Oyuncularına çok yüksek maaşlar ödeyen Avrupalı kulüpler, karşılığını daha iyi alabilmek için her yöntemden faydalanıyor. Teorik fizik doktoru analistler, yapay zeka, taç antrenörleri havada kapışılıyor
A+Yazı Boyutunu BüyütA-Yazı Boyutunu Küçült
Çok değil, 25-30 yıl önce futbolcular sadece antrenörlerle, belki bir de masör ve malzemeciyle muhatap olurdu. Takım doktoru ancak sakatlık durumunda devreye girerdi. Kulüpler de oyuncuların performansını artırmak için pek çaba harcamazdı. Bu görev tamamen teknik direktör ve yardımcılarının omzundaydı. Ancak son 20 yılda yeşil sahalara akan parayla beraber uzmanlıklar arttı, oyuncu performansını artırmak için birçok yeni yöntem futbola dahil oldu. Bugün oyuncular çok daha iyi antrenman yapıyor, daha iyi besleniyorlar. Benzer şekilde teknik direktörler de çok farklı alanlardan uzmanlarla işbirliği yapmak ve yeni yöntemlerden yararlanmak durumunda. Sahada daha iyi sonuçlar alabilmek için bu kaçınılmaz. Zaten bugünün teknik direktörlerine artık ellerindeki her türlü imkândan yararlanmayı bilen, görevleri iyi paylaştıran yöneticiler olarak bakmak lazım. Elbette taktik konularda, kadro seçiminde son tercih onlarda. Fizikçi Graham (solda), Klopp’un Liverpool’a gelmesinde rol oynadı.
Klopp’un ilk transferi: Kondisyoner
Buna karşılık antrenman yöntemlerinden analize, tıbbi konulardan diyete kadar birçok konuda destek alıyorlar ve bunları en iyi biçimde kullanıyorlar. Bunu en iyi yapanlardan birinin Liverpool’un Alman teknik direktörü Jurgen Klopp olduğunu söylemek lazım. Klopp 2015 sonbaharında Liverpool’la anlaştıktan sonra ertesi yaz ilk yaptığı işlerden biri performans antrenörü Andreas Kornmayer ve diyetisyen Mona Nemmer’i transfer etmek olmuştu. Yani doğrudan kulübeye değil de destek ve hazırlık ekibine yapılan iki takviye. Keza daha genç kuşaktan bir başka teknik direktör Julien Nagelsmann da yenilikçi metotlarını Hoffenheim ve Lepizig’den sonra bu sezon Bayern Münih’e taşıdı. Nagelsmann’ın yıllardır antrenman seanslarında dev ekranlardan ve drone’lardan yararlandığı bilinir. Leipzig’de idman sahaları arasına diktirdiği altı metre yüksekliğindeki platformdan izliyordu çoğunlukla idmanları. Böylece beğenmediği veya eksik bulduğu pozisyonları oyuncularına anında açıklama fırsatı bulurdu. Bu sezon yeniden bir araya geldiği Gnabry dört sezon önce Hoffenheim’de çalıştıkları dönemi The Athletic’e şöyle anlatmıştı: “Beni hep daha iyi olmaya zorladı. Muazzam miktarda geri bildirim yapardı, idmanlar harikaydı. Oyuna bakış açımı gerçekten değiştirdi ve bana kendimi çok daha fazla analiz etmeyi öğretti.”
Taç uzmanı tek çare
Bugün her üst düzey takım çok iyi maç öncesi hazırlık yapıyor, kaleciler de çok iyi, 10 saha oyuncusu da savunmaya katkı veriyor. Bu durumda gol atmak için farklı yöntemler denemek, mesela duran topları çok daha etkili kullanmak gerekebiliyor. Bu sebeple her takım serbest vuruşlardan, kornerlerden hatta taç atışlarından daha iyi faydalanmanın yollarını arıyor. Mesela Klopp’un ilk sezonlarında Liverpool’da kronik bir taç sorunu vardı. Kullandıkları taçtan sonra topa sahip olma oranları sadece yüzde 45’ti. Liverpool teknik direktörü 2018 yazında bu işi kökten çözmeye karar verdi ve Danimarkalı taç antrenörü Thomas Grønnemark’la anlaştı. Grønnemark sadece uzun taç uzmanı değildi, çabuk ve akıllı taç atmanın yollarını öğretti oyunculara. Andy Robertson ve Trent Alexander-Arnold tüm Premier League’de en iyi taç kullanan oyuncular haline geldiler. Sadece bir sezon içinde Liverpool’un taç sonrası topa sahip olma oranı yüzde 68’e çıktı ve bu tüm Avrupa’daki en yüksek orandı. İlk sırada sıradaysa Grønnemark’ın çalıştığı Danimarka takımı Midtjylland vardı. Grønnemark bugün de Liverpool’la, Ajax’la, Leipzig’le çalışmaya devam ediyor. Aynı ligdeki rakip takımlarda görev almamak üzere dönem dönem farklı takımlara destek oluyor.
4 bin 380 duran top varyasyonu
Mevzu sadece taç atışlarıyla sınırla değil. Bugün tüm duran toplar neredeyse ayrı bir uzmanlık alanına dönüşmüş durumda. Mesela duran top uzmanı Gianni Vio, Euro 2020 sırasında İtalyan Milli Takımı’nda Mancini’ni ekibindeydi. Geçen 20 yılı ağırlıkla alt lig takımlarında yardımcı antrenörlük yaparak geçiren eski bankacı Vio, 4 bin 380 ayrı varyasyon içeren bir duran top yelpazesine sahipti, The Extra 30 Percent isimli bir de kitabı var. Keza Euro 2020’de duran top antrenörü istihdam eden diğer bir takım da Danimarka’ydı. Yarı finale kadar yükseldiler ve turnuvanın tek serbest vuruş golünü attılar. Bunun arkasında, duran top antrenörü Mads Buttgereit’in büyük payı bulunuyordu.Bernardo Cueva’nın duran top analizleri, büyük kulüpleri üzdü.
Cueva’nın tuzakları
Euro 2020’deki bu iki başarılı örnek yaz döneminde Premier League’e de sirayet etti. Bilhassa büyük kulüpler uzman antrenörler için kapıştı. Mesela geçen sezon duran toplardan çok gol yiyen ama az atabilen Manchester United neşteri vurdu ve Chelsea U23 takımının antrenörü 29 yaşındaki Eric Ramsay’i transfer etti. Ramsay’in United’daki görevi duran toplar. Üstelik yardımcısı da duran top analisti Tom Green. Keza Arsenal, eski Manchester City antrenörü Nicolas Jover’i duran top uzmanı olarak işe aldı. Aston Villa ise Midtjylland’dan Austin MacPhee’yi transfer etti ve hemen faydasını gördü. Newcastle maçında taç sonrası gol attılar. Everton maçında kornerden attıkları golle öne geçtiler. Manchester United’ı da yine bir korner golüyle 1-0 yendiler. Ligin yeni takımı Brentford’daysa taktik istatistikçi unvanıyla görev yapan Bernardo Cueva’nın her maçta tüm duran toplardan önce teknik alana gelip sahadaki oyunculara birtakım işaretler yaptığını görebilirsiniz. Ligin ilk altı haftasında Cueva’nın hazırladığı duran top tuzaklarına hem Arsenal hem Liverpool yakalandı. Saha içinde bu yeni uzmanlıklar ön plana çıkıyor ama perde arkasında buna yardımcı olan analiz ekiplerini unutmamak lazım. Başta Premier League’de olmak üzere Avrupa liglerinde analiz departmanları giderek genişliyor. Amerikan sporlarında hâkim veri analiz yöntemleri geçen 10 yılda Avrupa futbolunda tesir etmeye başladı. Chelsea 2008’de Premier League’deki ilk analiz departmanın kurduğunda bu büyük bir yenilikti. Şimdi hemen her kulübün bir analiz ekibi var. Bir çarpıcı örnek olarak Jurgen Klopp’un Liverpool’a gelmesinde analiz ekibinin payı olduğunu hatırlatayım. 2012’den beri Liverpool’da çalışan Ian Graham, Cambridge Ünivertesi’nden teorik fizik doktorasıyla ayrılmış bir analist ve altı kişilik araştırma departmanının başı. Liverpool 2015 sonbaharında yeni teknik direktörünü ararken Klopp’un Dortmund dönemindeki maçlarının verilerini kendi geliştirdiği matematik modelle inceledi ve onun kulübün aradığı isim olduğunu tespit etti. Zaten birkaç hafta sonra da Klopp, Anfield’da ilk maçına çıktı. Elbette Graham ve ekibinin görevi bununla bitmedi. Liverpool’un 2019’da Şampiyonlar Ligi’ni ve ertesi yıl da Premier League kazanmasında ciddi katkıları var. Salah’ın, Allison’un ve Van Dijk’ın transferleri Graham ve ekibinin 100 bin oyunculuk veri tabanındaki analizlerden sonra gerçekleşti. Brentford’un sahibi Benham (solda) ve futbol direktörü Rasmus Ankersen.
Brentford olayı
Ancak analiz deyince İngiltere’nin “Moneyball” kulübü Brentford’dan bahsetmeden geçmeyelim. Premier League’in bu çiçeği burnunda takımı Londra’nın batısında farklı bir yöntem izliyor. Bir kere, kulübün 2012’den beri sahibi Matthew Benham Oxford mezunu bir fizikçi. Ama onu diğer patronlardan ayıran yönü fizikçiliği değil, finans kariyeri sonrası SmartOdds adından bir bahis ve kumar sitesi kurması ve burada kullandığı veri analiz yöntemlerini futbola uyarlaması. Özellikle transfer piyasasında tamamen veri analiziyle hareket edip buna göre karar veriyorlar. Diğer takımların gözden kaçırdığı, bilhassa alt liglerde takılıp kalmış yetenekleri bulmakta son derece iyiler. Daha evvel 9.8 milyon sterline transfer ettikleri Neal Maupay, Ollie Watkins ve Said Benrahma’yı Premier League takımlarına satarken toplam 77 milyon kazandılar geçen üç sezonda. Şimdi bu veri analizi Premier League’e taşındı. İlk altı haftada 9 puan toplamayı da başardılar. Geçen yıl 5.5 milyon sterline aldıkları Ivan Toney’nin değeri şimdiden 28 milyona ulaşmış durumda. Brentford deneyinin nereye ulaştığını ilgiyle takip edeceğiz.
Zemin konusu mühim
Bir de Türkiye’de çok konuşulan zeminler meselesi var. Bugün üst düzey futbolun olmazsa olmazı kaliteli zeminler. Futbolcular iyi zeminde iyi oyun oynar. Bu konuda yine Premier League’e bir uğrayalım. Liverpool’da Jurgen Klopp ilk iki sezonunda Anfield Road’un çimlerinden memnun değildi. Yerleştirmek istediği pas oyununu o zeminde uygulamak mümkün değildi. Bunun üzerine 2018 yazında 2 milyon sterlin harcayarak stadın çimlerini tamamen yenilediler. Sonra da peşi sıra kupalar geldi. Bir diğer örnek son yılların başarılı kulübü Leicester City’den. Bu yaz 100 milyon sterline mal olan yeni antrenman tesislerine taşındılar. Tesiste toplam 21 çim saha var. Oyuncuların aynı kalitedeki çimlerde antrenman yapıp maça çıkabilmeleri için Kingpower Stadı’nın zeminini de baştan aşağı yenilediler. Tüm sahalardaki çimlerin yüksekliği standart: 22 milimetre. Bu sahaların hepsinin bakımından tam 51 kişilik bir ekip sorumlu.
Performansta AI dönemi
Futbol kulüplerinin verim arttırmak için yararlandıkları kriyoterapi odası ya da soğuk sauna Türkiye’de de kullanılan bir yöntem. Oyuncular bilhassa maç sonrası rejenerasyonu hızlandırmak için bu odadan faydalanıyor. Leicester City’nin golcüsü Jamie Vardy’nin 34 yaşında hâlâ zirvede olmasında evinde de bir kriyoterapi odası olmasının payı olabilir. Bugün tüm önemli kulüplerde mutfak ekipleriyle koordineli çalışan bir diyet uzmanı var. Klopp’un Liverpool’a 2016’da Bayern Münih’ten transfer ettiği Mona Nemmer altı sezondur Henderson, Salah, Mané ve arkadaşlarının beslenme düzeninden sorumlu. Monaco ile 2016’da anlaşan Jose Morillas Fransa Ligi’ndeki ilk tam zamanlı beslenme uzmanı olmuştu. Yeni teknolojiler de yaygınlaşıyor. Örneğin Leicester City’nin yeni tesislerindeki AI (yapay zeka) odasında oyuncular özel gözlüklerle eski maçlardaki pozisyonları sahadaymış gibi yeniden etüt edebiliyor. Kaleci Schmeichel yediği bir golün pozisyonunu tekrar ettirip nerede hata yaptıklarını çözebiliyor.
Çok değil, 25-30 yıl önce futbolcular sadece antrenörlerle, belki bir de masör ve malzemeciyle muhatap olurdu. Takım doktoru ancak sakatlık durumunda devreye girerdi. Kulüpler de oyuncuların performansını artırmak için pek çaba harcamazdı. Bu görev tamamen teknik direktör ve yardımcılarının omzundaydı. Ancak son 20 yılda yeşil sahalara akan parayla beraber uzmanlıklar arttı, oyuncu performansını artırmak için birçok yeni yöntem futbola dahil oldu. Bugün oyuncular çok daha iyi antrenman yapıyor, daha iyi besleniyorlar. Benzer şekilde teknik direktörler de çok farklı alanlardan uzmanlarla işbirliği yapmak ve yeni yöntemlerden yararlanmak durumunda. Sahada daha iyi sonuçlar alabilmek için bu kaçınılmaz. Zaten bugünün teknik direktörlerine artık ellerindeki her türlü imkândan yararlanmayı bilen, görevleri iyi paylaştıran yöneticiler olarak bakmak lazım. Elbette taktik konularda, kadro seçiminde son tercih onlarda. 
