İngiltere, Soğuk Savaş’tan bu yana ilk kez savaş uçaklarına nükleer bomba taşıma yeteneği kazandırıyor. Başbakan Keir Starmer, Çarşamba günü Hollanda'nın Lahey kentinde düzenlenecek NATO zirvesinde, ABD’den 12 adet F-35A savaş uçağı satın alınacağını resmen açıklayacak. İngiltere’nin halihazırda sahip olduğu F-35B modellerinin aksine, F-35A tipi uçaklar nükleer silah taşıyabiliyor.
Başbakan Starmer, “Radikal belirsizlik çağında artık barışı garanti olarak göremeyiz. Bu nedenle hükümetim, ulusal güvenliğimize yatırım yapıyor. Silahlı kuvvetlerimizin ihtiyaç duyduğu donanıma sahip olmasını sağlarken, savunma harcamalarımızın ülke genelindeki toplumlara fayda sağlamasını da hedefliyoruz,” dedi.
27 yıl sonra bir ilk
Bu anlaşma, 1998’de Tornado jetlerinin emekli edilmesinden bu yana, İngiltere’nin ilk kez taktik nükleer silah taşıyabilen hava araçlarına sahip olması anlamına geliyor.
Savunma Bakanlığı’ndan yapılan açıklamada, “Bu karar, Soğuk Savaş’ın sona ermesinin ardından hava kuvvetlerinin nükleer rolünün sona erdiği dönemden sonra Kraliyet Hava Kuvvetleri’nin yeniden nükleer bir rol üstlenmesi anlamına geliyor,” denildi.
Açıklama, İngiltere’nin ulusal güvenlik stratejisi raporuyla birlikte geldi. Raporda, “Yıllar sonra ilk kez, İngiltere anakarasının doğrudan tehdit altına girebileceği ve hatta savaş senaryolarına hazırlanması gerektiği” uyarısı yapıldı.
Aynı rapor, nükleer tehditlerin arttığını ve nükleer ile yıkıcı teknolojilerin yayılmasının, İngiltere’nin ulusal güvenlik yaklaşımını yeniden gözden geçirmesini zorunlu kıldığını vurguladı.
NATO'da tarihi zirve
NATO’nun 32 üye ülkesi Çarşamba günü, savunma harcamalarının gayrisafi yurtiçi hasılanın (GSYH) yüzde 5’ine çıkarılması hedefini resmi olarak onaylayacak.
ABD Başkanı Donald Trump da zirveye katılacak. Trump, zirve öncesinde İran’daki nükleer tesislere yönelik saldırı düzenlemiş ve ardından İsrail’i ateşkesi ihlal ettiği gerekçesiyle sert şekilde eleştirmişti. Trump, “Bu iki taraf da ne yaptığını bilmiyor,” diyerek İsrail’e savaş uçaklarını geri çağırma çağrısında bulundu.
NATO Genel Sekreteri Mark Rutte ise Trump’a gönderdiği özel mesajda, “Avrupa’yı büyük ölçüde ödeme yapmaya zorladığınız için sizi kutluyorum. Bu, on yıllardır hiçbir ABD başkanının başaramadığı bir şeydi,” ifadelerini kullandı. Bu mesaj, ABD Başkanı tarafından sosyal medyada da paylaşıldı.
Trump buna rağmen, NATO’nun meşhur 5. Madde’sine olan desteği konusunda muğlak ifadeler kullandı. “5. Madde’nin birçok tanımı var, biliyorsunuz, değil mi? Ama dost kalmaya kararlıyım,” dedi.
'Düşmanlarımız korkmalı'
Bir Kraliyet Hava Kuvvetleri (RAF) yetkilisi, The Telegraph’a yaptığı açıklamada, “Bu anlaşma, mevcut tehditlere karşı duruşumuzu değiştirdiğimizin göstergesi. Düşmanlarımız, artık bizim taktik nükleer silahlara sahip olmamızdan korkmalı,” dedi.
Taktik nükleer silahlar, İngiltere’nin Trident denizaltılarındaki şehirleri yok edecek kapasitedeki stratejik başlıklardan farklı olarak, savaş alanındaki birliklere karşı kullanılmak üzere tasarlanıyor. Bu silahlar, tam ölçekli bir nükleer savaşa dönüşmeden önce caydırıcılık amacıyla devreye sokulabiliyor.
İngiltere bu bombaları nerede depolayacak?
Yeni uçaklar, Norfolk’taki RAF Marham üssüne konuşlandırılacak ve deniz kuvvetlerine ait uçak gemilerinden kalkamayacak. İngiltere, ABD’den satın alınacak B61-12 tipi termonükleer bombaların nerede depolanacağı konusuna ise açıklık getirmedi.
İngiltere, bu uçakları NATO’nun “çift kapasiteli nükleer hava misyonu” kapsamında kullanacak. Fransa’nın aksine, kendi ürettiği hava tabanlı nükleer silah geliştirme planı bulunmuyor.
Pentagon belgelerine göre, ABD 15 yıl aradan sonra İngiltere’ye yeniden nükleer silah konuşlandırmayı planlıyor. Suffolk’taki RAF Lakenheath üssünde, Hiroşima’ya atılan bombanın üç katı gücünde başlıklar depolanacak.
'Rusya'ya karşı esneklik'
Kraliyet Birleşik Hizmetler Enstitüsü’nden (RUSI) hava gücü uzmanı Justin Bronk, “Bu kararın iki nedeni var. İlki, Rusya’nın taktik nükleer silah kullanımını caydırmak. Trident denizaltılarındaki stratejik başlıklar bu durumda fazla tırmandırıcı olabilir. İkincisi ise F-35A’nın daha ucuz ve daha uzun menzilli olması. Ayrıca F-35B’ye sığmayan Rus hava savunma sistemlerini yok etmeye yönelik daha fazla konvansiyonel silah seçeneğine sahip,” dedi.
ABD Savunma Bakanlığı’na göre, bir F-35A’nın maliyeti 118 milyon dolar (yaklaşık 86 milyon sterlin). Bu, dikey kalkış ve iniş yapabilen F-35B’ye kıyasla 25-30 milyon dolar daha ucuz.
Almanlar İngiltere'yi geçti
Zirve öncesi Almanya, NATO’nun yüzde 5 savunma harcaması hedefini 2029 yılına kadar tutturacağını duyurdu. Bu, Almanya’nın İkinci Dünya Savaşı’ndan bu yana ilk kez İngiltere’den daha fazla savunma harcaması yapacağı anlamına geliyor.
Başbakan Starmer ise 2027’ye kadar savunma harcamalarını GSYH’nin yüzde 4,1’ine çıkaracaklarını, 2035 yılına kadar ise yüzde 5 hedefine ulaşacaklarını açıkladı.
NATO Genel Sekreteri Rutte, “İngiltere uzun süredir nükleer caydırıcılığını NATO’ya tahsis ediyor. Bugün alınan karar ise NATO’nun nükleer misyonuna güçlü bir katkı daha,” dedi.
Savunma Bakanı John Healey ise, “Nükleer riskler artıyor. Bazı devletler nükleer envanterlerini modernize ediyor ve çeşitlendiriyor. Bu yüzden kolektif savunma ve caydırıcılık için NATO öncelikli yeni bir yaklaşım benimsiyoruz,” ifadelerini kullandı.
