22 Kasım 2024, Cuma Gazete Oksijen
Gazete Oksijen
Gazete Oksijen
Haber Giriş: 10.12.2021 04:30 | Son Güncelleme: 16.02.2022 15:18

Kuşların mucizesi kafese sığmaz

Karga Betty, Afrika papağanı Alex, hatta yem verdiğiniz güvercinler… Hepsinin çok önemli yetenekleri var. Yeter ki kafese konmasınlar. İki Princeton profesörü kuşların mucizesini yazdı
Kuşların mucizesi kafese sığmaz
Peter Singer & David S. Wilcove
Antarktika’daki penguenlerden Trafalgar Meydanı’ndaki güvercinlere, çayırlarımızdaki serçelerden yıllarını denizde, karaya ayak basmadan geçiren koca albatroslara kadar, kuşlar dünyanın her yerinde çok farklı ortamlarda bulunuyor. On binden fazla yabani kuş türü var; toplam sayıları ise milyarları buluyor. Buna eti ve yumurtası için ya da evcil hayvan olarak beslenen on milyarlarca kuş da eklenebilir.  Ancak 10 binden fazla türün yaklaşık yedide biri şu anda neslinin tükenmesi riskiyle karşı karşıya. Yaygın türlerde bile gerileme var. Bir çalışmaya göre ABD ve Kanada’daki toplam kuş popülasyonu 1970’ten bu yana yüzde 30 azaldı.

Renkleri ayıran Alex

Kuşların kaderini görmezden gelmek kolay. “Kuş beyinli” tabiri, birçok insanın kuşların zekasına dair bakışını yansıtıyor. Halbuki Irene Pepperberg’in 1976-2007 yılları arasında yaşayan Alex adındaki Afrika gri papağanı ile yaptığı çalışmalar, bir kuşun “renk” ve “biçim” gibi kavramları öğrenebildiğini gösteriyor. Pepperberg, Alex’e kırmızı bir küp ve kırmızı bir küre gösterip, “Hangisi aynı?” diye sorduğunda kuş “renk” yanıtını veriyordu. Kırmızı bir küp ve sarı bir küp gösterildiğinde ise, Alex’in cevabı “biçim” oluyordu.

Alet yapan Betty

Yüksek zekalı tek kuş papağan değil. 2002 yılında Betty adındaki bir Yeni Kaledonya kargası üzerinde bir test yapılmış, bir borunun içindeki et parçasını nasıl dışarı çıkarabileceğine bakılmıştı. Betty bir parça teli bükerek kanca gibi kullanıp eti dışarı çıkarmıştı. Yani sadece alet kullanmakla kalmıyor, alet yapmayı da biliyordu. Halbuki bir zamanlar bu becerinin sadece insana özgü olduğu düşünülürdü. Kısa süre önce, başka Yeni Kaledonya kargaları zihinsel olarak üç aşamalı bir görevi yerine getirebildiklerini gösterdi: Kısa bir dal parçası almak, onu bir yere götürüp bir taşı borunun içinden kurtarmak için kullanmak, sonra taşı başka bir yere götürüp bir başka borunun içine atarak kendisine yiyecek verecek bir kapıyı açmak.

Taklacı değil Picassocu güvercinler

Şehirdeki yayaların çoğu zaman hor gördüğü güvercinler, Monet ile Picasso’nun tablolarını ayırt etmeyi öğrenebiliyor. Hatta bunu daha önce hiç görmedikleri resimler gösterildiğinde bile yapabiliyor. Ayrıca Cézanne ve Renoir’ın tablolarını Monet’ninkilerle, Braque ve Matisse’in resimlerini ise Picasso’nunkilerle aynı grupta topluyorlar. Monet tabloları baş aşağı gösterilince bunları kübistlerin resimlerinden ayıramıyorlar. Ancak Picassoları baş aşağı gösterince bir şey fark etmiyor. Muhabbet kuşları, anavatanları olan Avustralya’dan İngiltere’ye ilk kez 1840 yıllarında getirildi ve kısa sürede herkesin sevgilisi oldu. Bugün dünyadaki en popüler evcil hayvanlar arasında. Kanarya, muhabbet kuşu, Hint bülbülü ve daha az bilinen başka yüzlerce tür evcil hayvan olarak besleniyor. Ama kuş satın alan birçok insan bunlara yaşayan bir süs gibi davranıyor ve zihinlerinden ziyade tüylerine veya ötüşüne değer veriyor. Yeni yoldaşlarının zekası ve karmaşıklığı hakkında pek fikirleri olmuyor; hatta temel bakım gereksinimlerinden bile habersiz oluyorlar. Örneğin muhabbet kuşları sahiplerinden bolca ilgi bekliyor. Üstelik genellikle kafeste tutulduklarından ilgi istediklerinde yanınıza gelemiyorlar. 

Sahiplenecekler ders alsın

Dolayısıyla bazı kuş türlerinin herhangi bir eğitim gerekmeden, evcil hayvan dükkanından sadece birkaç dolar karşılığında satın alınabilmesi, hayvan refahına kafa yoran bir toplumun tolerans göstermemesi gereken bir uygulama.Mesela kuş satın almaya niyetlenen kişilere online kurs alma ve sınav geçme şartı getirilebilir. Evcil kuşları satan kişilerin de yeni sahiplere temel bilgileri hem sözlü hem de yazılı olarak sunması zorunlu tutulabilir. Kuşlara sahip olmadan da onlardan keyif almak mümkün. Kuş gözlemciliği bütün dünyada giderek yaygınlaşan bir hobi. Kafes temizlemeye de gerek yok. Koronavirüs kapanmaları sırasında bu meşgalede patlama yaşandı. Umarız bu eğilim devam eder. Kuş gözlemcileri uzun zamandır yabani türleri ve onların yaşam alanlarını koruma çabalarına öncülük ediyor. Yabani kuş popülasyonlarının giderek küçüldüğü düşünülünce, bu çabalara her zamankinden daha çok ihtiyacımız var. Peter Singer: Princeton Üniversitesi Biyoetik Profesörü ve kâr amacı gütmeyen The Life You Can Save organizasyonu kurucusu. David S. Wilcove: Princeton Üniversitesi Ekoloji, Evrimsel Biyoloji ve Kamu İşleri Profesörü.
hayvan kuş güvercin kafes araştırma
Gazete Oksijen
rect width="30" height="30" fill="white"/>