Robotların insanların işlerini ellerinden alacağı düşüncesi son mu buluyor?

Perakende, fast food ve teslimat alanlarında Roxo, Rita ve Scout gibi isimlerle anılan robotlar'ın insanların yerini alacakları ve insanların çalışma alanlarını kısıtlayacakları düşünülüyordu. ABD’de bazı şirketlerin çok yüksek bulduğu maliyetlerle birlikte robotlara karşı olan bakış açısı ilginç bir şekilde değişti.

Robotlar her zaman gelecekle bağdaştırılır ancak bazı sektörlerde bu yakın bir zamanda mümkün olacak gibi gözükmüyor. Şirketler, kısmen işçi açığını hafifletmek umuduyla, restoranlarda yemek servisi yapmak, evlere teslimat yapmak ya da mağazalardaki işleri halletmek için teknolojiden yararlanıyorlar. Ancak bazı sektöreler tüketiciye yönelik bu robotların henüz insanlar kadar verimli olamadıklarında hem fikir.

Beklenen performansı alamadılar

Hayal kırıklığına uğrayanlar arasında yer alan FedEx Corp. sözcüsü geçen ay yaptığı açıklamada, daha kısa vadeli fırsatlara öncelik vermek için son kilometre teslimat robotu Roxo'nun kullanımını durdurduğunu söyledi. Yine ekim ayında Amazon.com şirket sözcüsü, robotlarla gerçekleştirilen benzersiz teslimat deneyiminin bazı yönlerinin müşterilerin ihtiyaçlarını karşılamadığını öğrendikten sonra teslimat robotu Scout'un saha testlerini sonlandırdığını açıkladı. Yaz aylarında ise DoorDash Inc. robot Sally ile tanınan Chowbotics şirketini satın aldıktan yaklaşık 18 ay sonra kapatacağını açıkladı. Bir DoorDash sözcüsü, "Bu pazara nasıl daha iyi hizmet verebileceğimize dair değerli bilgiler edinmiş olsak da mevcut yaklaşımımızın sürekli yatırım için yüksek beklentilerimizi karşılamadığı sonucuna vardık" dedi.

Şirketler, artan robot çeşitliliğinin yalnızca işçi sıkıntısını aşmalarına değil, aynı zamanda yoğun görevleri hızlandırmalarına, insan işçilerin yapması gereken işlerin sayısını azaltarak müşteri hizmetlerini iyileştirmelerine ve ek bir bonus olarak markalarını yenilikçi ve ileriye dönük olarak konumlandırmalarına yardımcı olabileceğine dair umutlar besledi. Bu çabaların bazıları en azından kısmen başarılı oldu. Diğerleri ise durma noktasına geldi ve şirketleri daha az bilimkurgu olan ancak daha hızlı ve uygun maliyetli bir şekilde kullanılabilen teknolojilere geri döndü.

Peşin maliyetler, belirsiz getiriler

Fast-casual zinciri BurgerFi International Inc. şirketinin robot garsonu Patty'nin aralık ayında Jupiter, Fla.'da test modunda tanıtıldı. Şirketin baş teknoloji sorumlusu Karl Goodhew, yeni sunucuyu duyururken "Teknolojiden yararlanmak, misafir ve çalışan mutluluğunu sağlamada kilit bir faktördür" dedi. Yaklaşık bir yıl sonra, Patty artık BurgerFi'nin katlarında dolaşmıyor. Goodhew bu hafta yaptığı açıklamada, birçok müşterinin bilgisayarla çalışan garson tarafından servis edilmekten hoşlanmasına rağmen, Patty'leri zincirin 120'den fazla restoranının tamamına dağıtmanın maliyetinin çok yüksek olacağını söyledi. Goodhew Patty'nin işleri çok daha fazla masa çevirecek kadar hızlandırmadığını söyledi. Goodhew, "Gerçekten fazladan bir çift el olan bir şey için büyük bir yatırım olduğu ortaya çıkıyor. Bunun yerine BurgerFi, kendi kendine sipariş veren kiosklar gibi müşteri hizmetleri teknolojisine yatırım yapıyor " dedi.

Karışık eleştirilere rağmen, küresel satıcı verilerine dayanarak yıllık robot sayımı yapan bir endüstri kuruluşu olan Uluslararası Robotik Federasyonu'na (International Federation of Robotics) göre, geçen yıl taşımacılıktan ameliyata ve süpürmeye kadar çeşitli görevleri yerine getirmek üzere yaklaşık 121 bin hizmet sektörü robotu satıldı.

Robotlardan memnun olan şirketler de var

Bazı şirketler robotlarının bu işi yapmasından memnun. Örneğin White Castle, 350'den fazla fast-food restoranından dördünün mutfağında robot kızartma aşçısının en son yinelemesi olan Flippy 2'yi çalıştırıyor ve robotları 100 lokasyona daha getirmeyi planlıyor. ABD'de bölgesel bir market zinciri olan Wakefern Food Corp. bünyesindeki ShopRite ise 20 mağazasında Tally robotlarını kullanıyor ve daha fazlasını piyasaya sürmeyi planlıyor. Simbe Robotics Inc. tarafından üretilen Tally, koridorlarda dolaşarak yanlış yerdeki ürünler veya boş raflar gibi stok sorunlarını tarıyor.

Geri dönüşlerin olmaması robotların sonunu getirdi

Bazı şirketler robot yardımcılarını yeniden gözden geçiriyor. Brinker International Inc. şirketine ait gündelik yemek zinciri Chili's Grill & Bar, Ağustos ayında konukları oturtan, yemek servisi yapan, masalara servis yapan ve doğum günü şarkısını söyleyen Rita'nın dağıtımını durdurdu. Bu karar, Chili's'in Rita'yı 10 deneme lokasyonundan 51 restorana daha genişletmesinden dört ay sonra alındı. Brinker İcra Kurulu Başkanı Kevin Hochman o dönemde yaptığı bir kazanç çağrısı sırasında, "Geri dönüş alamadığımız bazı projeleri durduracağız" dedi. Haziran ayında göreve gelen Hochman, bunun yerine pişirme sürelerini kısalmayı ve mobil sipariş sitesinin kullanıcı arayüzünü iyileştirmek gibi şeylere yatırım yapmayı düşündüğünü söyledi.

İnsan performansıyla aynı değil

Bir Brinker sözcüsü, Chili's'in Rita'ların garsonların yükünü hafifleteceğini umduğunu ancak robotların servise yetişemeyecek kadar yavaş olduğunu fark ettiğini söyledi. Sözcü, tüm Rita'ların bu ay içinde Chili's restoranlarından kaldırılacağını da sözlerine ekledi. Rita'nın üreticisi Bear Robotics Inc. şirketinin kurucu ortağı ve işletme müdürü Juan Higueros, araştırmanın personel tarafından büyük ölçüde iyi karşılandığını göstermesi nedeniyle Chili's'in teknolojiyi duraklatmasına şaşırdıklarını söyledi. Higueros, "Yakın gelecekte ortaklaşa kaydettiğimiz ilerlemeyi sürdürme fırsatına sahip olacağımızı umuyoruz" dedi. Santa Barbara'daki California Üniversitesi'nde teknoloji yönetimi programında yardımcı doçent olan Matt Beane, testlerin, robotların maliyetleri ile yararlılıkları arasında denge kurmanın zorluklarını ortaya çıkardığını söyledi.

Profesör Beane, robotların hala temel görevleri karıştırmaya eğilimli olduğunu ve genellikle mağaza zeminleri veya kaldırımlar gibi ortamlarda gözetim gerektirdiğini söyledi. Beane, robotların kamusal alanlardaki başarısının büyük ölçüde kapalı ve öngörülebilir alanlardaki yüksek kâr marjlı işlerle sınırlı olduğunu söyledi. Örneğin lüks otellerde oda servisi yapmak ya da barlarda kokteyl karıştırmak gibi. Beane, "Düşük marjlı, halka açık ortamlarda robotik sistemleri başarıyla kullanan şirketlerin iyi örneklerini görmedim" dedi.

McDonald's İcra Kurulu Başkanı Chris Kempczinksi temmuz ayında yatırımcılara ve analistlere robotların restoranların büyük çoğunluğundaki işgücü talebi için pratik bir çözüm olmadığını düşündüğünü söyledi. Ancak McDonald's yazılım düzeyinde botlara yatırım yapıyor ve arabaya servis noktalarında insan sipariş alıcıların yerini doldurabilecek otomatik ses tanıma sistemini test ediyor.

İnsanların kuşkularını yok etmek önemli

Sınırsız çalışma saatleri, hastalık izinleri, tuvalet molaları ya da mızmızlanmaları olmayan robotlara yönelik tüm kurumsal heveslere rağmen, müşteriler bir insan beklerken robot görmekten pek de mutlu olmayabilir. Chili's mayıs ayında Facebook sayfasında robot Rita'nın bir videosunu yayınladığında bazı müşteriler rahatsız oldu. Bir yorumcu "İnsanları silmeye çalışmaktan vazgeçin!" diye yazdı. Ankete katılan Chili's müşterilerinin yaklaşık yüzde 60'ının Rita'nın restorandaki genel deneyimlerini iyileştirmediğini söylediğini belirten Brinker sözcüsü, Rita'nın görevinin müşterileri eğlendirirken çalışanların işlerini kolaylaştırmak olduğunu insan personelden iş almak olmadığını sözlerine ekledi.

Bunların yanı sıra açık havanın tehlikeleri özellikle teslimat robotları için büyük bir sorun. İnternet, tekerlekli soğutucuların çukurlara girdiği, kara saplandığı, kaza yaptığı, çalındığı ve bir vakada bir yük treni tarafından yok edildiği videolarla dolu. Bazı insanlar da teslimat robotlarının kaldırımlarda tekerlekli sandalye erişimini engelleyebileceği ya da başka bir şekilde insanların yoluna çıkabileceği endişelerini dile getirerek yerel yetkililerin kullanımlarını sınırlamasına ya da yasaklamasına neden oldu. Örneğin Toronto bu sorunlardan ötürü aralık ayında teslimat robotlarını yasakladı. Tüm bu sorunlar göz önüne alındığında robotların insanların işlerini elinden alacağı düşüncesi en azından kısa vadede ortadan kalkmış gibi görünüyor.