ABD Başkanı Donald Trump'ın geçen hafta açıkladığı yeni gümrük tarifelerinin ardından piyasalarda "sarsıcı" etkiler yaşayan Avrupa Birliği (AB) bir elinde müzakereci tavrıyla bir zeytin dalı tutarken diğer elinde "bazuka" işlevi görecek "Zorlamaya Karşı Önlem Aracı'nı" (ACI) tutuyor.
AB, ACI'yi şöyle tanımlıyor: ACI her şeyden önce ekonomik zorlamaya karşı caydırıcı bir mekanizma olarak tasarlandı. Zorlama yine de gerçekleşirse, bu araç AB’ye dengeli ve planlı bir şekilde karşılık verme imkânı sunuyor. Bir ülke bu tür zorlayıcı uygulamaları sona erdirmeyi reddettiğinde, AB'nin devreye sokabileceği çeşitli karşı önlemler mevcut. Bunlar arasında gümrük vergileri, hizmet ticaretine ve fikri mülkiyet haklarına ilişkin kısıtlamalar, doğrudan yabancı yatırımlara ve kamu alımlarına erişimin sınırlandırılması yer alıyor.
Pazar günü Lüksemburg'da AB üyesi ülkelerin ticaret bakanlarının katılımıyla gerçekleşen toplantının ardından tarifelere "ölçülü ve bütüncül" bir karşılık verileceği yönünde oldukça dikkatli hazırlanmış bir mesaj verildi. AB Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, toplantının sürdüğü esnada AB'nin önceliğinin "müzakere" olduğunu belirtmişti. AB, Trump yönetimiyle sürdüreceği müzakereler boyunca elini güçlü tutacak çeşitli önlem ve yaptırımlar konusunda uzlaşsa da üye ülkelerin bu önlem ve yaptırımlar konusundaki görüşleri birbirinden farklı.
'Bazuka' devreye girecek mi?
Trump'ın AB ihracatına 380 milyar euro etki edecek gümrük tarifeleri, bloğun ACI'yi tasarlarken karşı önlem almak istediği "ekonomik zorbalığı" tam olarak karşılıyor.
Trump’ın AB mallarına yönelik “mütekabiliyet” esaslı yüzde yirmilik gümrük tarifelerinin eli kulağında olsa da bu durum yirmi yedi üyeli bloğun elindeki “bazuka”yı devreye sokmaya hazır olduğu anlamına gelmiyor. AB üyesi bir bakan, ACI'yi kullanmanın bloğun gerçekten bir ticaret savaşına girdiğini kabul etmesi demek olacağını söyledi.
AB ülkeleri Trump’ın gümrük tarifelerini gerekçelendirmek için öne sürdüğü iddiaları asılsız buluyor. Bu iddialara katma değer vergileri, AB’nin teknoloji düzenlemeleri ve bitki sağlığı standartlarının tarife dışı engeller olarak değerlendirilmesi de dahil.
Karşı tarifeler yolda
Politico’nun görüntülediği bir iç belgeye göre Avrupa Komisyonu, Trump’ın çelik ve alüminyuma getirdiği gümrük vergilerine karşılık olarak ABD’den yapılan geniş kapsamlı ihracata yüzde yirmi beşe varan vergiler getirmeyi değerlendiriyor. AB hükümetleri, planı çarşamba günü oylayacak.
Tasarıya göre AB; soya fasulyesi, tatlı mısır, pirinç, badem, portakal suyu, turna yemişi, tütün, demir, çelik, alüminyum, belirli tekne ve araç türleri, tekstil ürünleri, bazı giysiler ile çeşitli makyaj malzemeleri dahil olmak üzere çok sayıda ABD ürününe yüzde 25 gümrük vergisi uygulayacak. Eurostat’ın kamuya açık 2024 verilerine göre bu önlem toplamı yirmi iki milyar euroyu aşan ABD ihracatını etkileyecek.
AB ülkeleri ACI hakkında ne düşünüyor?
ACI, devreye sokulduğu takdirde ABD'yle ticari ilişkileri iyice germesi beklenen bir yaptırımlar zinciri. Böyle bir silahı devreye sokmak halihazırda krizli bir dönem yaşayan piyasalar için yıkım riski yaratabilir. Bu yıkım riski, AB üyesi ülkelerin ACI'nin devreye girmesine yönelik fikirlerinde farklılıklara sebep oluyor.
Fransa, Almanya ve İspanya gibi ülkeler AB’nin ABD Başkanı’yla müzakerelerde hiçbir seçeneği masadan kaldırmaması gerektiği yönündeki çağrıların başını çekiyor. Özellikle ilaç ve şarap sektörleri gümrük vergisi tehdidinin merkezinde yer alan İrlanda ve İtalya, Trump’la yaşanan ticaret gerilimini tırmandırma konusunda daha temkinli davranıyor.
