Hangi medya grubunun ne kadar yardım aldığına bakmadan önce, bu sübvansiyonun nasıl başladığına kısaca bir göz atalım: Basına teşvik uygulamasının başlangıç tarihi 1796. Franzı Devrimi sonrası basında çoğulculuğu sağlamak ve yeni gazetelerin piyasaya çıkmasını teşvik etmek için öncelikle devlete ait posta ve taşıma şirketi gazetelere uygulanan ücretleri düşürdü. Zaman zaman kesintiye uğrayan, hatta bir ara Nepoleon tarafından kaldırılan bu teşvik, 1930’da yeni bir yasayla reorganize edildi. 1935’te gazetecilerin sosyal güvenlik primleri ve ücretten kesilen vergilerinde indirim yapıldı. 1950’lerde Fransa’nın denizaşırı topraklarında yayınlanan gazeteler de kapsama alındı.
1996’da sağcı Alain Juppe hükümeti, gazeteci ücretlerindeki teşvikleri kaldırdı. 1998’de iktidara gelen sosyalist Lionel Jospin hükümeti aynı yasayı geri getirip, gazetecilere yaklaşık yüzde 18 civarında vergi indirimi sağladı. Basın kartı sahibi 37 bin gazeteciye getirilen bu teşvik yılda yaklaşık 20 milyon euro tutuyordu. Bu rakam basına yapılan diğer devlet yardımlarının (nakit destek, posta indirimi vs) sadece yüzde 1’iydi. O dönemde gazeteler, belli projeler için devletten avans alabiliyordu. Avansların yüzde 50’ya kadar bölümü hibe şeklinde olurken, kalan bölüm uzun vadede faizsiz olarak veriliyordu.
2000’li yıllarda internetin hızla yükselmesiyle, tüm dünya basını gibi Fransız basını da büyük darbe yedi. Gazete ve TV sahipleri devlete başvurup yardım istedi. Sarkozy’nin cumhurbaşkanlığı döneminde bugün hala süren büyük teşvik sistemi devreye girdi. 2010’da yarıdan fazlası yazılı basına olmak üzere medyaya 1 milyar 813 milyon euro destek sağlandı. Devlet 2012’de medyaya tekrar 1.2 milyar euro’luk destek sağladı.
Tek tek açıklanıyor
2013’te L’Humanite, La Croix gibi az ilan alan yayınlarda sayı başına yardım 0.42 euro gibi yüksek rakamlara kadar çıkarken, Le Figaro, Le Monde gibi tirajı ve ilan geliri yüksek gazetelerde satılan sayı başına devlet desteği 0.10-0.18 euro civarlarında oluştu. Bu tarihlerden sonra hükümet Fransız medyasına yardımı tamamen kalıcı hale getirdi.
Bizim için şaşırtıcı, onlar için olağan olan ise hangi yayın organına ne kadar yardım yapıldığının her yıl kuruşu kuruşuna açıklanması. Bir başka olağan gelişme de rakamların açıklanmasından sonra çıkan tartışmalar.
Bu yılki tartışmaların fitilini de Le Monde’un efsanevi genel yayın müdürlerinden, bağımsız haber sitesi Mediapart’ın kurucusu Edwy Plenel ateşledi. Gazetecilik hayatına Fransız Troçkistleri’nin resmi yayın organı Rouge’da (Kırmızı) başlayan Plenel, ilk cumhurbaşkanlığı döneminde beraberindeki bir gazeteciyle Macron’la yaptığı ve TV’den canlı yayınlanan bir programda sorduğu sert sorularla büyük polemik yaratmıştı. O dönemde internet site aboneliklerinden alınan yüksek KDV oranından şikayet eden Plenel konuyu yargıya taşımış ve dava internet sitelerinin lehine sonuçlanmıştı. Plenel, son yardım rakamlarının açıklanmasından sonra attığı twitte; “Louis Vuitton’un sahibi Bernard Arnault’nun iki gazetesinin (Le Parisien-Les Echos) aldığı yardım bizim bağımsız haber portalımızın (Mediapart) yıllık cirosundan, yani abonelik gelirimizden daha fazla. Bu arada biz hiçbir yardım almadık” dedi. Bu twitten sonra başta 130 milyar euro'luk servetiyle Bernard Arnault olmak üzere zengin Fransız iş insanlarına ait medya şirketlerinin devletten aldığı destek yoğun şekilde tartışılmaya başlandı.
Hangi medya şirketi ne kadar yardım aldı?
Listenin tepesinde tartışmaların odağındaki Bernard Arnault ve iki gazetesi var: Les Echos ve Le Parisien. Louis Vuitton’un patronu iki gazetesi için 2020’de 22 milyon 593 bin, 2021’de ise 16 milyon 109 bin euro olmak üzere 39 milyon euro destek aldı. 2021 yılında 64.2 milyar euro net satış geliri elde eden grubun günlük satış geliri 176 milyon euro’ya, yani iki gazeteye verilen iki yıllık desteğin 4 katından fazlasına denk geliyor. Arnault, Les Echos’yu 2007’de 240 milyon euro’ya almıştı.
İkinci tartışılan isim ise yıldızı son yollarda yükselen işadamı Xavier Niel. Bernard Arnault’nun damadı olan Niel, Iliad Telecom’un sahibi. Bloomberg Milyarderler Endeksi’ne göre serveti 7.7 milyar euro. Niel, Le Monde Grubu’nun büyük ortakları arasında. Grup, merkez soldaki Le Monde’un yanı sıra Courrier Internationale ve Telerama adlı yayınların da sahibi. Niel’in bölgesel gazeteler olan Nice-Matin, Var-Matin ve France Antilles’de de hissesi var. Niel’in ortak olduğu Le Monde Grubu 2020 ve 2021’de devletten toplam 19.9 milyon euro destek almış. Diğer medya şirketinin aldığı destek 900 bin euro civarında. Dünyaca ünlü kayak merkezi Courchevel’de 5 yıldızlı oteli bulunan Niel, 2016’da Paris Marais’de bir malikaneyi 35 milyon euro’ya, 2002’de ise bir Katar prensinden Paris Lambert Sarayı’nı 227 milyon euro'ya almıştı. Niel, ünlü My Way şarkısının telif haklarının da ortağı.
Louis Vuitton’un en büyük rakibi Kering’in patronu François Pinault da medya desteği alan milyarderden. Kering çatısı altında Gucci, Saint Laurent, Bottega Veneta, Balenciaga, Alexander McQueen gibi markaların sahibi olan Pinault, Le Point dergisinin sahibi. Derginin devletten iki yılda aldığı toplam destek 1 milyon 350 bin euro seviyesinde. Ünlü sinema oyuncusu Salma Hayek’le evli olan Pinault’nun serveti 34.7 milyar euro.
Telekom milyarderi Patrick Drahi L’Express dergisinin patronu. BFM TV ve RMC adlı kanalların da sahibi olan Drahi’nin L’Express için aldığı yardım 1 milyon 250 bin euro. Altice Telecom’un patronu olan Drahi, British Telecom’un da yüzde 18’ine sahip. Fas asıllı Drahi’nin serveti 6.6 milyar euro.
Paris Match, Journal de Dimanche gibi önemli yayınların sahibi Lagardere Grubu’nun aldığı destek 5 milyon 750 bin euro civarında. Ünlü Hachette Yayınevi’nin sahibi olan Lagardere’in çatısı altında Elle dergisi, Virgin Radio gibi markalar da var. Grup, Paris’in efsanevi müzikholü Folies Bergere’in de sahibi.
Çek iş insanı Kretinsky’nin sahibi olduğu sansasyonel haberlere imza atan Marianne dergisine sağlanan iki yıllık destek de 2 milyon euro’nun üzerinde.
Ortaya çıkardığı yolsuzluklarla bilinen bağımsız Charlie Hebdo gazetesinin de iki yılda 600 bin euro yardım alması dikkat çekti.
