İngiltere’nin Eurofighter Typhoon savaş uçağı üretimi, yeni siparişlerin gelmemesi nedeniyle durma noktasına geldi. Bu durum, ülkenin kritik havacılık sanayii becerilerini kaybetme riski doğurdu.
BAE Systems’in Lancashire’daki Warton fabrikasında onlarca yıldır montajı yapılan Typhoon’un son uçağı, Katar’ın 2017’de verdiği 5 milyar sterlinlik sipariş kapsamında teslim edilmek üzere hazırlanıyor. Fabrikadaki üretim hattı ise neredeyse tamamen durdu.
Konuyla ilgili açıklamalarda bulunan bir yetkili “Hangarda bekleyen bir uçak var ancak birkaç parçanın gelmesini ve boyanmayı bekliyor. Büyük montaj işleri ise bitti; artık çalışan kalmadı,”
İki ülkeden alım isteği gelmedi
İngiltere hükümeti 2009’dan bu yana yeni Typhoon siparişi vermezken, Suudi Arabistan ve Katar’dan gelmesi beklenen ek ihracat siparişleri de henüz kesinleşmedi. Yeni siparişler alınmazsa, İngiltere’nin Global Combat Air Programme (GCAP) çerçevesinde bir sonraki nesil savaş uçaklarını üretme yetkinliği ciddi bir tehdit altına girecek.
Unite Sendikası Genel Sekreteri Sharon Graham, “Savunma harcamalarını ‘İngiliz büyümesi, İngiliz işleri, İngiliz becerileri, İngiliz inovasyonu’ vaadiyle birleştireceğini söyleyen bir hükümetin bunu nasıl göz göre göre yaptığını işçiler sorgulayacaktır,” dedi. Graham, bakanları “kendi savaş uçaklarımızı üretmeyi bırakmanın” yaratacağı riskler konusunda defalarca uyardığını da belirtti.
Typhoon, BAE, Airbus ve Leonardo’nun yer aldığı bir Avrupa konsorsiyumu tarafından üretiliyor. Her şirket uçakların farklı parçalarını üretirken, son montaj işlemleri sipariş veren veya ihracat anlaşmasına liderlik eden ülkenin fabrikasında yapılıyor.
İngilizler F-35'lere yöneldi
BAE Systems, halen Samlesbury tesisinde diğer ülkelerin sipariş ettiği Typhoon’ların ön gövdelerini üretmeye devam ediyor. Ancak bu parçalar son montaj için Avrupa’daki fabrikalara gönderiliyor.
Hükümetin, en gelişmiş Typhoon’ları sipariş etmek yerine ABD yapımı F-35A savaş uçaklarını satın alma kararı, savunma önceliklerine yönelik tartışmaları yeniden alevlendirdi. İngiltere mevcut Typhoon filosunu yeni radarlar da dahil olmak üzere modernize etme sözü vermiş olsa da, konsorsiyumdaki diğer ülkelerin aksine en son model için yeni sipariş vermeyen tek ülke konumunda.
Lancashire’ın Fylde bölgesinden Muhafazakar Parti milletvekili Andrew Snowden, “Hükümet bu siparişi yakında onaylamazsa, bağımsız bir şekilde dünya standartlarında askeri uçak tasarlama, üretme ve teslim etme yeteneğimizi kaybetme riskiyle karşı karşıyayız,” uyarısında bulundu.
Savunma Bakanı John Healey, yeni sipariş konusuna ilişkin net bir yanıt vermezken, stratejik savunma incelemesinde Typhoon’un öneminin teyit edildiğini ve modernizasyon taahhüdünde bulunulduğunu söyledi. Healey, İngiltere’nin 2030’a kadar 27 yeni F-35 siparişi vermeyi planladığını, bunlardan 15’inin uçak gemisi uyumlu F-35B, 12’sinin ise taktik nükleer bomba taşıyabilen ve daha ucuz olan F-35A olacağını belirtti.
Türkiye dahil üç ülke ile yakın temas
Sektör temsilcileri, Katar, Suudi Arabistan ve Türkiye’den yeni Typhoon ihracat siparişlerini güvence altına almak için görüşmelerin sürdüğünü aktardı.
Kraliyet Havacılık Derneği’nin Aerospace dergisi editörü Tim Robinson ise, “İngiltere’de savaş uçağı üretiminde yaşanan bu kesinti umarız Katar ve Suudi Arabistan gibi ülkelerden gelecek ek siparişler ve GCAP projesiyle sadece geçici bir duraklama olur,” dedi. Ancak Robinson, “Boşluk ne kadar uzarsa, bir sonraki nesil savaş uçakları için gerekli olan kritik beceriler ve tecrübelerin kaybedilme riski de o kadar artar,” uyarısında bulundu.
Savunma Bakanlığı: 2040'a kadar kullanılmaya devam edilecek
BAE Systems, Typhoon programındaki değişen taleplere yanıt verme konusunda deneyimli olduklarını ve uzman becerileri koruyacaklarını vurguladı. Şirket, “Mevcut ve potansiyel müşterilerden gelen güçlü ilgi, bağlılık ve yatırım Typhoon üretiminin İngiltere’de önümüzdeki on yıla taşınacağına dair bize güven veriyor,” açıklamasını yaptı.
İngiltere Savunma Bakanlığı ise Typhoon’un 2040’lara kadar ülkenin hava savunmasının “belkemiği” olmaya devam edeceğini belirtti. Gelecekteki Typhoon yatırımlarının ise yıl sonunda yayımlanacak Savunma Yatırım Planı’na bağlı olduğunu kaydetti.
