New York Times analizi: Arabalar önemli bir enflasyon sorununa ışık tuttu

Jeanna Smialek / The New York Times

ABD Merkez Bankası Başkan Yardımcısı Lael Brainard, enflasyonu düşürmek başlıklı bir konuşmasında, fiyat artışlarında baş gösteren büyük bir belirsizliğin bir örneği olarak otomobil pazarına odaklandı: Şirket karlarında bundan sonra ne olacak?

Birçok şirket kar oranlarını artırdı

Birçok şirket, son iki yılda fiyatları maliyetlerinin ötesinde artırarak kâr oranlarını artırdı ve aynı zamanda enflasyonu da yükseltti. Bu durum özellikle otomobil pazarında geçerli. Bayiler, üreticilere envanter için daha fazla ödeme yaparken, müşterilere daha da yüksek fiyatlar uygulayarak karlarını rekor seviyelere yükseltiyorlar. 

Bayiler bu durumu kaldırabilir çünkü talep güçlü ve parça arzındaki kesintiler nedeniyle çok az sayıda kamyon ve sedan var. Ancak, ekonomiye yönelik isteklerine paralel olarak Fed, bu denklemin her iki tarafının da düzelmenin eşiğinde olabileceğini umuyor.

Karlarından vazgeçmelerine bağlı

Fed Başkan Yardımcısı Leal Brainard, "Artık artan üretim ve faize duyarlı talep azalmasıyla birlikte, daha yüksek hacimli otomobilleri bayilerden taşımak için yakında araç marjlarını ve fiyatlarını düşürme baskısı olabilir" dedi. 

Fed, arabalar, evler ve iş genişletme gibi büyük alımlar için borçlanmayı daha pahalı hale getirmek adına faiz oranlarını yükseltiyor. Amaç, talebi azaltmak ve son kırk yılın en hızlı enflasyonunu yavaşlatmak. Bunu ekonomiye ciddi bir acı vermeden olup olamayacağı kısmen şirketlerin yüksek kârlarından ne kadar kolay vazgeçtiğine bağlı olacak.  

Böyle bir durumda şirketler, talep azaldıkça müşteriler için rekabet etme konusunda fiyatları düşürmeye başlarsa, çok fazla işe mal olmadan fiyat artışları yavaşlayabilir. Ancak, büyük karlar elde etmeye çalışırlarsa, Fed ekonomiyi daha sert bir şekilde sıkıştırmaya ve talebi daha şiddetli halde kısmaya zorlandığı için geçiş daha zor olabilir.

TD Securities’in kıdemli ABD faiz stratejisti Gennadiy Goldberg, tüketiciler ve şirketler arasındaki pazarlık gücünde dev bir değişim olduğunu söyledi “Bir sonraki düzenlemenin bu konuyla ilgili gelmesi gerekiyor, şirketler biraz zorluk görmeli” diye ekledi.

Çarşamba günü, Fed üçüncü süper büyük artışını yaparak faiz oranlarını yüzde 3 ile yüzde 3,25 arasında bir aralığa getirdi. Merkez bankası ayrıca oranların bu yıl yüzde 4,4'e yükselebileceği ve 2023'te yüzde 4,6'ya ulaşabileceği tahmininde bulundu. 

Otomobil endüstrisi örneği, hem umut hem de ihtiyat için nedenler sunuyor. Arz toparlandıkça ikinci el araba fiyat artışlarının düzelmeye başladığına dair işaretler olsa da, bu süreç duruyor ve yeni araba piyasası, enflasyonu yavaşlatmaya yardımcı olan daha düşük karlara giden yolun neden uzun olabileceğini gösteriyor.

Bunun nedeni, daha geniş ekonomide ortaya çıkan üç büyük zorluğun otomobil pazarında özellikle net bir şekilde sergileniyor olması. Tedarik zincirleri tamamen düzelmedi. Talep yavaşlıyor olabilir ancak hala ivmesi var. Yüksek fiyatlar talep etmeye ve büyük kârlar elde etmeye alışmış olan şirketler, bunlardan vazgeçmek konusunda tereddüt ediyor.

Yeni üretilen araçlar kullanışsız

Otomobil pazarı, artık birbirinden yeni otomobiller ve kullanılmış otomobiller olarak ikiye ayrıldı. Pandemi, yarı iletkenler ve diğer parçalar üreten fabrikaları kapattığından yeni otomobil üretimi yükseldi ve ancak toparlanamadı. Bayilere ve verilere göre, yeni üretilmiş araçlar hala olağanüstü derecede az ve birçok endüstri uzmanı, tedarik sorunları devam ederken yıllarca normal üretim seviyelerine dönüş beklemediklerini söyledi. 

Ford Motors şirketi Pazartesi günü yaptığı açıklamada, bazı bileşenlerin daha pahalı hale gelmesi ve bulunmasının zorlaşması nedeniyle parçalara üçüncü çeyrekte planladığından 1 milyar dolar daha fazla harcayacağını söyledi.

Buna karşılık, ikinci el araba arzı, pandeminin etkisiyle toparlandı ve fiyatlar toptan satış seviyesinde değer kaybetmeye başladı. Ancak şimdilik bayiler bu tasarrufları tüketicilere gerçekten yansıtmıyor. Cox Automotive verilerine göre, kullanılmış bir arabanın fiyatı bir yıl öncesine göre yüzde 9 artarak 28 bin dolar civarında sabitlendi. Yetkililer resmi kullanılmış araba enflasyon verilerinin birazda olsa hafiflediğini belirtiyor.

Fiyatların neden daha ılımlı olduğu sır

Tüketici için ikinci el araba fiyatlarının ve bayi karlarının neden ılımlı hale geldiği bir sır gibi görünüyor. Cox Automotive'in baş ekonomisti Jonathan Smoke, bayilerdeki fiyatların, arsalarında duran arabalar için, yıl başında maliyetler daha yüksekken ödeme yapmalarına dayanabileceğini söyledi.  Smoke, fiyat durgunluğu hakkında "Bayiler bunu hissediyor" dedi ve ekledi: Ancak araçların ödemelerini yaptıkları için, tüketici henüz fiyat indirimlerini göremiyor. 

Bazı bayiler, ailelerin araba bulmakta zorlandığı birkaç yıldan sonra hala taleplerin yeterli düzeye gelmediğini düşünüyor, karşılanmamış bir talep olduğuna inanıyor. Ayrıca 2020 ve 2021'de çok az araba üretildiği için arzın çoğalarak geri geleceğinden şüpheliler. Bu durum çok fazla indirim yapmaktan kaçınmak için güven veriyor.

New Jersey ve New Hampshire'da yeni ve kullanılmış araba satan Honda bayilerinin işletilmesine yardımcı olan Bill Feinstein, "Araçlarımızı hemen hemen her gün pazar dinamiklerine göre fiyatlandırıyoruz" dedi. Ancak bayiler ve sektör analistleri, daha yüksek Fed faiz oranlarının bunu değiştirmeye yardımcı olabileceği konusunda hemfikir.

Merkez bankası, 1980'lerden bu yana en hızlı şekilde borçlanma maliyetlerini artırıyor. Bir araba satın alımını finanse etmek daha pahalı hale geldikçe, ikinci el pazarındaki  otomobil alıcıları daha belirgin bir şekilde geri çekilmeye başlayabilir ve kullanılmış araba bayilerini daha az ücret almaya zorlayabilir. Feinstein, şu anda her şeyin tüketicinin faiz artışlarına dayanabildiği şekilde olduğunu belirtti.

Bank of America'da otomobil endüstrisi üzerine çalışan bir öz sermaye analisti olan John Murphy, yeni araçlar için arz-talep dengesizliğinin, Çin'de devam eden parça ve işgücü kıtlığı sorunları nedeniyle 2024'e kadar sürebileceğini söyledi. Murphy Fed’in talebi azaltacak kadar oranları yükseltebileceğini ancak araba satın alma isteğinin ne kadar bastırılmış olduğu göz önüne alındığında, çok fazla zaman alacağını düşünüyor. 

Murphy ayrıca, oranlarda şimdiye kadar olduğundan veya hatta gitmeleri beklenenden daha ileri gidilebileceğini söyledi ve ekledi: Yeterince zorlandığınızda işin daha iyi bir hal alacağını görebilirsiniz.

© 2022 The New York Times Company