ABD merkezli Massachusetts Teknoloji Enstitüsü’nün (MIT) yürüttüğü yeni bir araştırma, ChatGPT gibi yapay zeka araçlarının yoğun kullanımının öğrenme becerilerinde düşüşe ve bilişsel gerilemeye neden olabileceğini ortaya koydu. MIT Media Lab bünyesindeki araştırmacıların öncülük ettiği çalışmada, katılımcıların yapay zekâ destekli metin üretimiyle zihinsel faaliyetleri arasındaki ilişki incelendi.
Beyin aktivitesi azalıyor, hatırlama güçleşiyor
Çalışma kapsamında katılımcılar üç gruba ayrıldı: Sadece ChatGPT kullananlar, arama motoru kullananlar ve hiçbir dijital araçtan yararlanmadan yazı yazanlar. Katılımcılar deneye tabi tutulurken beyin aktiviteleri elektroensefalogram (EEG) cihazı aracılığıyla kaydedildi. Yazılan metinler ise hem insanlar hem de yapay zekâ sistemleri tarafından değerlendirildi.
Elde edilen bulgular, yalnızca ChatGPT kullanan grubun beyin aktivitesinin en düşük seviyede gerçekleştiğini ve katılımcıların yazdıkları metinleri hatırlamakta ya da tanımakta zorlandığını gösterdi. Buna karşılık, hiçbir dijital araç kullanmayan "beyin grubu", hem bilişsel olarak daha aktifti hem de ürettikleri içerikleri daha iyi hatırlayabildi.
İkinci aşamada gerileme çok daha belirgin
Araştırmanın ikinci aşamasında ise ilk görevde ChatGPT kullanan gruptan, bu kez hiçbir araç kullanmadan aynı görevi yerine getirmeleri istendi. Bu aşamada, ilk turda yapay zekâdan destek alan katılımcıların yazılı anlatım becerilerinde bariz bir düşüş gözlendi. Yazıları daha yüzeysel ve önyargılıydı.
Uzun vadede “Bilişsel Borç” uyarısı
Araştırma, ChatGPT gibi büyük dil modellerinin (LLM) sürekli kullanımının “bilişsel borç” olarak tanımlanan bir duruma yol açabileceğini ortaya koydu. Bu durumun, bireylerin bağımsız düşünme kapasitesini zayıflatabileceği, eleştirel sorgulama yetilerini köreltebileceği ve yaratıcılığı olumsuz etkileyebileceği vurgulandı.
Araştırmacılar, kullanıcıların yapay zekâ tarafından sunulan bilgileri sorgulamadan benimsediklerinde sadece fikirlerin sahipliğini kaybetmekle kalmadığını, aynı zamanda yüzeysel ve önyargılı bakış açılarını içselleştirme riskiyle karşı karşıya kaldığını belirtti.
Katılımcılar kendi yazılarına yabancılaştı
ChatGPT kullanan katılımcılar, yazdıkları metinlere daha az bağlılık hissettiklerini ve araştırmacılar tarafından sorulduğunda yazılarından bir alıntı yapamadıklarını ifade etti. Öte yandan, sadece kendi zihinsel çabasıyla yazı yazan katılımcıların hem yazdıklarıyla daha güçlü bir bağ kurdukları hem de beyin bağlantılarının daha yüksek olduğu tespit edildi.
Araştırmanın yazarları, büyük dil modellerinin beyin üzerindeki etkilerinin daha kapsamlı şekilde incelenmesi gerektiğine dikkat çekerek, bu tür yapay zekâ araçlarının insanlar için net olarak faydalı olduğunun bilimsel olarak kanıtlanmadan önce yaygın biçimde kullanılmaması gerektiği uyarısında bulundu.
Kaynak: Gazete Oksijen
