Yıl 2008’di. İsrail Başbakanı Ehud Olmert, Filistin liderini Orta Doğu’ya barış getirebileceğine inandığı bir plana ikna etmeye çalışıyordu. Bu çift devletli bir çözümdü, bugünlerde böyle bir olasılık imkansız gibi görünüyor.
Önümüzdeki 50 senede sana şu an önerdiğimi önerecek tek bir İsrail lideri bile bulamazsın. İmzanı at, haydi tarihi değiştirelim
BBC’nin aktardığına göre uygulansaydı, işgal altındaki Batı Şeria topraklarının yüzde 94’ünde bir Filistin devleti kurulacaktı. Olmert’in çizdiği harita zaman içinde bir mite dönüştü. Çeşitli taklitleri üzerinde yıllarca konuşuldu ama asla medyayla paylaşılmadı. Bugüne kadar.
Norma Percy’nin pazartesi günü iPlayer’da yayınlanmaya başlanan “İsrail ve Filistinliler: 7 Ekim’e giden yol” isimli belgeselinde Olmert, 16 Eylül 2008’deki görüşmede Mahmud Abbas’a gösterdiği haritayı paylaştı. Olmert yapımcılara, “Bu haritayı ilk kez medyaya gösteriyorum” dedi.
Haritaya göre Olmert, Batı Şeria’nın yüzde 4.9’unun İsrail tarafından ilhak edilmesini önerdi. Bu bölgelere Yahudi yerleşim bölgeleri kurulacaktı. Olmert, bu toprakların karşılığında İsrail’in Batı Şeria ve Gazze Şeridi sınırında aynı miktarda toprak vermesini önerdiğini ifade etti. İki Filistin bölgesinin birbirine bir tünel veya otobanla bağlanması önerildi.
Belgeselde Olmert, Filistin liderinin kendisine “Başbakan, bu çok ciddi. Çok çok ciddi” diye yanıt verdiğini belirtti.
Kudüs için de bir plan sundu
Olmert, Kudüs için de bir plan sundu: Her iki taraf da şehrin bazı bölümlerini başkentleri olarak kabul edebilecek, “kutsal havzanın” yönetimi ise - dini mekanların bulunduğu Eski Şehir ve civar bölgeler de dahil olmak üzere - İsrail, Filistin, Suudi Arabistan, Ürdün ve ABD'den oluşan bir mütevelli heyetine devredilecekti. Planın uygulanması durumunda Batı Şeria ve Ürdün Vadisi’ndeki birçok Yahudi yerleşimi boşaltılacaktı. İsrail'in bir önceki başbakanı Ariel Şaron 2005 yılında birkaç bin Yahudi yerleşimciyi Gazze Şeridi'nden zorla çıkardığında, bu durum İsrailli sağcılar tarafından ulusal bir travma olarak görülmüştü. Olmert’in planı kapsamında 10 binler yerleşimcinin zorla çıkartılması gündeme gelecekti. BBC’ye göre bu durum şiddet olasılığını ciddi anlamda artırabilirdi.
Ancak iki tarafın da böyle bir girişimin sonuçlarının ne olacağını öğrenmesine fırsat olmadı. Görüşemnin sonunda Olmert, imzalaması için Abbas’a haritanın bir kopyasını verdi. Abbas imza atmayı reddetti ve teklifi tam olarak anlamak için haritayı uzmanlara göstermesi gerektiğini ifade etti. Olmert, Abbas’la ayrılmadan önce ertesi gün görüşmek üzere anlaştıkların söyledi. Olmert, “Tarihi bir adım atmak üzere olduğumuzu bilerek ayrıldık” dedi.
Ama bahsi geçen görüşme hiç olmadı. Abbas’ın özel kalem müdürü Rafik Hüseyni, o gün Kudüs’ten uzaklaşırken arabada plana gülüp geçtiklerini söyledi. Filistinliler planın ölü doğduğuna inanıyordu. Olmert’in başı bir yozlaşma skandalıyla beladaydı ve istifa etmeyi planladığını çoktan duyurmuştu.
'Ne kadar iyi olsa da topal ördekti'
Hüseyni, “Olmert ne kadar iyi bir insan olsa da maalesef bir topal ördekti. Plan bir yere varmayacaktı” dedi.
Gazze'deki durum da işleri karmaşıklaştırdı. Hamas'ın kontrolündeki bölgeden aylarca süren roket saldırılarının ardından Olmert, aralık sonunda İsrail'in Dökme Kurşun Harekatı adı altında büyük bir saldırı düzenlenmesini emretti ve üç hafta süren yoğun çatışmalar başladı.
Olmert belgeselde yine de Abbas’ın o gün anlaşmayı imzalamasının çok zekice olacağını söyledi: “Çünkü böylece sonradan gelecek bir İsrail başbakanı iptal etmeye çalıştığında dünyaya başarısızlığın sebebinin İsrail olduğunu söyleyebilirdi."
Bu görüşmeyi takip eden Şubat ayında İsrail’de seçimler yapıldı. Filistin devletine karşılığıyla bilenen Likud’dan Binyamin Netanyahu kazandı. Olmert’in planı, bir olasılık olmaktan çıkıp, katan fırsatlar listesine katıldı.
