ABD Federal Temyiz Mahkemesi, eski Başkan Donald Trump’ın uyguladığı gümrük vergilerinin çoğunun yasaya aykırı olduğuna hükmetti. Karar, Trump’ın ikinci döneminde dış politikanın temel unsuru haline getirdiği gümrük vergilerini geçersiz kılarak önemli bir darbe niteliği taşıyor.
Trump, vergileri hem ticaret ortaklarına siyasi baskı yapmak hem de anlaşmaları yeniden müzakere etmek için kullanmıştı. Ancak bu politikalar, küresel piyasalarda dalgalanmayı da artırmıştı.
Hangi vergiler etkilendi?
Mahkemenin kararı, Trump’ın Nisan ayında “karşılıklılık” gerekçesiyle uyguladığı tarifeler ile Şubat ayında Çin, Kanada ve Meksika’ya karşı devreye soktuğu ek vergileri kapsıyor.
Çelik ve alüminyum ithalatına getirilen vergiler ise farklı bir yasal dayanağa sahip olduğu için karardan etkilenmiyor.
Dosyanın ABD Yüksek Mahkemesi’ne taşınması bekleniyor. Daha önce New York merkezli Uluslararası Ticaret Mahkemesi de 28 Mayıs’ta Trump’ın vergi politikalarının yetki aşımı olduğuna hükmetmişti. Bu davaya bakan üç yargıçtan biri Trump’ın atadığı bir isimdi.
Dayanak: Acil durum yasası
Trump, söz konusu vergileri “Uluslararası Acil Ekonomik Yetkiler Yasası”na (IEEPA) dayandırmıştı. 1977 tarihli yasa, genellikle düşman ülkelerin mal varlıklarını dondurma gibi yaptırımlar için kullanılıyordu. Trump ise bu yasayı tarifeler için kullanan ilk başkan oldu.
Trump, ABD’nin ihracattan fazla ithalat yapmasının “ulusal güvenliği tehdit eden olağanüstü bir durum” olduğunu ilan etmişti. Ayrıca Çin, Kanada ve Meksika’nın ABD’ye kaçak fentanil girişini durdurmadığını öne sürerek bu ülkelere de gümrük vergisi koymuştu.
Anayasal tartışmalar
Beş küçük ölçekli ABD şirketi ve 12 Demokrat eyaletin açtığı davalarda, Anayasa gereği vergi ve gümrük yetkisinin Kongre’ye ait olduğu savunuldu. Davacılar, bu yetkinin başkana devredilmesinin ancak “açık ve sınırlı” şekilde mümkün olabileceğini belirtti.
Washington’daki başka bir mahkeme de daha önce IEEPA’nın Trump’ın tarifelerine dayanak olamayacağına karar vermiş, hükümet bu kararı da temyize götürmüştü. Şimdiye dek en az sekiz dava Trump’ın gümrük politikalarına karşı açılmış durumda.
