Koca savaşı 35 yaşındaki bürokrata bıraktılar

Afganistan’ın eski İstanbul Başkonsolosu Zekria Barakzai ile savaşın nasıl kaybedildiğini ve Taliban’ın atabileceği adımları konuştuk. Bugün “Küresel Barış Elçisi” olan ve akademik çalışmalarını sürdüren diplomat, “Afganlar hem sahip oldukları doğal kaynaklar hem de stratejik lokasyonları yüzünden çok çekti. Afganistan Afganların olmalı” diyor. Taliban güçlerinin sanılandan hızlı ilerlemesinin sebebi nedir? Birincisi Biden yönetiminin Amerikan güçlerini koşulsuz çekmesi büyük bir sorumsuzluk. İkincisi ise Cumhurbaşkanı Eşref Gani’nin yozlaşmış bir grup tarafından çevrelenmiş olması. Örneğin 35 yaşındaki Ulusal Güvenlik Danışmanı Hamdullah Muhib, dünyanın en zorlu savaşından sorumlu kişi olarak atanmıştı. İlçe komutanlarını dahi o atadı. Etkili insanlarla da o muhattap oldu. Ancak Afganistan geleneksel değerlerin güçlü olduğu bir ülke. Yaşlı insanlara hükümetle iş birliği konusunda saygı duyulur. Eski Cumhurbaşkanı Hamid Karzai bunu yapabiliyor ve bir tür konsensus sağlıyordu. Muhib’in görevleri nelerdi? Güvenlik dışında cumhurbaşkanının yönetim ilişkilerinden sorumluydu, sivil tarafı da yönetiyordu. Geçtiğmiz yıl, tüm tecrübeli generalleri erken emekliliğe zorladı. Yanlış yönetim bununla başladı. Türkçede “Liyakat,  liyakat, liyakat” deriz. Önemli bir vazifeye getirilen biri yeterince tecrübeli değilse başarısızlık kaçınılmaz olur. Yani sorumluluk cumhurbaşkanına ait deği mi? Yakın çevresine ait. O da genç kuşağa güvendi fakat bu, Afganistan’a felaket getirdi. Dünya güçlerinin sorumluluğu nedir? 43 senede mlilyonlarca insanımızı feda ettik, milyonlarca insanımız da yaralandı. 6 milyon mültecimiz var. Toplumun yüzde 60 ile 70’i arası yoksulluk sınırının altında yaşıyor. 5 milyon kişi yurt içinde yerinden oldu. Sadece Kabil’de 500 bin insanın barınağacağı bir yer yok. Suya erişimi yok. Yardım alamıyorlar. Taliban liderlerinin yapması gereken, uluslararası toplum ile ilişki kurmak, Afgan halkının temel haklarını tanımak. Afganistan’ın komşu ülkelere ve dünyaya bir tehdit oluşturmayacağını garanti etmek, Afganistan’ın Orta Asya, Günay Asya, Batı Asya ve Doğu Asya arasındaki bağlantı konumunu korumak. Türkiye bu konuda bir rol oynayabilir çünkü iki kardeş ülke olarak tarihsel bağlarımız var. Afganistan, Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün kurduğu modern Türkiye Cumhuriyeti’ni ilk tanıyan ülkeydi. Türkiye, Pakistan ile iyi ilişkileri nedeniyle de önemli bir rol oynayabilir. Bugün yaşananlar bir savaşın sonu mudur yoksa daha büyük bir savaşı tetikleyebilir mi? Bu sorunun cevabı Taliban liderlerinin bakışına bağlı. Bunda liderler kadar saha komutanlarının, Taliban askerlerinin de önemi var. Şu an Kabil’de durum sakin. Taliban devriyeleri dolaşıyor. Önemli bir yağma yaşanmadı. Ancak Taliban’ın ülkenin siyasi kontrolünü ele geçirmesi de zaman alacak. Afganlar iyi savaşçıdır. Fakat iyi bir yönetim başka özellikler gerektirir. Bu yüzden hükümetin gündelik işlerini yürütmek için kabiliyetli profesyoneller getirmeleri gerekir. Özellikle kamu hizmetleri konusunda.