Ticaret anlaşmaları, iklim krizine karşı iş birliği, nadir madenlere erişim ve Rusya-Ukrayna savaşı gibi konuların ele alınacağı Çin-Avrupa Konseyi Zirvesi, bugün Pekin'de başladı. Sorun listesinin uzun beklentilerin ise düşük olduğu zirve kapsamında Avrupa Konseyi Başkanı António Costa ve Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, Çin Devlet Başkanı Şi Jinping ve Başbakan Li Qiang ile görüştü.
Avrupa tarafında zirveye dair pesimist bir atmosfer oluştuğu, Çin’in ise Avrupa’nın kendisine getirdiği ticari kısıtlamalardan ve “Rusya’nın savaş ekonomisini desteklediği” suçlamalarından memnuniyetsiz olduğu bildirilmişti. Çin, normal şartlarda iki gün sürmesi planlanan zirvenin süresini “planlama zorlukları” nedeniyle bir güne indirmişti.
24 Temmuz'da gerçekleşen zirvede Çin Devlet Başkanı Şi Jinping, Avrupa Birliği’ni “açık bir iş birliğine katılmaya, farklılıklar ve anlaşmazlıkları düzgün bir şekilde ele almaya” teşvik etti.
Zirvenin gerginlik yaratan konuları başlıca taraflar arasındaki ticari dengelerin düzenlenmesi ve devletlerin Rusya-Ukrayna savaşında karşıt taraflanmasını içeriyor.
Avrupa 2024’te, Çin ticaretinde 300 milyar Euro'ya yakın bir ticaret açığı kaydetmişti.
Ticari anlaşmazlıklar
Geçtiğimiz yılın başından itibaren Avrupa, Çin’in ticaret piyasasına birçok sınırlama getirmişti. Başta elektrikli araçlar olmak üzere Çin ithali ürünlere yüksek gümrük vergileri konulmasının yanı sıra, önceki haftalarda iki Çinli bankanın “Rusya’yla iş birliği yaptığı” gerekçesiyle kara listeye alınması taraflar arasında gerginlik yaratmıştı.
Zirvede Şi Jinping’in sınırlamalar hakkında, “[Piyasada] rekabeti artırmak, duvarlar ve kaleler örerek sağlanamaz. Ayrılış ve zincirleri koparmak sadece izolasyona yol açar.” dediği belirtildi.
Çin ise bu ayın başında değeri 45 milyon Yuan’ı (5.3 milyon Euro) geçen AB yapımı sağlık ekipmanları alınıma sınırlamalar getirmiş, Fransız içkilerine gümrük vergilerini artırmış ve AB gıda ürünleriyle ilgili soruşturmalar başlatmıştı. Bunun yanı sıra Çin, özellikle Avrupa’nın otomotiv sektörünü hedef alarak AB’ye nadir madenleri ihracatını sınırlandırmıştı. Çin, bunları stratejik önemini korumak için "ölçülü adımlar" olarak nitelendiriyor.
Endüstri devi Çin, uluslararası elektrikli araç üretiminin %60’ına yakını elinde bulundurması ve nadir maden ihracında kilit pozisyonuyla AB üzerinde baskı kurarken Brüksel, ticaret dengelerinin yeniden kurulması gerektiğini ifade ediyor.
Bugünkü zirvede Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, "İşbirliğimiz derinleştikçe dengesizlikler de arttı” diyerek AB-Çin ilişkilerinde “bir dönüm noktasına” ulaşıldığı mesajını verdi. Von der Leyen, Çin’i “gerçek çözümlerle öne gelmeye" çağırdı.
Çin Devlet Başkanı Jinping ise, "Avrupa tarafının ticaret ve yatırım piyasalarını açık tutacağını ve sınırlayıcı ekonomik ve ticari araçlar kullanmaktan kaçınacağını umuyoruz” değerlendirmesinde bulundu.
“Çin, Rusya’nın savaş ekonomisini destekliyor”
Zirvenin bir diğer can alıcı konusu ise Çin ve Rusya ilişkileri oldu. Açılış konuşmasında Avrupa Konseyi Başkanı António Costa, “Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nin kalıcı bir üyesi olarak Çin’i, Rusya üzerindeki etkisini Birleşmiş Milletler Tüzüğü’ne saygı duyan bir şekilde kullanmaya ve [Rusya’nın] Ukrayna’ya karşı saldırganlık savaşını bitirmesini yönlendirmeye çağırıyoruz.” dedi.
Avrupa, Çin’i uzun zamandır “Rusya’nın savaş ekonomisini desteklemekten” sorumlu tutuyor ve suçlamalar dahilinde Çin’e ekonomik ve politik sınırlamalar getiriyordu.
Von der Leyen, 8 Temmuz’da Avrupa Parlamento’sunda yaptığı açıklamada şu ifadelere yer vermişti:
Çin'in, Rusya'nın savaş ekonomisini fiilen desteklediğini söyleyebiliriz. Bunu kabul edemeyiz. Her zaman söylediğim gibi: Çin'in Putin'in savaşıyla nasıl etkileşimde bulunmaya devam edeceği, AB-Çin ilişkileri için belirleyici bir faktör olacaktır.”
Bugün zirve sırasında ise, "Çin'in Rusya üzerinde, Avrupa Birliği'nin Ukrayna'nın üzerinde olduğu gibi bir etkisi var. Beklentimiz, Çin'in bu etkisini Rusya'nın uzlaşma masasına ciddi bir şekilde oturması için kullanması yönünde." dedi.
Reuters’ın haberine göre Jinping, Brüksel'in son zamanlarda Çin'e yönelik sert tavrına bir eleştiri olarak AB liderlerini, "doğru stratejik seçimler yapmaya" dair uyardı.
İklim krizine dair önlemler
Hem AB hem de Çin kanadı iklim krizine karşı savaşmak için çevre dostu ortak yönetmeliklerde anlaşmayı ön görüyor.
Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula Von der Leyen, X hesabından yaptığı bir açıklamada, “AB-Çin iklim iş birliği, küresel bir standart oluşturabilir. Bu nedenle ortak basın açıklamamız önemli bir ilerleme kaydediyor. COP30'un başarılı olması için birlikte çalışacağız” dedi.
The EU-China cooperation on climate can set a global benchmark.
— Ursula von der Leyen (@vonderleyen) July 24, 2025
So our joint press statement is an important step forward.
We will work together to make COP30 a success.
COP30, bu sene Brezilya’da gerçekleştirilen Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Konferansı’na verilen isim. Konferans, küresel ısınmanın etkilerini azaltmak adına sürdürülebilir enerji politikalarının benimsenmesi, iklim finansmanlarının artırılması ve katılımcı ülkelerin çevre dostu yönetmelikler benimseyip denetlenmesini içeriyor.
