Nastassia Astrasheuskaya
Dünyanın ilk yüzer nükleer santrali Akademik Lomonosov, Kuzey Kutup Bölgesi’ndeki küçük Pevek kasabası açıklarında demirlemiş durumda. Santral, Başkan Vladimir Putin’in Uzak Doğu’ya dair emellerinin bir simgesi olarak görülüyor. Sibirya’nın kuzey kıyısındaki bu liman kenti bir zamanlar Sovyetler’in 'gulag'ı olmakla meşhurdu. Bugünlerde Moskova’nın Kuzey Kutup Bölgesi içinden büyük bir ticaret rotası açma ve yakındaki doğal kaynakları ülkeye getirme planının bir parçası. Pevek Limanı yılın sekiz ayı buzla kaplı ancak iklim değişikliğinin Kuzey Buz Denizi’nden geçişi giderek kolaylaştırması sonucu Kuzey Deniz Rotası adı verilen deniz yolu üzerinde bir ticari taşımacılık merkezi olması amaçlanıyor. Akademik Lomonosov’un sağladığı enerji sayesinde Pevek’in Çukotka’ya açılan bir kapı haline gelmesi hedefleniyor. Alaska yakınlarındaki Çukotka altın, gümüş, bakır, lityum ve diğer madenler konusunda zengin bir bölge. Pevek Belediye Başkan yardımcısı Maksim Zhurbin, ekim ayında kendi kasabasında yaptığımız röportajda “Kuzey Deniz Rotası ve liman olmasa Pevek diye bir yer olmazdı” dedi. Kasaba halkı limandaki nükleer reaktör konusunda pek de kaygılı görünmüyor. Yörenin iş insanlarından Igor Ranav, “Korku mu? Korkumuz yok. Sanırım Rusların artık hiçbir şeyden korkusu yok. Her şeyi yaşadık” diyor. “Bize santralin son teknoloji ürünü ve güvenli olduğunu söylediler; umarım öyledir.” Hayatının büyük bölümünü Pevek’te geçirmiş emekli muhasebeci Natalia Koveshnikova, “Santralin burada olması harika bir şey” diye konuşuyor. “İlk kez yıl boyu ısınma ve sıcak su imkanımız oldu.” Kuzey Deniz Rotası’nın imarı, devlete ait nükleer şirket Rosatom’a bağlı. Şirket sadece Akademik Lomonosov’u hizmete açmakla kalmadı. 2020’lerin ortasına kadar Kuzey Buz Denizi’nde yıl boyu deniz seferlerini mümkün kılmasını umduğu, nükleer enerjiyle çalışan buzkıran işinin başında da Rosatom var.Bakıra hücum
Pevek nükleer santralinin 2023 itibarıyla tam kapasiteye çıktığında çok sayıda doğal kaynak projesi için enerji sağlaması bekleniyor. Bunların arasında İngiltere borsasında işlem gören Polymetal maden şirketinin çalıştırdığı Mayskoye altın madeni ve Rusya’nın en büyük kalay yataklarından birine sahip Pyrkakay da var. Rosatom, Baimskaya bakır madeni projesine enerji sağlamak adına 2030’a kadar Çaun Körfezi’nde dört yüzer nükleer santral daha kurmayı planlıyor. Bölgedeki büyük bakır yatakları Sovyet döneminde keşfedilmiş, ancak teknoloji, ekipman ve altyapı eksikleri yüzünden işletime sokulamamıştı. Bugünlerde ise yenilenebilir enerji teknolojilerindeki kullanımı sebebiyle bakıra talep yüksek. Yüzer reaktörlerle birlikte proje, yaklaşık 60 yıl boyunca öngörülebilir maliyetli bir enerji kaynağına kavuşacak. Çukotka’yı ve Kuzey Kutup Bölgesi’nin geri kalanını geliştirmek gerek Putin’in uzun süredir aklındaki hedeflerden biri. Ülkede bu hafta bir Arktik Konseyi genel kurulu düzenleniyor. Konseyde sekiz bölge ülkesinin temsilcileri yer alıyor. Putin 2017 yılında, ülkesi Kuzey Kutup Bölgesi’nde ilk kez sıvılaştırılmış doğalgaz ürettiği zaman, “Rusya’nın esas maden kaynakları Arktik bölgesinde; dolayısıyla buraya doğru genişlememiz gerekiyor” açıklamasını yapmıştı. Kuzey Deniz Rotası sevkiyatları 2000 yılında 1.5 milyon tonken geçen sene 33 milyon tona yükseldi; sevkiyat temel olarak gaz ve petrolden oluşuyor. Putin 2018’deki son seçimi kazandığında, 2024 yılında bu hacmin 80 milyon tona çıkması gerektiğini söylemişti.
Süveyş Kanalı’na alternatif
Rosatom da önümüzdeki on yılda bu yolu kullanan Rus ihracatının toplam hacminin 110 milyon tonu bulmasını bekliyor. Ayrıca uluslararası transit ilgisi de bekleniyor. 2025 yılında başlaması tahmin edilen geçişler, 2030 itibarıyla en az 30 milyon ton seviyesinde olabilir. Rosatom’a göre geçen yıl Süveyş Kanalı’nda karaya oturan bir konteynır gemisinin ticareti kesintiye uğratmasıyla yaşanan tıkanma, Kuzey Deniz Rotası’nın ne kadar isabetli bir proje olduğunu bir kez daha gösterdi. Şirket bu rotanın kış aylarında gemilere eşlik edecek buzkıranları kiralamayı gerekmesine rağmen rekabetçi olabileceğini söylüyor. Örneğin Rosatom’a göre, Güney Kore’nin Busan kentinden Hollanda’nın Rotterdam şehrine gitmek Süveyş Kanalı kullanıldığında 40 gün sürerken, Kuzey Deniz Rotası ile bu mesafeyi 27-28 günde kat etmek mümkün olacak.
Rosatom başkan yardımcısı Kirill Komarov, “Bir milyar dolar değerindeki bir kargonun nakliyesinde on iki günlük fark çok ciddi bir rakam” diyor. Birleşik Arap Emirlikleri merkezli lojistik şirketi ve liman işletmecisi DP World, Temmuz ayında Rosatom ile Kuzey Deniz Rotası transit ortaklık anlaşması imzalayan ilk uluslararası şirket oldu. DP World projenin altyapısına 2 milyar dolar yatırımın yanı sıra ek filo sözü verdi. Rosatom’un önündeki en büyük zorluklardan biri yıl boyu nakliye işlemlerini yapabilmek ama iklim değişikliğinin burada olumlu bir etkisi var. Arktik ve Antarktik Araştırma Enstitüsü’ne göre, son 40 yılda Arktik buz örtüsü ekimde yarıya inerken, en soğuk ay olan Mart’ta yüzde on oranında küçüldü. Enstitü 21. yüzyılın ortasına kadar buz seviyelerinin yaz aylarında üçte iki, kış aylarında ise yarı yarıya küçüleceğini tahmin ediyor. Isınan okyanusun nakliye maliyetlerini azaltmaya yardımcı olması bekleniyor. Daha az buz daha az sayıda buzkıran ve daha hızlı yolculuk anlamına geliyor. ©️ The Financial Times
