Wired: Gazze'yi inşa edecek 28 firma | 'Great Trust' sunumunda Elon Musk ve Suudilerin NEOM'u da var

Trump yönetimiyle paylaşılan Gazze’nin yeniden inşasına yönelik kapsamlı bir planın sunumunda, Tesla, Amazon ve TSMC dahil 20’den fazla şirketin isim ve logolarının yer aldığı ortaya çıktı. Ancak bu şirketlerin hiçbiri planla herhangi bir bağlantısı olduğunu kabul etmedi.

WIRED’ın haberine göre söz konusu plan, Gazze’de insani yardımı yöneten Gaza Humanitarian Foundation (GHF) adlı kuruluşun kurulmasına önayak olan iş insanları tarafından hazırlanmış.

Sunum, “Gaza Reconstitution, Economic Acceleration and Transformation (GREAT) Trust” adında yeni bir yapı kurulmasını öneriyor.

Belgelerde, “özel sektör yatırımlarıyla” Gazze’de veri merkezleri ve devasa fabrikalar gibi kilit altyapıların inşa edilebileceği öne sürülüyor.

Bir slaytta Tesla, Amazon Web Services, TSMC ve Ikea gibi şirketlerin logoları, “altyapı yeniden inşası” ve “barış gücü (isteğe bağlı)” gibi başlıkların yanında yer alıyor.

Şirketlerden “bizim haberimiz yok” açıklaması

WIRED, belgelerde adı geçen 28 şirkete ulaştı, yanıt veren hiçbir şirket, bu sunumdan ya da planla ilişkilendirilmelerinden haberdar olmadığını söyledi.

Ikea sözcüsü Arvid Stigland, “Bu bizim için yeni ve şaşırtıcı bir bilgi. Logomuzun bu bağlamda kullanılmasına onay vermedik” dedi.

TSMC, “Bu planla hiçbir bağlantımız yok, logomuzun kullanılmasına da izin vermedik” açıklamasını yaptı. InterContinental Hotels Group da “Belgeyle hiçbir ilgimiz bulunmuyor ve böyle bir planın parçası değiliz” ifadelerini kullandı.

Tesla, Amazon ve Constellis konuyla ilgili soruları yanıtsız bıraktı. Güvenlik şirketlerinden sadece G4S, WIRED’ın sorularını yanıtladı ve “GREAT Trust adını taşıyan bir grupla hiçbir temasımız olmadı, Gazze’de güvenlik hizmeti verme planımız yok” dedi.

“Pazar araştırmasıydı” iddiası

Sunumla ilgili bilgi sahibi olan bir kaynak belgenin “hangi şirketlerin katkı sunabileceğini göstermek amacıyla pazar araştırması niteliğinde” hazırlandığını, bu firmalarla hiçbir resmi temas kurulmadığını söyledi.

Sunum ilk kez Temmuz ayında Financial Times, ardından Ağustos ayında Washington Post tarafından yayımlandı. Belgelerin, GHF’nin kuruluş sürecinde yer alan iş insanları Michael Eisenberg ve Liran Tancman tarafından hazırlandığı belirtiliyor.

Sunumun dijital verilerinde “lirant” kullanıcı adına rastlanması, hazırlayıcının Liran Tancman olabileceğini gösteriyor.

Eisenberg ve Tancman, İsrail’in Gazze ve Batı Şeria’daki yardımları koordine eden COGAT adlı kurumuyla da ilişkili. İki isim de WIRED’a yorum yapmayı reddetti.

Planın içeriği ne?

GREAT Trust planı, Gazze’de veri merkezleri, tren hatları ve dev sanayi tesisleri inşasını öngörüyor. Belgede, Suudi Arabistan’ın batı kıyısında inşa ettiği NEOM şehrine kadar uzanacak bir demiryolu hattı öneriliyor.
Ayrıca belgelerde “Elon Musk Akıllı Üretim Bölgesi” adlı bir elektrikli araç üretim alanından söz ediliyor. Musk’ın konuya ilişkin sorulara yanıt vermediği bildirildi.

Plan, Gazze’de ABD öncülüğünde çok taraflı bir idari yapı kurulmasını ve GHF’nin İsrail Savunma Kuvvetleri ile koordineli biçimde yardım dağıtımı, geçici barınma ve güvenlik hizmetlerini üstlenmesini öngörüyor.

GHF ve tartışmalar

GHF, 2025’in başında kurulmuştu. Vakıf, yardım malzemelerinin Hamas tarafından çalındığı iddiaları üzerine oluşturulmuş olsa da, ABD’nin kalkınma ajanslarından USAID tarafından yapılan inceleme bu iddiaları doğrulamadı.

Kuruluş, sahada faaliyet göstermek için eski CIA ajanı Philip Reilly’nin yönettiği Safe Reach Solutions ve eski özel kuvvet mensubu Jameson Govoni’nin şirketi UG Solutions’dan destek alıyor.

Fakat, UG Solutions çalışanlarının silahsız sivillere ateş açtığı iddiaları gündeme geldi. GHF ise bu iddiaları reddetti.

GHF’nin ilk direktörü olan Jake Wood, üç ay sonra istifa etmişti. Wood, istifasında “yardımın insanlık, tarafsızlık ve bağımsızlık ilkeleriyle dağıtılmasının artık mümkün olmadığını” söylemişti.
Vakıf şu anda eski Trump yetkilisi ve Evanjelik lider Johnnie Moore Jr. tarafından yönetiliyor.

Alternatif planlar da gündemde

Gazze’nin geleceğine dair iş dünyası merkezli başka planlar da hazırlanıyor. Bunlardan biri, eski İngiltere başbakanı Tony Blair’in adıyla anılıyor. The Guardian ve Haaretz’e sızan plana göre, Gazze’de özel sektör odaklı Yatırım ve Ekonomik Kalkınma Otoritesi kurulması öneriliyor. Ancak planda özel şirket isimleri yer almıyor.

Bir diğer girişim olan Palestine Emerging ise, uluslararası danışmanlardan oluşan bir grup tarafından hazırlandı. Plan, aşamalı yeniden inşa stratejisi öneriyor ve 7 Ekim 2023 öncesinde Gazze’de yaklaşık 56 bin işletmenin faaliyet gösterdiğini hatırlatıyor.

Asıl öncelik: Gıda ve ilaç yardımı

Tüm bu planların ötesinde en acil mesele, Gazze’ye insani yardım girişinin artırılması. BM destekli Integrated Food Security Phase Classification (IPC) sistemi, Temmuz ayında bölgede “en kötü senaryonun” yaşandığını duyurdu.

Barış anlaşmasının mevcut şartlarına göre, Gazze’ye girecek yardım tırlarının sayısı ilk beş gün boyunca günde 400’e kadar çıkabilecek. Ancak bu sayının ilerleyen aşamalarda artırılması planlanıyor.

GHF kaynaklarına göre şu anda günde ortalama sadece 20 tır bölgeye ulaşabiliyor. GHF’nin bu kapasiteyi tek başına artırıp artırmayacağı veya görev paylaşımının yapılacağı ise belirsiz.

ABD’nin İsrail Büyükelçisi Mike Huckabee, Ağustos başında GHF’nin yardım dağıtım noktalarının 4’ten 16’ya çıkarılacağını açıklamıştı. İsrail’in bu yeni noktaları onaylamaması nedeniyle, plan hala uygulanabilmiş değil.