyuydu. Ancak esas fark moleküler düzeyde ortaya çıktı.

Yapılan analizlerde, batıdaki Solanum pennellii türlerinin moleküler parmak izi, aynı gece gölgesi ailesinin bir üyesi olan patlıcana benziyordu. Modern domatesler artık bu alkaloidleri üretmezken, batı adalarındaki türler eski genleri yeniden aktif hale getirmişti.

Bu keşif, bitki biyokimyasında evrimin esnekliğini, genlerin yeniden aktifleşebileceğini ve bunun tarım, ilaç veya böcek ilacı geliştirme çalışmalarına katkı sağlayabileceğini gösteriyor.

Tarihçesi ve çevresel faktörler

Solanum pennellii’nin Güney Amerika kökenli olduğu ve 1-2 milyon yıl önce kuşlar aracılığıyla Galapagos’a taşındığı tahmin ediliyor. Batı adalarındaki genç topraklar, daha az gelişmiş ve kurak yapısıyla doğu adalarındaki biyolojik çeşitlilikten farklı bir çevre sunuyor.

Jozwiak, “Bitkinin köklerinin besin toplaması veya hastalıklardan korunması için toksik moleküller yardımcı olabilir,” diyor.

Domateslerde gözlemlenen değişiklik, amino asitlerin basit bir değişimiyle gerçekleşmiş ve genetik olarak tütün bitkilerinde test edilerek doğrulanmış.

Evrimde esneklik

Cornell Üniversitesi’nden evrimsel ekoloji uzmanı Anurag Agrawal, farklı koşullarda bitkilerin çeşitli kimyasal bileşikler geliştirdiğini ve geri evrim olgusunun bu süreçte beklenmedik bir durum olmadığını belirtiyor.

Agrawal, göz örnekleri olarak mağara hayvanlarındaki göz kaybı, uçmayı bırakan kuşlar ve deniz memelilerinin ön bacak kaybını gösteriyor.

Evrimsel biyolojide Dollo Yasası, bir özellik kaybolduğunda aynı şekilde geri kazanılamayacağını öne sürer. Ancak Galapagos domatesleri, belirli amino asit değişimleriyle atalarındaki genleri yeniden aktive ederek bu yasa açısından dikkat çekici bir örnek oluşturuyor.

İnsan evrimi üzerine etkiler

Jozwiak, insanlarda da benzer esnekliğin gözlemlenebileceğini belirtiyor. Örneğin, nadiren doğan bazı insanlar primat atalarına ait ilkel kuyruk kemiğine sahip olabiliyor. Bu durum, atalarımızın genetik potansiyelinin korunduğunu gösteriyor.

California Üniversitesi’nden evrim profesörü Beth Shapiro, “Evrim rastlantısal ve yönsüzdür. Bazı gen varyantları tekrar yaygın hale gelebilir, bu tamamen evrimdir,” diyerek olguyu özetliyor.