Washington Post ABD'nin 'nükleer' kararını yazdı: '50 yıl önceki seviyedeyiz, bir şeyler yapmalıyız'

ABD Başkanı Donald Trump, ülkesinin nükleer testleri “hemen” yeniden başlatması talimatını verdiğini açıkladı. Üç yıldır süren nükleer test yasağını aşabilecek bu adım, bazı uzmanlar tarafından kafa karışıklığı ve endişe ile karşılandı. Eleştirmenler, fiziksel testlerin artık çağ dışı olduğunu ve testlerin amaçladığı nükleer silahlanma yarışını hızlandıracağını savunuyor.

Trump yönetiminde popüler olan bir argümana göre, nükleer testler, Rusya, Çin ve Kuzey Kore gibi ülkelerin modernize ettiği sistemler karşısında bir hazırlık gerekliliği olarak görülüyor. Bazı destekçiler, ABD’nin nükleer silahları test etmeye hazır olması gerektiğini, böylece rakiplerine karşı yanıt verebileceğini belirtiyor.

Heritage Foundation’dan araştırma görevlisi Robert Peters, “50 yıl önce sahip olduğumuz nükleer cephanelik ile aynı noktadayız. Bu otokratlardan gözdağı yeme veya baskı altında kalmayacağımızı göstermek için bir şeyler yapmak gerekiyor” dedi.

Trump talimatı verdi

Trump, nükleer testlerin yeniden başlatılması talimatını “Savaş Bakanlığı”na verdiğini açıkladı, ancak uygulamayı Enerji Bakanlığı’na bağlı Ulusal Nükleer Güvenlik İdaresi (NNSA) yürütecek. NNSA, Las Vegas’ın yaklaşık 65 mil kuzeybatısındaki Nevada Test Alanı’nı işletiyor. ABD burada en son nükleer testi 1992’de Rainier Mesa altında gerçekleştirmişti.

Nükleer testler, George H.W. Bush döneminde durdurulmuş ve 1996’daki Kapsamlı Nükleer Test Yasağı Antlaşması ile uluslararası olarak yasaklanmıştı. ABD antlaşmayı onaylamamış, Rusya ise 2023’te onayını geri çekmişti.

Testlerin yeniden başlaması zor ve maliyetli

Nevada Test Alanı’nda daha önce çalışan uzmanlar, testlerin yeniden başlamasının hem pahalı hem de karmaşık olacağını belirtiyor. Modern nükleer testler, fiziksel patlama yerine bilgisayar modellemesi ve “alt-kritik” testlere dayanıyor.

Paul Dickman, “Personel sorunu büyük bir mesele. Test yöneticileri bürokrat değildi, çok deneyimli ve sahada çalışmış kişilerdi,” dedi. Test alanındaki ekipmanların da “paslı ve bakımsız” hâlde olduğu belirtiliyor.

NNSA çalışanlarının çoğu ise Elon Musk’ın U.S. DOGE Servisi girişimi nedeniyle işten çıkarılmış veya hükümet kapanması nedeniyle izne ayrılmış durumda. Nevada Kongre Üyesi Dina Titus, federal fonların yeni testler için kullanılmasını engellemek amacıyla yasa tasarısı hazırlıyor.

Bazı eski yetkililer testlerin yeniden başlamasının yıllar sürebileceğini, bazıları ise basit bir testin altı ayda gerçekleştirilebileceğini söylüyor. Ernest Moniz, “Sadece gösteriş yapmak istiyorsanız, bir silahı rezervden alıp patlatabilirsiniz; belki bir yıl sürer” sözlerini kullandı.

Corey Hinderstein, basit bir testin bile 100 milyon dolara mal olabileceğini belirtti. Peters, Nevada’daki test alanının yıllarca hazır hâle getirilmesinin “kabul edilemez” olduğunu vurguladı ve hızlı hareket etmek isteyen bir başkanın “yer üstü testi” kararı alabileceğini söyledi.

ABD, 1962’den beri yer üstü nükleer test yapmadı. 1963’teki Kısmi Nükleer Test Yasağı Antlaşması yer üstü, su altı ve uzay testlerini yasaklamıştı.

'Rusya test etti' iddiaları

Trump yönetiminin önceki dönemlerinde, Rusya’nın düşük verimli nükleer silahları gizli test ettiğine dair endişelerle test olasılığı konuşulmuştu. 2024’te ise Robert O’Brien, yeni nükleer silahların güvenilirliği için gerçek dünyada test edilmesi gerektiğini savunmuştu.

Senatör Tom Cotton, hem Rusya hem de Çin’in nükleer programlarını geliştirmek için testler yaptığını iddia etti. Ancak uzmanlar bu iddialara temkinli yaklaşıyor; net kanıt eksikliğine dikkat çekiyor.

ABD'nin nükleer stok durumu

Bush dönemi sonrası tam ölçekli testler durdurulduğundan beri, NNSA laboratuvarlarında küçük ölçekli testler devam etti. Stoktaki birçok silahın çekirdeği 50 yaşında ve tam ölçekli test yapılmadığı için nasıl çalışacağı konusunda belirsizlik var.

Ernest Moniz konuyla ilgili değerlendirmesinde “Her yıl yapılan incelemelerde test ihtiyacı olmadığı belirtilmişti” dedi.