2025 Kimya Nobel Ödülü, Susumu Kitagawa, Richard Robson ve Omar M. Yaghi’ye verildi. Üç bilim insanı, moleküllerin içine girip çıkabileceği büyük boşluklara sahip metal-organik kafesler (MOF’lar) geliştirdi. Bu yapılar, çöl havasından su toplamak, kirleticileri sudan arıtmak, karbondioksiti yakalamak ve hidrojen depolamak gibi uygulamalara imkân sağlıyor.
Kimya Nobel’i ödülünü duyuran Kimya Nobel Komitesi Başkanı Heiner Linke, ödül sahiplerinin “büyük boşluklar” içeren tamamen yeni malzemeler geliştirdiklerini ve bu boşlukların “oteldeki odalar gibi çalışarak, misafir moleküllerin aynı malzemeye girip çıkabilmesini sağladığını” söyledi.
Linke, bu kimyasal yapının Harry Potter kitaplarındaki Hermione Granger’ın çantasına benzediğini belirtti. Hermione'nin çantası, dışarıdan oldukça küçük görünürken içinde sonsuz sayıda eşya alabiliyordu.
Metal organik kafes nedir?
Metal-organik kafeslerin temeli, 1970’lerde Robson’un ahşap molekül modelleriyle geliştirdiği fikirle atıldı. Robson, atomların doğal bağlanma özelliklerini kullanarak kristal yapılar oluşturmayı başardı. Ancak yapılar başlangıçta kararsızdı ve bazı kimyagerler tarafından işe yaramaz bulundu. Bu fikirler üzerine Kitagawa ve Yaghi, kararlı ve işlevsel MOF’lar geliştirerek malzemelerin gaz depolama, kataliz ve çevresel uygulamalarda kullanılmasını mümkün kıldı.
Yaghi’nin MOF’ları, sadece birkaç gramla futbol sahası büyüklüğünde yüzey alanı sağlayabiliyor ve çöl havasından içme suyu elde etmek gibi uygulamalarda kullanıldı. Kitagawa ise esnek MOF’lar geliştirerek gazların alınıp verilmesini sağlayan “nefes alan” malzemeler üretti. Bu çalışmalar, metal-organik kafesleri 21. yüzyılın malzemesi olma potansiyeline sahip kılıyor ve kimyagerlere yeni tasarım ve çevresel çözümler geliştirme imkânı sunuyor.
Kaynak: Gazete Oksijen
