İsrail'in Gazze'ye yönelik saldırıları, Rusya'nın Ukrayna'yı işgali ve İran-ABD-İsrail arasındaki gerilimin etrafında Hollanda'nın Lahey kentinde NATO zirvesi düzenlendi.
Zirvede bütün ülkeler, NATO'nun 5. maddesine bağlılıklarını teyit etti. Onay sonrası yapılan ortak bildiride 2026 zirvesinin Türkiye'de yapılacağı açıklandı. NATO zirve bildirisine göre, müttefikler savunma harcamalarına ayırdıkları payı 2035 yılına kadar gayri safi yurt içi hasılalarının yüzde 5’ine çıkarmayı kabul etti.
Erdoğan-Trump görüşmüştü
Liderler bazında düzenlenen zirvede Cumhurbaşkanı Erdoğan ve Trump yüz yüze görüşme gerçekleştirdi. 45 dakikalık görüşmede Erdoğan, iki ülkenin 100 milyar dolar ikili ticaret hacmi hedefine ulaşmak için enerji ve savunma sanayii alanında yatırımların yapılabileceğini dile getirdi. İki lider ayrıca bölgesel ve küresel sorunları da ele aldı.
Cumhurbaşkanlığından yapılan açıklamada Erdoğan, Trump'ın ilk başkanlık dönemi sırasında Türkiye'ye Rusya'dan S-400 savunma sistemleri alması nedeniyle uygulanan CAATSA yaptırımlarının kaldırılmasını özellikle gündeme getirdi.
Hollanda'da düzenlenen NATO zirvesinde öne çıkan gelişmeler ise şöyle:
ABD Başkanı Donald Trump, NATO zirvesi için Hollanda'ya seyahat ederken NATO Genel Sekreteri Mark Rutte'den gelen mesajları sosyal medyada paylaştı. Söz konusu mesajlarda Rutte, ABD'nin İran'ı bombalamasını övdü.
NATO ülkelerinin savunma harcamalarına gayrisafi yurt içi hasılanın yüzde 5'ini harcamasını kabul etmesini de Trump'ın "zaferi" olarak nitelendiriyor.
Mesajın, Trump'ın tarzında, bazı kelimeleri büyük yazarak gönderilmiş olması dikkat çekiyor.
Trump'tan İran-İsrail arasındaki savaşa dair açıklama
ABD Başkanı Donald Trump, İran’a yönelik düzenlenen saldırıyı, İkinci Dünya Savaşı'nda Japonya’ya atılan atom bombalarına benzetti.
Lahey’de konuşan Trump, “Onlar bu işi başarmak için trilyonlar harcadı ama başaramadılar. Biz ise şu anda onlarla gayet iyi anlaşıyoruz.” ifadelerini kullandı.
Trump, sözlerinin devamında İran'ın nükleer tesisine yönelik yapılan saldırıya dair şu dikkat çekici açıklamayı yaptı:
“Eğer o saldırıyı gerçekleştirmeseydik, bu savaş hala devam ediyor olurdu. O saldırı savaşı bitirdi. Savaşı sona erdirdi.
Hiroşima’yı, Nagazaki’yi örnek göstermek istemem ama temelde o savaşı nasıl bitirdiyse, bu da öyle bitirdi. Bu savaş böyle sona erdi. Eğer o hedefi vurmasaydık, şu anda hala çatışıyor olurlardı.”
NATO'nun beşinci maddesi ve harcamalar
Hollanda'daki zirvenin en kritik konularından biri harcama limitleri. ABD kanadı ve özellikle Trump, Avrupa ülkelerinin milli gelirlerinin yüzde 5'ini askeri alanlara ayırmasını istiyor. Kaynaklar, Türkiye'nin bu toplantıyla beraber Trump'ın çağrısına uyacağını belirtiyor.
NATO Genel Sekreteri Rutte yaptığı açıklamada, "Bugün NATO'nun son 10 yılda savunma harcamalarına 1 trilyon dolar (861 milyar euro) daha eklediğini açıklamaktan memnuniyet duyuyorum. "Sayın Başkan, sevgili Donald, bu sizin bizi zorlamanız sayesinde oldu." dedi.
Trump bu yılki zirvenin düzenlendiği Lahey'e giderken gazetecilere, beşinci maddeyle ilgili "Tanımınıza bağlı," dedi ve ekledi:
'Madde 5'in çok sayıda tanımı var. Bunu biliyorsunuz, değil mi? Ama ben onların dostu olmaya kararlıyım'
Daha sonra Air Force One uçağında konuya açıklık getirmesi istenen Trump, "hayat kurtarmaya kararlı olduğunu" ve "yaşam ve güvenliğe bağlı olduğunu" söyledi ancak daha fazla açıklama yapmadı.
Başkan Trump ayrıca, Ukrayna lideri Zelenski ile de görüşme yapacağını bildirdi.
Polonya: Beşinci madde konusunda tartışma yok
NATO'nun beşinci maddesi kısaca herhangi bir NATO ülkesine saldırı durumunda birlik ülkelerinin düşman ülkeye yönelik bir olması ve askeri destek sağlamasını içeriyor. Bu madde saldıran ülkeye doğrudan müdahaleyi destekler nitelikte.
Avrupa'da artan Rus tehdidine karşı son yıllarda en fazla silahlanan ve NATO'nun en güçlü ordularından biri haline gelen Polonya'dan da konuyla ilgili açıklamalar geldi.
Polonya Cumhurbaşkanı Andrzej Duda, NATO ülkeleri arasında özellikle savunma harcamalarının artırılması konusunda tam bir birlik olduğunu vurguladı.
Doğu kanadının desteklenmesinin, Avrupa çapında stratejik boru hatlarının genişletilmesinin ve Ukrayna’ya desteğin sürdürülmesinin önemine dikkat çeken Duda, NATO’nun politika değişikliğinin “Rusya’nın emperyalist politikalarına” karşı bir tepki olduğunu belirtti. Ayrıca savunma bütçelerinin artırılması konusunda uzun süredir savunuculuk yaptığını ifade etti.
Duda, NATO’nun temel iki unsurunun ittifakın birliği ve 5. Madde olduğunu belirterek, “5. Madde konusunda kesinlikle herhangi bir tartışma söz konusu değil” dedi.
Finlandiya'dan 5. maddeye dair açıklama
Geride kalan yıllarda Türkiye'nin onayı ile NATO'ya katılan Finlandiya'dan da beşinci madde ile ilgili açıklama geldi. Finlandiya Başkanı Alexander Stubb zirvenin Rusya'ya karşı tarihi bir savunma sistemi olduğunu belirterek 'Beşinci maddenin uygulanmasıyla ilgili herhangi bir kuşkum yok' ifadelerini kullandı.
Kaynak: Gazete Oksijen