Çinli ve ABD'li üst düzey diplomatların, ABD Başkanı Joe Biden ile Çin Devlet Başkanı Şi Cinping'in "gelecek haftalarda" telefon görüşmesi yapması konusunda anlaştıkları bildirildi. Çinli ve ABD'li yetkililerin açıklamalarına göre, karar Çin'i ziyaret eden ABD Ulusal Güvenlik Danışmanı Jake Sullivan ile Çin Dışişleri Bakanı ve Komünist Partisi Merkezi Dış İlişkiler Komisyonu Ofisi Direktörü Vang Yi arasına yürütülen "Çin-ABD Stratejik Diyaloğu" toplantısında alındı.
"Çin'e olası ziyaretin yolunu açabilir"
Taraflar, görüşmede iletişim kanallarının açık tutulmasına yönelik çabalar kapsamında liderler arasında "gelecek haftalarda" telefon görüşmesi planlandığını belirtti. Görüşmenin, 5 Kasım'da yapılacak ABD başkanlık seçimlerinde aday olmayan Başkan Biden'ın görevini devretmeden önce Çin'e olası ziyaretinin yolunu açabileceği değerlendiriliyor. 1972'de Çin Halk Cumhuriyeti'ni ilk kez ziyaret eden Richard Nixon'dan bu yana Jimmy Carter hariç tüm Amerikan başkanları Çin'i ziyaret etmişti. Biden'ın da başkan olarak kendi dönemini Çin ziyaretiyle noktalamak istediği ileri sürülüyor. İki liderin 18-19 Kasım'da Brezilya'nın Rio de Janeiro şehrinde düzenlenecek G20 Zirvesi'nde bir araya gelme ihtimali de dile getiriliyor.
Cephe Komutanları Görüşmeleri devam edecek
Beyaz Saray'ın açıklamasına göre, Sullivan ve Vang, iki gün süren görüşmelerde ikili, bölgesel ve küresel meselelerde "samimi, somut ve yapıcı" tartışmalar yaptı ve iki ülke liderlerinin Kasım 2023'te ABD'nin San Francisco şehrindeki zirvede vardıkları mutabakat doğrultusunda askeri iletişim, uyuşturucuyla mücadele, yapay zeka güvenliği ve riskleri, yasa dışı göç ve iklim değişikliğiyle mücadele alanlarında işbirliği konusunda kaydedilen mesafeyi ve atılacak yeni adımları ele aldı. Çin tarafının açıklamasında da aynı ifadelere yer verildi. Taraflar, görüşmede iki ülke orduları arasında iletişimin sürdürülmesinin önemini yineleyerek kesintiye uğrayan Cephe Komutanları Görüşmeleri'nin yakın gelecekte yapılmasında anlaştı.
ABD Temsilciler Meclisi eski Başkanı Nancy Pelosi'nin Ağustos 2022'de Çin ile egemenlik ihtilafı içindeki Tayvan'a yaptığı ziyaret, Ada'yı topraklarının parçası olarak gören Çin'in tepkisini çekmişti. Pekin yönetimi, savunma alanında Çin ile ABD arasındaki Savunma Politikası Eşgüdüm Görüşmeleri, Askeri Deniz İstişare Anlaşması Görüşmeleri ve Cephe Komutanları Görüşmeleri'ni iptal etmişti. ABD Başkanı Joe Biden ile Çin Devlet Başkanı Şi Cinping, 15 Kasım 2023'te San Francisco'da Asya Pasifik Ekonomik İşbirliği (APEC) Zirvesi'nin marjında yaptıkları yüz yüze görüşmede askeri iletişimin yeninden kurulmasını kararlaştırmıştı.
Kararın ardından ABD Genelkurmay Başkanı Charles Quinton Brown Jr, Çinli mevkidaşı Liu Cınli ile 21 Aralık 2023'te video konferans yöntemiyle görüşmüştü. Görüşme, askeri diyaloğun kesildiği Ağustos 2022'den bu yana iki ülke orduları arasında ilk üst düzey temas olmuştu. Ardından Çin-ABD Savunma Politikası Eşgüdüm Görüşmeleri 8-9 Ocak'ta Washington'da, Askeri Deniz İstişare Anlaşması Görüşmeleri ise 3-4 Nisan'da Hawaii'de yapılmıştı.
Tayvan sorunu, Rusya'ya destek iddiası, Güney Çin Denizi
Sullivan, ABD'nin teknoloji alanında Çin'e yönelik kısıtlama ve yaptırımlarına ilişkin, gelişmiş Amerikan teknolojilerinin başka ülkelerce ulusal güvenliği tehdit edecek şekilde kullanmasını önlemek üzere ticareti ve yatırımları gereğinden fazla kısıtlamadan tedbirler almayı sürdüreceklerini vurguladı. Çin'in adil olmayan ticaret politikaları ve piyasa dışı ekonomik uygulamalarına ilişkin endişeleri dile getiren Sullivan, Çin'de haksız yere gözaltına alınana ve ülkeden çıkış yasağı konulan kişilerin durumun çözülmesini öncelik olarak gördüklerini belirterek ABD'nin "evrensel insan hakları ve temel özgürlüklere bağlılığını" yineledi.
Sullivan, ayrıca Tayvan Boğazı'nda barış ve istikrarı korumanın önemini vurguladı ve Rusya'nın savunma sanayi temeline Çin desteğinin Avrupa ve Transatlantik güvenliğine verdiği zarardan duydukları endişeleri dile getirdi. ABD'nin Pasifik'teki müttefiklerini savunmaya kararlı olduğunun altını çizen Sullivan, Çin'in Güney Çin Denizi'nde Filipinler'in "yasal deniz faaliyetlerine" yönelik "istikrarsızlaştırıcı müdahalelerinden" duyulan kaygıyı da ifade etti. Taraflar, Kuzey Kore, Myanmar ve Orta Doğu'da yaşanan gelişmelere ilişkin ortak endişeleri de ele aldı.
Çin-ABD stratejik diyaloğu
Vang ile Sullivan arasındaki "Çin-ABD stratejik diyaloğu" iki ülke arasında giderek gerilimli hale gelen ilişkilerin rotasının çizilmesinde kritik bir rol oynuyor. İkili daha önce Mayıs 2023'te Viyana'da, Eylül 2023'te Malta'da ve Ocak 2024'te Bangkok'ta görüşmüştü. Bu görüşmeler, iki ülke liderlerinin daha sonraki yüz yüze ve telefon görüşmelerine hazırlık niteliğinde olmuştu. Vang, Ekim 2023'teki Washington ziyaretinde Dışişleri Bakanı sıfatıyla Anthony Blinken ile ÇKP Dış İlişkiler Direktörü sıfatıyla ise Sullivan ile bir araya gelmişti.
Kaynak: AA
