NYT tarafların taleplerini yazdı: İsrail ve Hamas'ın ateşkes için anlaşamadığı konular neler?

Isabel Kershner / The New York Times

İsrailli yetkililer salı günü yaptıkları açıklamada Gazze Şeridi'nde ateşkes sağlanmasına yönelik son öneri konusunda Hamas'la aralarında büyük görüş ayrılıkları olduğunu belirtirken, iki tarafın heyetleri de görüşmelere yeniden başlamak üzere Kahire'ye gitti. Hamas pazartesi günü yaptığı açıklamada Arap arabulucular tarafından önerilen ateşkes şartlarını kabul ettiğini belirtirken, ABD'li yetkililer de İsrail ve ABD'nin kısa süre önce örgüte sunduğu teklifte ufak tefek ifade değişiklikleri olduğunu söyledi. Ancak İsrailli yetkililer bu nitelemeye itiraz etti ve Başbakan Binyamin Netanyahu dün yaptığı açıklamada savaş kabinesinin oybirliğiyle Hamas'ın kabul ettiği önerinin "İsrail'in temel taleplerinden çok uzak" olduğuna inandığını söyledi.

Gözden geçirilmiş teklif metni salı günü İsrail basınında yer aldı ve üst düzey bir Hamas yetkilisi tarafından gerçek olduğu doğrulandı. Müzakereler hakkında bilgi sahibi bir kişi de iki tarafın pozisyonlarındaki farklılıkları anlattı. İşte anlaşmada öne çıkanlar: 

"Sürdürülebilir sükunet"

En önemli anlaşmazlık noktası hem İsrail'in hem de Hamas'ın onayladığı önerilerde yer alan kilit bir ifade üzerinde yoğunlaşıyor: Sürdürülebilir sükûnet. İsrail'in onayladığı ve Mısır'ın 26 Nisan'da Hamas yönetimine ilettiği öneride, iki tarafın çatışmalara altı haftalık bir ara verilmesinin ardından Gazze'de sürdürülebilir bir sükunet sağlanması için çalışacağı belirtiliyordu. Söz konusu teklif bu iki kelimeyi yoruma açık bırakıyor.

Ancak Hamas'ın onayladığı teklifte bu terim açıkça çatışmaların kalıcı olarak durdurulması ve İsrail askerlerinin Gazze Şeridi'nden tamamen çekilmesi olarak tanımlanıyor. İsrail, kalıcı bir ateşkes ya da savaşın sona ermesini açıkça öngören herhangi bir anlaşmaya sürekli olarak karşı çıktı ve askeri saldırısının hedeflerine ulaştığını düşünene kadar her ikisini de kabul etmeyeceğini söyledi. Washington Yakın Doğu Politikaları Enstitüsü'nde İsrail uzmanı olarak çalışan Ehud Yaari, Hamas'ın takviminin İsrail'i, Hamas hala rehineleri elinde tutarken savaşı sona erdirmeye zorlayacağını ve İsrail'i herhangi bir kozdan yoksun bırakacağını belirtti. Uzmanlara göre İsrail, sürecin ilerleyen aşamalarında savaşı sona erdirmeyi tartışmaya istekli olabilirdi ancak bunu en başından taahhüt etmeyecekti. Yaari, "Eğer anlaşmayı imzalarsanız her şeyi taahhüt etmiş olursunuz" dedi.

Serbest bırakılacak rehineler

Üç aşamalı anlaşmanın ilk aşaması, çatışmalara altı haftalık bir ara verilmesi ve bu süre zarfında İsrail'in Gazze'de tutulan en savunmasız 33 rehine karşılığında İsrail hapishanelerindeki yüzlerce Filistinli mahkum ve tutukluyu takas etmesi. Bunlar kadın askerler de dahil olmak üzere tüm kadınlar, yaşlı erkekler, hasta ve yaralılardan oluşuyor. İsrail bu kategorideki yaklaşık 40 rehine için ilk talebindeki sayıyı düşürdü çünkü Gazze'de halen tutulan toplam 132 rehineden sadece 33'ünün hayatta olduğuna inanmaya başladı.

Ancak Hamas pazartesi günü müzakerecilere ilk aşamada serbest bırakılacak 33 kişinin tamamının hayatta olmadığını ve ölenlerin kalıntılarının da takas edilecekler arasında yer alacağını bildirdi ki bu açıklama İsraillileri şaşırttı. Buna ek olarak Hamas, rehine salıverme sürecini uzatacak bir çerçeve önerdi: Ateşkes başladıktan sonraki üçüncü günde üç rehine, daha sonra da her yedi günde bir üç rehine daha serbest bırakılacak. Daha önceki bir öneride her üç günde bir üç rehine serbest bırakılıyordu.

Analistlere göre rehinelerin salınmasının uzaması, anlaşmanın ikinci aşaması olan sürdürülebilir bir sükûnete ulaşma müzakerelerinin Hamas'ın elinde daha fazla pazarlık kozu varken gerçekleşmesi anlamına gelecek. İsrailliler ayrıca bu duruma bağlı kalmanın daha fazla hasta rehinenin serbest bırakılmadan önce ölme ihtimalini arttıracağından korkuyor.

Mahkumlar konusunda İsrail vetosu

İsrail'in nisan ayında kabul ettiği teklif, rehin tutulan İsrail askerleriyle takas edilmesi beklenen müebbet hapis cezasına çarptırılmış Filistinli mahkumlardan bazılarının 200 isimden oluşan bir liste içinden seçerek serbest bırakılmasını veto etmesine izin veriyordu. Hamas tarafından onaylanan teklif İsrail'in bu tür bir ret hakkını ortadan kaldırdı. İsrail hükümeti Refah'taki kara operasyonunun başlamasını büyük ölçüde Hamas'ın müzakere tutumunu yumuşatması için örgüte baskı yapma aracı olarak gösteriyordu. Hamas, İsrail operasyonunu ateşkes ve tutukluların serbest bırakılması için arabuluculuk çabalarını sekteye uğratmayı amaçlayan tehlikeli bir tırmanma olarak nitelendirdi. Yine de her iki taraf da salı günü ateşkes görüşmeleri için Kahire'ye heyetlerini gönderirken Beyaz Saray sözcüsü John Kirby, "Kalan boşlukların üstesinden gelememeleri için hiçbir neden olmamalı" dedi.

©️ 2024 The New York Times Company