Türkiye iki turlu seçimi ilk kez tecrübe ediyor ama dünyanın pek çok ülkesi için aslında bu standart bir durum. İttifaklar, zaman zaman siyasi söylemler ve stratejiler de buna göre şekilleniyor. Birinci turu kazanan adaylar avantaj sağlayabiliyor. Ancak ikincilerin ikinci turu kazandığı örneklerin sayısı hiç de az değil. En yakın tarihli örneklerden biri Karadağ. Yugoslavya’nın dağılmasıyla 2006’da kurulan ülkede Milo Djukanovic ya başbakan ya da cumhurbaşkanı olarak 33 yıldır bir şekilde iktidardaydı.
Bu yıl 19 Mart'ta düzenlenen cumhurbaşkanı seçiminin ilk turunda oyların yüzde 35.3’ünü alarak sandıktan birinci çıkmıştı. İkinci gelen aday Jakov Milatovic yüzde 28.9 oranında oy aldı ancak 37 yaşındaki ekonomisti ilk turu yüzde 19 oyla üçüncü bitiren sağcı politikacı Andrija Mandić de destekledi. Sonuçta geriden gelen Milatovic ikinci turda yüzde 60 oyla galip geldi. Katılım da yüzde 63.1’den yüzde 70.5’e çıktı. Geçen yıl ise Slovenya’da iki partinin desteğiyle aday olan Pirc Musar ilk turda yüzde 26 oy alarak Slovenya Demokrat Partisi’nin (SDS) desteklediği bağımsız Anze Logar’ın 7 puan gerisinde kaldı. Ancak 20 gün sonra yapılan ikinci tur seçiminde yüzde 54’e yaklaştı.
Yüzde 21’den geldi
Bugünkü Avusturya Cumhurbaşkanı Alexander Van der Bellen da 2016 yılında ilk turda sandıktan ikinci çıkmıştı. Yeşiller Partisi’nin desteklediği Van der Bellen seçime bağımsız girerek oyların yüzde 21.34’ünü almıştı. Birinci çıkan aday ise yüzde 35 ile sağcı Avusturya Özgürlük Partisi lideri Norbert Hofer idi. Ancak bağımsız aday son anda mektupla gelen oyların yarattığı farkla yüde 50.3’ü buldu.
Bir genç lider sandığı sarstı
Latin Amerika’da da benzer örnekler var. Bunlardan biri 2019 Uruguay seçimleri. İlk turda yüzde 29’u bulamayan Ulusal Parti adayı Luis Lacalle Pou, ikinci turda 14 yıldır ülkeyi yöneten sol koalisyonu ucu ucuna devirmeyi başardı. Şili’de merkez sağ adayı Sebastián Piñera 2017 Seçimlerinde merkez sol koalisyonun adayını iki turda da geride bırakmıştı. Ancak dört yıl sonra, 2021’de ortaya öğrenci liderliğinden politikaya terfi eden Gabriel Boriç çıktı ve ilk turu sağcı aday Jose Antonio Kast’ın üç puan gerisinde tamamladı. İkinci turda oylarını yüzde 30’dan yüzde 56’ya çıkardı.
Oy yükseltmenin en çarpıcı örneklerinden biri Ekvador. Hristiyan-sağcı ittifakın adayı Guillermo Lasso 2021 seçimlerinin ilk turunda yüzde 20’nin biraz altında bir oy almış, Umut İçin Birlik adayı Andres Arauz’un 13 puan kadar gerisinde kalmıştı. İkinci turda yüzde 52’yi geçti. Guatemala’da 2019’da ilk turu yüzde 25 ile Sandra Torres birinci, yüzde 13.8 ile Alejandro Giammattei ikinci bitirmişti. Fakat iki ay sonraki ikinci turda Giammattei yüzde 58’i buldu. Sandığa katılımının düşmesi sonuçta etkili oldu.
İkinci turda rakiplerine çok yaklaşıp ucu ucuna kaybeden adaylar da var. 2022 Brezilya seçimlerinde sağcı popülist lider Jair Bolsonaro ilk turda oylarını yüzde 43’ünü aldı. Rakibi eski lider solcu Lula da Silva beş puan önündeydi. Bütün dünya ikinci turdan gelecek sonuca kulak kesilmişti. Tahminler Lula’yı önde gösteriyordu. Bolsonaro ikinci turda yüzde 49.1 alarak kaybetti ve hızla ABD’ye uçtu. İkinci turda rüzgarların nasıl dönebildiğinin en çarpıcı örneklerinden biri de Fransa. Mevcut Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron 2022 seçimlerinde yüzde 28’in biraz altında oy aldı. Ulusal Birlik'in lideri Marine Le Pen ise yüzde 23 oy alarak dünyaya “Fransa’da aşırı sağ mı geliyor?” kaygıları yarattı. İlk turda başka sağcı liderler de kendini göstermiş ve ikinci turda Le Pen’i destekleyebilirdi. Fakat aşırı sağ korkusu Fransızları bir kez daha birleştirdi ve Macron yüzde 58.5 ile yeniden seçildi.
Fransa’da bir gelenek
Bunun daha da çarpıcı bir örneği 2002 genel seçiminde yaşanmıştı. Cumhurbaşkanı Jacques Chirac birinci turdan yüzde 20’ye yakın bir oranla birinci çıktı. Sürpriz olan Marine Le Pen’in babası aşırı sağcı Jean-Marie Le Pen’in neredeyse yüzde 17 alması olmuştu. Ancak ikinci turda yüzde 82’yi geçerek büyük bir zafer kazandı.
