Stresin sizi yemeye itmesini engelleyemezsiniz ama beyninizi eğitebilirsiniz

Enflasyon, ekonomi, pandeminin kalıcı etkileri ve diğer küresel krizlerle ilgili endişeler, ABD'deki stres seviyelerinin yükselmesine neden oldu. Diğer ülkelerde de durum çok farklı değil. Washington Post'un haberine göre; bazı insanlar için bu stres tartıda da kendini gösteriyor. Stres ve kaygının neden insanların istenmeyen kiloları almasına neden olabileceğini açıklayan birçok yazı var... Bazı durumlarda, kilo almaya başlamak daha fazla kilo almayı körükleyen bir stres kaynağı haline gelebilir. Hayatımızdaki her büyük stres kaynağını ortadan kaldıramasak da, bunun vücudumuz üzerindeki etkisini az da olsa kontrol edebiliriz. Bilim insanları, stres kaynaklı kilo alımını önlemek için stresi azaltmanın ve beyninizi yeniden eğitmenin yolları olduğunu keşfettiler.

Stres karın yağlanmasını nasıl etkiler?

Vücudumuz, beynimiz tehlike algıladığında stres hormonu kortizol salgılayacak şekilde evrimleşmiştir. Kortizol kalp atış hızınızı, kan basıncınızı ve kan şekeri seviyenizi yükseltir. Kısa vadede kortizol, vücudunuzu savaş ya da kaç moduna geçirerek sizi acil tehditlerden korur. Ancak işiniz, mali durumunuz ve diğer koşullar stres seviyenizi düzenli olarak yükselttiğinde, kronik kortizol yükselmesine yol açabilir.

Kortizolün bir yan etkisi de vücut yağını, özellikle de iç organları çevreleyen özellikle toksik bir yağ türü olan göbek ve viseral yağı arttırmasıdır. Araştırmalar, daha yüksek kortizol seviyelerine sahip kişilerin daha yüksek vücut kitle indeksine sahip olma eğiliminde olduğunu gösteriyor. Los Angeles'taki Kaliforniya Üniversitesi'nde Diyet, Stres ve Sağlık Laboratuvarı başkanı olan A. Janet Tomiyama, sürekli stres içinde olursanız vücudunuza yağ biriktirmek için sinyaller gönderebileceğini söyledi. Stres ve obezitenin arkasındaki mekanizmaları inceleyen Tomiyama, "Yediğiniz tek bir şeyi bile değiştirmeseniz, stresli olmanız yağ oranının artmasına neden olur" dedi.

Stresli bir beyin neden daha fazla yemenize neden olur?

Laboratuvar çalışmalarında bilim insanları, insanlara kortizolün sentetik versiyonlarının uygulanmasının, plasebo verilen insanlara göre önemli ölçüde daha fazla kalori yemelerine neden olduğunu bulmuşlardır. Bunun nedeni kısmen kortizolün beyninizin iştahınızı düzenleyen ve kendinizi tok hissetmenizi sağlayan tokluk hormonu olarak da bilinen leptine olan duyarlılığını azaltmasıdır.

Büyük mağaza çalışanları üzerinde yapılan bir çalışmada,  uzun ve zorlu vardiyalarda çalışmak zorunda kaldıkları ve daha hafif iş yükü ile daha az stresli vardiyalarda çalıştıkları zamanları kıyasladılar. Sonucunda uzun ve stresli vardiyalarda daha fazla şeker, doymuş yağ ve toplam kalori elde edildi.

Sevdiğiniz aktiviteler de kilo almanıza neden olabilir

Hoşlandığımız aktivitelerden kaynaklanan stres bile aşırı yemeye yol açabilir. Bir çalışmada, araştırmacılar farklı şehirlerdeki  futbol holiganlarını takip etti. Takımları Pazar günü kaybeden taraftarların ertesi gün daha fazla kalorili yiyecek ve doymuş yağ tükettiğini tespit ettiler. Takımları kazanan taraftarlar ise ertesi gün daha az yiyecek ve doymuş yağ tüketti. Bilim insanları Fransız futbol taraftarlarının beslenme alışkanlıklarını incelediklerinde de benzer sonuçlara ulaştılar. 

Beyninizi nasıl yeniden eğitebilirsiniz?

Hayatınızdaki stresi her zaman azaltamasanız da, stres altında yemek yerken beyninizi daha düzgün yiyecekler yemesi için ikna edebilirsiniz. Çikolata, şekerleme, dondurma ve diğer keyiflendirici yiyecekler kısmen beyin üzerindeki etkileriyle stresi hafifletir. Nucleus accumbens gibi ödül bölgelerini aktive ederek, hazzı teşvik eden hormon olan dopamin ve diğer nörotransmitterlerle doldururlar.

Bazı insanlar stresli durumlarda iştahlarının düştüğünü fark eder. Bilim insanları stresin neden bazı insanları kurabiye kavanozuna götürürken diğerlerini götürmediğinden tam olarak emin değiller ancak kilo bu durumda bir rol oynuyor gibi görünüyor. Bazı çalışmalar, obezite hastalarında daha sık görülen ve tip 2 diyabetin öncüsü olan insülin direncinin, beyin aktivitesinde strese yanıt olarak yiyecek arzusunu yoğunlaştıran değişiklikleri teşvik edebileceğini öne sürüyor.  Geçen yıl yayınlanan bir çalışmada, Tomiyama ve meslektaşları yüksek stres seviyesine sahip 100 yetişkini işe aldı ve onları iki gruba ayırdı. Herkes, ayak parmaklarından başa kadar kasları germeyi ve gevşetmeyi içeren, aşamalı kas gevşetme adı verilen günlük altı dakikalık bir stres azaltma egzersizi yapmak üzere eğitildi. 

“Sadece meyve yemek daha az stresli hissettirebilir”

Ancak bir grubun üyeleri, günlük aşamalı kas gevşetme seanslarının her birinde yaklaşık beş dakika boyunca dilimlenmiş ananas, bal ve armut gibi bir porsiyon taze meyve yemekle görevlendirildi. Bir hafta süren bu uygulamadan sonra, araştırmacılar sadece meyve yemenin katılımcıları daha az stresli hissettirdiğini ve daha iyi bir ruh haline soktuğunu tespit ettiler. Meyveyi bir gevşeme egzersiziyle eşleştirdiklerinde, beyinleri meyveyi stres seviyelerini azaltan bir şey olarak görmeye başladı. Böylece meyveyi rahatlatıcı bir yiyeceğe dönüştürdü.

Tomiyama, "İki şey aynı anda gerçekleştiğinde zihniniz bunlar arasında bir bağlantı kurar. Rahatlama ve meyveyi bir araya getirerek zihin bunları aynı şey olarak görmeye başlar. Bir süre sonra, altı dakikalık gevşeme hareketini yapmanıza bile gerek kalmayacak. Tek yapmanız gereken meyveyi yemek olacak ve aynı rahatlama faydasını elde edeceksiniz" dedi.