Avrupa Parlamentosu (AP), Avrupa Birliği'nin sığınma ve göç politikalarına ilişkin geniş kapsamlı reform tasarısını onayladı. Sağ ve sol kanattan gelen muhalif sesler nedeniyle oylama öncesi belirsizlik hakim olsa da çarşamba günü öğleden sonra tasarı 270'e karşı 300 oyla kabul edildi.
Bir grup aktivist oylamayı bölerek "Bu anlaşma öldürür. Hayır oyu verin" sloganları atıp gösteri yaptı. Oylama bir süreliğine durduruldu. Sol gruba mensup milletvekilleri, ayağa kalkarak protestocuları alkışladı.
Avrupa Birliği (AB) Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, karar sonrası yaptığı açıklamada "Bugün gerçekten tarihi bir gün. Yıllar süren yoğun çalışmaların ardından Göç ve İltica Anlaşması gerçeğe dönüşüyor. Bu Avrupa için büyük bir başarıdır. Bu, tüm Avrupalılar için gerçek bir fark yaratacak" dedi ve gerekçelerini iki maddede sıraladı:
- Birincisi, daha güvenli Avrupa sınırları, herkesi kaydedip tarayarak sınırlarımızı kimin geçtiğini tam olarak bilmek, aynı zamanda bağımsız bir izleme yoluyla temel hakların korunmasını sağlamak demek.
- İkincisi, iltica ve geri dönüş için daha hızlı, daha etkili prosedürler. Bu, sığınma hakkı olmayanların AB'ye girişine izin verilmeyeceği, savaş veya zulümden kaçanların ise ihtiyaç duydukları korumaya güvenebilecekleri anlamına geliyor.
Kabul edilen beş maddenin içeriğinde neler var?
- Tarama Yönetmeliği, bir sığınmacının profilini hızlı bir şekilde incelemek ve uyruk, yaş, parmak izi ve yüz görüntüsü gibi temel bilgileri toplamak için bir ön giriş prosedürü öngörüyor.
- Değiştirilen Eurodac Yönetmeliği, tarama sürecinde toplanan biyometrik kanıtları depolayacak büyük ölçekli bir veri tabanı olan Eurodac'ı güncelliyor. Veri tabanı, başvuruları saymak yerine başvuru sahiplerini sayacak ve aynı kişinin birden fazla talepte bulunmasını önleyecek. Parmak izi toplamak için asgari yaş 14'ten 6'ya düşürülecek.
- Değiştirilen İltica Prosedürleri Yönetmeliği (APR), başvuru sahipleri için iki olası adım belirliyor: Uzun süren geleneksel iltica prosedürü ve en fazla 12 hafta sürmesi planlanan hızlı sınır prosedürü. Hızlı sınır prosedürü, ulusal güvenlik için risk oluşturan, yanıltıcı bilgi veren ya da Fas, Pakistan ve Hindistan gibi tanınma oranı düşük ülkelerden gelen göçmenler için geçerli olacak. Bu göçmenlerin ülke topraklarına girmelerine izin verilmeyecek ve bunun yerine sınırdaki tesislerde tutularak "yasal bir giriş yapmama kurgusu" yaratılacak.
- Sığınma ve Göç Yönetimi Yönetmeliği (AMMR), üye ülkelere göç akışını yönetmek için üç seçenek sunan bir "zorunlu dayanışma" sistemi kuracak: Belirli sayıda sığınmacının yerini değiştirmek, yer değiştirmeyi reddettikleri her bir başvuru sahibi için 20 bin euro ödemek veya operasyonel desteği finanse etmek.
- Kriz Yönetmeliği, 2015-2016 krizinde olduğu gibi ani ve kitlesel bir mülteci gelişi ya da COVID-19 salgını gibi mücbir sebepler nedeniyle bloğun sığınma sistemi tehdit edildiğinde devreye girecek istisnai kurallar öngörüyor. Bu durumlarda, ulusal makamların daha uzun kayıt ve gözaltı süreleri de dahil olmak üzere daha sert tedbirler uygulamasına izin verilecek ve Komisyon'a ek "dayanışma" tedbirleri talep etme yetkisi tesis edilecek.
Yeni kurallara yönelik eleştiriler
Uluslararası insan hakları kuruluşları ise AB'nin yeni göç ve iltica kurallarını sınırdaki kontrollerin genişletilmesinin, göçmenlerin aylarca gözaltı merkezlerinde kalmasının yolunu açabileceğinden endişe ediyor. Kuruluşlar, ayrıca "mücbir sebep" durumlarında üye ülkelere çeşitli muafiyetler sağlaması nedeniyle uygulamada mülteci hukuku ve uluslararası insan hakları hukuku kapsamındaki yükümlülüklerin ihlal edilmesi riskine dikkati çekiyor, AB'nin üçüncü ülkelerle yaptıkları anlaşmalar yoluyla sınır kontrolünü "dışsallaştırma" ve Avrupa'nın mülteci koruma sorumluluklarından kaçması yönünde bir adım anlamına geldiğini belirtiyor.
Yasal düzenleme ne zaman yürürlüğe girecek?
Avrupa Parlementosu Genel Kurulu’nda kabul edilen düzenleme, AB Komisyonu’nun resmi onayının ardından Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girecek. Üye ülkeler, ulusal yasalarında gerekli düzenlemeleri yaparak yeni anlaşmayı en geç 2 yıl içinde hayata geçirecek. İnsan hakları kuruluşları, yeni sığınma ve göç düzenlemesine, "insanlık dışı bir sisteme yol açacağı” gerekçesiyle karşı çıkıyordu.
