Katar Başbakanı Şeyh Muhammed bin Abdurrahman Al-Thani, Gazze Şeridi’nde ateşkesin 19 Ocak’ta başlayacağını duyurdu. Anlaşma, altı haftalık bir ilk ateşkes aşamasını özetliyor ve İsrail güçlerinin Gazze'den kademeli olarak çekilmesini ve İsrail tarafından tutulan Filistinli tutuklulara karşılık Hamas tarafından tutulan rehinelerin serbest bırakılmasını içeriyor.
Anlaşma, ABD'nin desteğiyle Mısırlı ve Katarlı arabulucular tarafından aylardır sürdürülen müzakerelerin ardından ve ABD Başkanı seçilen Donald Trump'ın 20 Ocak'taki yemin töreninden hemen önce geldi.
Gazze'deki hakim Filistinli militan grup Hamas, Reuters'a yaptığı açıklamada heyetinin ateşkes anlaşması ve rehinelerin iadesi için arabuluculara onay verdiğini söyledi.
ABD'nin seçilmiş başkanı Donald Trump son gelişmeye ilişkin sosyal medya hesabından yaptığı paylaşımda "Rehineler için bir anlaşmamız var. Kısa süre içinde serbest kalacaklar" dedi.
ABD Başkanı Joe Biden ateşkes duyurusunun ardından yaptığı açıklamada "ABD, Mısır ve Katar'ın beraber yürüttüğü diplomasi sonucunda İsrail ile Hamas ateşkese ve rehine anlaşmasına vardı" ifadelerini kullandı.
Oylama Perşembe günü yapılacak
İsrail Dışişleri Bakanı Gideon Saar, Avrupa ziyaretini kısa keserek güvenlik kabinesi ve hükümetin anlaşmayla ilgili oylamalarına katılmak üzere gece İsrail'e geri döneceğini söyledi; bu da oylamaların muhtemelen Perşembe günü ya da Perşembe günü yapılacağı anlamına geliyor.
Anlaşmanın son hali henüz teyit edilmedi. Ancak iki tarafın müzekere ettiği metindeki bazı detaylar şöyle:
1. Aşama: 42 günlük ateşkes
BBC'ye konuşan bir Filistinli yetkili, ateşkesin ilk gününde Hamas'ın üç rehineyi serbest bırakacağını söyledi. Bu adımı takiben İsrail, Netzarim Koridoru da dahil olmak üzere Gazze'deki yerleşim alanlarından askerlerini çekmeye başlayacak.
Bundan bir hafta sonra Hamas dört rehineyi daha serbest bırakacak. İsrail buna karşılık Gazze Şeridi'nin güneyine kaçmak zorunda kalan halkın, kuzeydeki evlerine dönmesine izin verecek. Bu yolu yürüyerek aşacak olanlar, sahil tarafından, araçla gidecek olanlar ise Gazze Şeridi'nin merkezinden geçen Selahaddin yoluna paralel bir başka yoldan seyahat edebilecek.
Reuters tarafından görülen anlaşmanın bir kopyasına göre İsrail, Gazze ateşkes anlaşmasının 1. aşamasında Mısır sınırındaki Philadelphi koridorundaki güçlerini kademeli olarak azaltacak ve en geç 50. günde çekilmeyi tamamlayacak. Koridor, Katar ve ABD ile birlikte arabulucu olan Mısır'ın İsrail'in Mayıs ayında ele geçirdikten sonra çekilmesini talep etmesiyle ateşkes anlaşmasını güvence altına alma çabalarında engel oluşturmuştu.
Planın bu aşamasında, İsrail birliklerinin Mısır ile Gazze arasındaki Philadelphi Koridoru'nda kalmaya devam edeceği bildiriliyor.
Reuters haber ajansına göre, ateşkesin ilk birkaç gününde bazı İsrail birlikleri Gazze Şeridi'ndeki bazı bölgelerden çekilecek. Mısır ile Gazze arasındaki Rafah Sınır Kapısı, hasta ve yaralıların tahliyesi için kademeli olarak açılacak.
İsrail'in Gazze'nin kuzeyi ve doğusundaki iki sınır bölgesinde 800 metrelik birer tampon bölge oluşturması da planlanıyor. Yine bu aşamada Hamas ve müttefiki Filistin İslami Cihad'ın, toplam 33 rehineyi serbest bırakması bekleniyor.
Karşılığında serbest bırakılacak 1000 Filistinli mahkum veya tutuklu arasında 7 Ekim 2023 saldırısına katılan savaşçıların bulunmayacağı kaydediliyor.
Ateşkesin 16. gününde İsrail ile Hamas'ın, planın ikinci ve üçüncü aşamaları ile ilgili detaylar üzerinde görüşmelere başlaması bekleniyor.
2. Aşama : Kalan rehinelerin İsrail'e iadesi
Planın ikinci aşamasında, erkek askerler ve genç sivil erkek rehineler dahil olmak üzere yaşayan rehineler serbest bırakılacak. Ölü rehinelerin cenazeleri de teslim edilecek.
İsrail, Gazze'de 94 rehine bulunduğunu ve bunlardan 34'ünün ölü olduğunun değerlendirildiğini açıklıyor.
Ayrıca 7 Ekim 2023'te başlayan savaştan önce kaçırılan dört İsrailli de Gazze'de tutuluyordu. Bunlardan ikisinin ölü olduğu biliniyor.
3. Aşama: Gazze'nin yeniden inşası
Ateşkes planının üçüncü aşamasında, büyük bir yıkım yaşayan Gazze'nin yeniden inşa edilmesi var.
Henüz üzerinde anlaşmaya varılmayan başlıklar neler?
İsrail ile Hamas arasında ateşkesin ikinci ve üçüncü aşamaları konusunda henüz bir anlaşmaya varılmadı.
Bunlarla ilgili müzakereler ateşkes sürecinin 16. gününde başlayacak. Ancak burada da halen bazı anlaşmazlık noktaları öne çıkıyor. Bunlardan biri Gazze'yi kimin yöneteceği sorusu.
İsrail, Hamas'ın Gazze'yi yönetmeye devam etmesine izin vermeyi kabul etmiyor. Ayrıca, İsrail işgali altındaki Batı Şeria'daki Filistin Yönetimi'nin de Gazze'yi yönetmesine izin vermeyi reddediyor. İsrail, çatışmalar sonrası Gazze üzerindeki güvenlik kontrolünü elinde tutmak istiyor.
İsrail, Filistin Yönetimi yeniden yapılanmayı tamamlayana kadar, Gazze'nin geçici bir yönetimin kontrolünde olması için ABD ve Birleşik Arap Emirlikleri ile bir plan üzerine çalışıyor. Sonrasında oluşturulacak yeni yönetimin kalıcı olmasının sağlanması planlanıyor.
Hamas ise rehinelerin serbest bırakılmasını içeren ilk aşama sonrası, İsrail'in kalıcı bir anlaşma yapmaya yanaşmamasıyla ilgili endişelere sahip olabilir. İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu, Hamas ile barış sürecini kabul etse bile, kabinesinin geri kalanını ikna edemeyebilir.
Kabinesindeki aşırı sağcı isimler Maliye Bakanı Bezalel Smotrich ve Ulusal Güvenlik Bakanı Itamar Ben-Gvir, Hamasla bu sürece karşı çıkıyor. Smotrich, anlaşmanın İsrail'in ulusal güvenliği için "bir felaket" olacağını ve bunu desteklemeyi reddedeceği mesajını paylaştı.
Hamas: Bu ateşkes halkımızın zaferidir
Ateşkese ilişkin Hamas'tan gelen ilk açıklamada şu satırlara yer verildi:
"Ateşkes, halkımızın 15 ayı aşkın bir süredir Gazze'de gösterdiği kahramanca direnişin ve cesur direnişin bir sonucudur. Gazze'ye yönelik saldırganlığı sona erdiren anlaşma halkımız, direnişimiz, ulusumuz ve özgür dünya için bir zaferdir"
İsrailli rehinelerin aileleri temkinli
İsrail'de 'Rehineler ve Kayıp Aileleri Forumu' gelişmeleri temkinli bir şekilde memnuniyetle karşıladı ancak anlaşmanın tam olarak uygulanamayabileceğinden endişe duyduğunu belirtti. "Bizler, 98 rehinenin aileleri olarak, sevdiklerimizi eve getirme anlaşmasını büyük bir sevinçle karşılıyoruz" diyen forum, "Bunu mümkün kıldıkları için seçilmiş Başkan Trump'a, Başkan Biden'a, her iki yönetime ve uluslararası arabuluculara derin şükranlarımızı ifade etmek istiyoruz" sözlerini kaydetti ve şöyle devam etti:
"Kasım 2023'ten bu yana bu anı endişeyle bekliyorduk ve şimdi, aile üyelerimizin Hamas tünellerinde tutulduğu 460 günü aşkın sürenin ardından, sevdiklerimizle yeniden bir araya gelmeye her zamankinden daha yakınız. Bu, bizi tüm rehinelerin geri döndüğünü görmeye yaklaştıran önemli bir adımdır(yaşayanların rehabilitasyonu ve ölenlerin uygun şekilde gömülmesi için). Bununla birlikte, anlaşmanın tam olarak uygulanamaması ve rehinelerin geride bırakılması ihtimaline ilişkin derin kaygı ve endişelerimiz devam etmektedir. Anlaşmanın tüm aşamalarının yerine getirilmesini sağlayacak düzenlemelerin ivedilikle yapılması çağrısında bulunuyoruz. Son rehinenin de evine döndüğünü görene kadar rahat etmeyeceğiz"
İsrail-Hamas savaşının zaman çizelgesi
7 Ekim 2023: Hamas liderliğindeki silahlı kişiler Gazze'den İsrail'in güneyine saldırdı ve pek çok kişiyi öldürdü. Sonrasında Gazze'ye yönelik misilleme hava saldırıları ve topyekûn kuşatma başladı.
8 Ekim: Lübnan Hizbullahı, saldırılarının Gazze'deki Filistinlileri desteklemeyi amaçladığını söyleyerek İsrail'e ateş açtı ve çatışmalar devam etti.
13 Ekim: İsrail, bir milyondan fazla insanın yaşadığı Gazze Şehri sakinlerine güneye taşınmalarını söyleyerek Gazze Şeridi'nin neredeyse tüm nüfusunu yerinden edecek bir süreci başlattı.
19 Ekim: ABD Donanmasına ait bir savaş gemisi Yemen'den İsrail'e doğru fırlatılan füze ve insansız hava araçlarını durdurdu. Yemen'deki İran destekli Husiler İsrail'e ve Kızıldeniz gemilerine yönelik saldırılarını sürdürüyor.
21 Ekim: Gıda, su, ilaç ve yakıtın tükenmekte olduğu Gazze'ye yardım kamyonlarının Mısır'dan Refah sınır kapısından geçişine izin verildi. Sonraki aylarda insani kriz daha da kötüleşti, yardım grupları ve Batılı hükümetler İsrail'in yardımları içeri almak için daha fazlasını yapması gerektiğini söyledi.
27 Ekim: İsrail Gazze'ye kara saldırısı başlattı.
15 Kasım: İsrail birlikleri birkaç gün süren kuşatmanın ardından Gazze'nin en büyük hastanesi olan El Şifa'ya girdi. Birkaç hafta içinde Gazze'nin kuzeyinde hizmet veren tüm hastanelerin faaliyeti sona erdi.
21 Kasım: İsrail ve Hamas 7 günlük ateşkes ilan etti ve rehinelerin yaklaşık yarısını serbest bıraktı, ancak savaş 1 Aralık'ta yeniden başladı.
4 Aralık: İsrail güçleri Gazze'nin güneyindeki ana şehir Han Yunus'a yönelik ilk büyük kara saldırısını başlattı.
1 Ocak 2024: İsrail Gazze'nin kuzey bölgelerinden çekilmeye başlayacağının sinyalini verdi, ancak aylar sonra aynı bölgelerde Hamas üyeleriyle yeniden savaşmaya başladı.
26 Ocak: Dünya Mahkemesi olarak da bilinen Lahey'deki Uluslararası Adalet Divanı (ICJ) İsrail'e Gazze'deki soykırımı durdurması yönünde karar verdi.
29 Şubat: Savaşın en ölümcül olaylarından birinde, İsrail askerlerinin ateş açması sonucu yardım kuyruğunda bekleyen 100'den fazla Gazzeli öldürüldü.
7 Mart: Gazze'deki açlık nedeniyle siyasi baskıyla karşı karşıya kalan ABD Başkanı Joe Biden, yardım ulaştırmak için yüzer bir iskele üzerinde çalışıldığını duyurdu. Bu iskele Mayıs ayında kuruldu ancak Temmuz ayına kadar hizmet verebildi ve yardımlar çok kısıtlı kaldı.
1 Nisan: İran'ın Şam'daki büyükelçilik yerleşkesi İsrail'in şüpheli bir hava saldırısında vuruldu ve aralarında üst düzey bir generalin de bulunduğu çok sayıda subay öldü. Tahran iki hafta sonra İsrail'e yüzlerce füze ve insansız hava aracı atarak karşılık verdi.
6 Mayıs: Hamas ateşkes önerisini kabul ettiğini açıkladı, ancak İsrail bu metni kabul etmediğini söyledi. İsrail, Filistinlilere Refah'ın bazı bölgelerini boşaltmalarını söyledi, bunun üzerine güçleri Gazze ile Mısır arasındaki sınır boyunca bir tampon bölgenin kontrolünü ele geçirdi ve İsrail'e Filistin topraklarının tüm kara sınırı üzerinde etkin yetki verdi.
23 Haziran: Netanyahu Gazze'de Hamas'a karşı yürütülen yoğun çatışmaların sona ermekte olduğunu ancak Hamas yok olmadan savaşın bitmeyeceğini söyledi. Ancak Gazze'de şiddetli çatışmalar daha aylarca devam etti.
25 Haziran: IPC Akut Gıda Güvensizliği Ölçeği, Gazze'nin yüksek açlık riski altında olduğunu ortaya koydu.
2 Temmuz: İsrail, güneydeki Han Yunus ve Refah kentleri için Birleşmiş Milletler'in savaşın başından bu yana türünün en büyüğü olarak nitelendirdiği yeni tahliye emirlerini duyurdu.
27 Temmuz: Bir Hizbullah roketi İsrail işgali altındaki Golan Tepeleri'nde 12 çocuk ve gençten oluşan bir grubu öldürdü ve İsrail'in misilleme sözü vermesine yol açtı.
1 Ağustos: İsrail ordusu 13 Temmuz'da düzenlediği bir hava saldırısında Hamas'ın askeri şefi Muhammed Deif'i öldürdüğünü açıkladı. Hamas, Deif'in ölümünü ne doğruladı ne de yalanladı. Filistinli yetkililer saldırıda 90 kişinin öldüğünü söyledi.
23 Ağustos: Dünya Sağlık Örgütü (WHO) Gazze'de 25 yıldır görülen ilk tip 2 çocuk felci vakasının bir bebekte görüldüğünü açıkladı.
17 Eylül: İsrail, Lübnan'da Hizbullah tarafından kullanılan binlerce bubi tuzaklı çağrı cihazını patlatarak yüzlerce üyesini yaraladı.
28 Eylül: İsrail'in Beyrut'ta düzenlediği bir hava saldırısında Hizbullah lideri Hasan Nasrallah öldürüldü.
5 Ekim: İsrail güçleri Gazze'nin kuzeyinde Gazze Şehri yakınlarındaki Cibaliye mülteci kampı ile Beit Hanoun ve Beit Lahiya kasabalarına odaklanan büyük bir Hamas karşıtı operasyon başlattı. Operasyon 2025 yılına kadar devam etti. Çevredeki alanın büyük bölümü insandan arındırıldı ve yerle bir edildi.
16 Ekim: İsrail Refah'ta Hamas lideri Yahya Sinvar'ı bir çatışmada öldürdü.
21 Kasım: Uluslararası Ceza Mahkemesi Netanyahu, eski savunma şefi Yoav Gallant ve Hamas'tan İbrahim El Masri -Muhammed Deif olarak da biliniyor- hakkında Gazze savaşında savaş suçu ve insanlığa karşı suç işledikleri iddiasıyla tutuklama emri çıkardı.
27 Kasım: İsrail ve Hizbullah Lübnan'da ateşkes kararı aldı. Aynı gün Suriye'deki isyancılar, Hizbullah'ın önemli bir müttefiki ve İranlı destekçisi olan Devlet Başkanı Beşar Esad'ı hızla devirecek bir saldırı başlattı.
2 Aralık: ABD'nin seçilmiş Başkanı Donald Trump, 20 Ocak'taki yemin töreninden önce Gazze'deki rehinelerin serbest bırakılmaması halinde Orta Doğu'da “cehennem azabı” yaşanacağını söyledi. Benzer bir dil kullanarak 16 Aralık ve 7 Ocak'ta da bu sözlerini yineledi.
15 Ocak 2025: İsrail ve Hamas arasındaki 15 aydır süren savaş sonrası ateşkes için anlaşmaya varıldı.
