İran ile İngiltere, Fransa ve Almanya arasında, nükleer faaliyetlerine ilişkin İstanbul'da yürütülen görüşmelerin ikinci turu sona erdi.
İran'ın İstanbul Başkonsolosluğu'nda saat 10.00 civarında başlayan görüşme 13.30'da sona erdi.
Dışişleri bakan yardımcıları düzeyinde yürütülen temaslarda, 2015 yılında imzalanan Kapsamlı Ortak Eylem Planı (KOEP) kapsamında yer alan ve “snapback” adıyla bilinen “tetik mekanizması” görüşmelerin merkezinde yer aldı.
Görüşmelerin gündemi 'tetik mekanizması'
KOEP kapsamında oluşturulan "tetik mekanizması", anlaşmaya taraf herhangi bir ülkeye, İran'ın yükümlülüklerini ciddi şekilde ihlal ettiği gerekçesiyle Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'ne başvurarak BM yaptırımlarının yeniden devreye alınmasını talep etme hakkı tanıyor. Bu mekanizmanın işletilmesi halinde, daha önce kaldırılmış olan BM yaptırımları 30 gün içinde otomatik olarak yeniden yürürlüğe giriyor.
Bu mekanizmanın geçerliliği 18 Ekim 2025’te sona erecek. Avrupa ülkeleri, bu tarihten önce İran’ın nükleer programına ilişkin tatmin edici ve kalıcı bir çözüm bulunamazsa, mekanizmayı devreye sokabilecekleri yönünde son haftalarda açık uyarılarda bulunuyordu.
Anlaşma neden krizde?
2015 yılında imzalanan KOEP, İran'ın nükleer faaliyetlerini sınırlandırması karşılığında uygulanan uluslararası yaptırımların kaldırılmasını öngörüyordu. Ancak ABD’nin eski Başkanı Donald Trump, 2018’de ülkesini anlaşmadan tek taraflı olarak çekerek İran’a yönelik yaptırımları yeniden uygulamaya başladı. Bu adım, anlaşmanın dengesini bozdu. İran da buna karşılık anlaşma kapsamındaki bazı taahhütlerini askıya aldı.
Bu gelişmelerin ardından taraflar arasında güven erozyona uğradı ve anlaşmanın geleceği belirsiz hale geldi. İran ile Batı arasındaki diplomatik temaslar çeşitli aralıklarla sürdürüldü, ancak somut bir ilerleme sağlanamadı.
İstanbul’daki temaslar kritik
İstanbul'daki güncel görüşmelerde İran heyetine Dışişleri Bakan Yardımcıları Mecid Taht Ravançi ve Kazım Garibabadi başkanlık ediyor. Avrupa tarafını ise İngiltere, Fransa ve Almanya’dan üst düzey diplomatlar temsil etti. Diplomatlar, tetik mekanizmasının sona erme tarihinden önce ortak bir zeminde buluşarak anlaşmanın çökmesini önlemeye çalıştı.
Avrupalı yetkililer, İran'ı nükleer görüşmelere ciddiyetle ve şeffaf biçimde dönmeye çağırırken; Tahran, Avrupa'nın baskıcı ve dengesiz yaklaşımlarını eleştiriyor. İran tarafı, "tetik mekanizmasının" yeniden gündeme getirilmesini "hukuki açıdan geçersiz ve siyasi olarak gayrimeşru" bulduğunu belirtiyor. İranlı yetkililer, Avrupa’nın adil, karşılıklı çıkarlara dayalı ve yapıcı bir yaklaşım benimsemesi gerektiğini vurguluyor.
Bölgesel gerilimler müzakerlerde etkili
Son dönemde İran ile İsrail arasında yaşanan karşılıklı hava saldırıları, müzakere sürecine doğrudan etki etti. Bölgedeki tansiyonun artması, diplomatik çözüm ihtiyacını daha da acil hale getiriyor. Avrupa ülkeleri, hem bölgede gerilimin düşürülmesi hem de İran’ın nükleer faaliyetlerinin sınırlandırılması için diyaloğun yeniden tesis edilmesi gerektiğini vurguluyor.
Kaynak: Gazete Oksijen
