Galatasaray 2023-2024 sezonu için stadyum ve forma göğüs isim sponsorlukları için yaptığı anlaşmaların detaylarını açıkladı. Sarı-kırmızılılar stat isim sponsorluğu için Rams Global ile 5 yıllık bir anlaşma imzaladı. Yapılan açıklamada her yıl ÜFE-TÜFE oranlarının dikkate alınarak ödenecek tutarda artış yapılacağı belirtilirken, bu artışın Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) ve Enflasyon Araştırma Grubu'nun (ENAG) açıkladığı verilerin ortalaması alınarak gerçekleşeceğinin belirtilmesi dikkati çekti.
Peki kamuoyunun adını sık sık duyduğu ve açıkladığı enflasyon oranları TÜİK'inkilerden daha yüksek çıkan ENAG nasıl bir grup, kimlerden oluşuyor ve oranları neden farklı?
ENAG nedir?
Ekonomist Prof. Dr. Veysel Ulusoy tarafından kurulmuş ve bir grup akademisyen tarafından Türkiye'deki enflasyonun saatlik, günlük ve aylık olarak açıklanması amacıyla kurulan Enflasyon Araştırma Grubudur.
Yıllık enflasyon verisi neden farklı?
Enflasyon Araştırma Grubu (ENAG) her ay, kendi hesapladığı enflasyon oranıyla kamuoyunun karşısına çıkıyor. ENAG'ın ve Türkiye İstatistik Kurumu'nun (TÜİK) açıkladığı enflasyonı oranlar arasında büyük bir makas olması dikkat çekiyor. Örneğin mayıs ayında yıllık enflasyonu TÜİK 39,59, ENAG ise yüzde 109,01 olarak açıklamıştı. ENAG saatlik enflasyonu hesaplayacak bir sistemleri olduğunu, bunu sonra günlük hesaplayıp aylığa çevirdiklerini, onu da yıllığa çevirdiklerini anlatıyor. Enflasyon Araştırma Grubu bu süreci sitesinde şu sözlerle ifade ediyor:
Zamansız fiyat endeksi
Özellikle gözümüzün her dakika döviz kuru, faiz oranları ve borsa hisse fiyat değişimlerde olduğu gerçeği ışığında, onları en çok etkileyen bir enflasyon verisinin olmaması büyük bir eksiklik olarak karşımıza çıkmaktaydı. ENAG Türkiye’de bu amaçla, sadece günlük değil, saatlik ve hatta önümüzdeki dönemlerde dinamik seyreden zamansız bir fiyat endeksi elde etmek için yola çıkmıştır.
Fiyat endeksi veri sıklığının gün, hatta saate indirgenmesi nedeniyle, dinamik refah seviyesi ölçmesi kapsamında, hem baz etkisini ortadan kaldırmış hem de mevsimsel ve takvim etkisini gün-içi ayarlaması bakımından daha etkin bir resim ortaya koymaktadır. Dinamik karakterinden dolayı, ENAG Enflasyon Endeksi tüketim alışkanlıklarında meydana gelecek değişimleri bünyesinde daha hızlı bir şekilde ayarlamaya olanak sağlayacaktır.
ENAG'ın metedolojisi
Verilerin derlenmesi
Tüm sebze çeşitleri, tüketim sınıfına giren enerji kalemleri (doğal gaz, elektrik gibi), kısıtlamaya tabi tutulmadan tüm gıda ürünleri, alım gücünü etkileyen ulaşım kalemleri, mücevher (altın) ile benzin ve motorin fiyatları saatlik ve günlük elde edilmektedir.
Verilerin yayınlanma tarihi
Günlük fiyat endeksleri temel olarak şu an aylık enflasyon oranlarını dinamik bir kapsamda hesaplamak amacıyla yapılmakta olan istatistiklerdir. Aylık enflasyon oranı ile alt başlıktaki oranlar TÜİK’in istatistikleri yayınlama zamanının hemen arkasından kamuoyu ile paylaşılmaktadır. Buna göre, sonuçlar her ayın 3’ünde, hafta sonu olması durumunda da izleyen pazartesi duyurulur.
Özellikli konular
Oluşturulan fiyat endeksleri ve buradan elde edilen enflasyon oranları günlük temelli olduğundan mevsimsel düzeltmeye gerek duyulmamaktadır. Veriler, coğrafik ve coğrafik olmayan özellikleri kapsamında toplandığı grubun istatistiklerine göre içselleştirir. Örneğin, ev ve işyeri kirası ile uzman temizlik hizmetleri, araba fiyatları bölgesel özellikler taşımakla beraber, gıda ürünlerinde “tüm Türkiye” yaklaşımı ile seriler oluşturulmaktadır.
Hesaplama yöntemi ve yaklaşımları
Fiyat endekslerinin elde edilmesinde ülkelerin benimsediği ortak standart enflasyon hesaplama yöntemi kullanılmıştır. Alt kalemler bazında sistem Birleşmiş Milletler İstatistik Bölümü’nün ‘’Classification of Individual Consumption According to Purpose’’ (COICOP) standartları gözetilerek oluşturulmuştur.
Enflasyon sepetinde, TÜİK sepetindeki 418 maddenin 339 adedi var. Bu toplam madde oranının %81’i, madde ağırlığının ise %80’nine eşittir. Geriye kalan 79 maddede ise enflasyonu etkileyen davranışın kesikli olması ya da denetimli ürünlerin yoğunluğu oluşturması nedeniyle kapsam dışına alınmıştır. Öte yandan, TÜİK enflasyon oranı ile de birebir karşılaştırma yapabilmek amacıyla, kalan bu 79 ürünün aylık fiyat değişimi, olduğu gibi TÜİK’ten alınarak ağırlıklı bir enflasyon oranı olarak sunulmaktadır.
Dinamik fiyat endeksi verileri
Özellikle Covid-19 sağlık salgını sürecinde tüketim alışkanlıklarındaki değişim nedeniyle, tüketicinin tüketim-önem sırası ve ağırlıkları da değişime uğramıştır. Bu amaçla ENAG, Pandemi Sepeti kapsamında ayrı bir enflasyon oranı elde etmektedir. Bu sepette yine 418 maddenin ağırlığının yeniden tanımlanması ile elde edilen fiyat endeksleri, daha sonraki dönemlerde değişen önem ve sıralama ile yeni enflasyon oranları olarak karşımıza gelebilecektir.
Fiyat endekslerinin oluşturulmasında ENAG Laspeyres Endeksi’ni kullanmaktadır. Günlük veri analizinde bulunan endeks serisi ise ay sonunda gün serilerinin endekslenmesi ile enflasyon oranına dönüştürülmektedir. Kullanılan tüm madde ağırlığı, Pandemi Endeksi dışında, TÜİK’in kullandığının aynısıdır.
Temel Veri Kaynağı
ENAG oluşturduğu sistem ile Türkiye genelinde ulaşılan tüm tüketim verilerini toplamayı amaç edinmiştir. ENAG fiyat verilerinin alındığı kaynakların özellikle popülasyonun tamamını ve gelir dağılımı bölümlerini temsil edebilmesini önemsemektedir. Grubun, aylık 100 bin üzerinde kira, yaklaşık 250 bin günlük (aylık ise 7 milyonun üzerinde) fiyat verisi ile hesaplanan fiyat endeksi ve sonrasında enflasyon oranları, Türkiye enflasyonunu sıklık serileri kapsamında en iyi şekilde temsil etmeyi amaçlamaktadır.
Enflasyon Araştırma Grup Üyeleri kimler?
- Prof. Dr. Veysel Ulusoy (Yönetici)
- Serkan Gençer (Finansal Ekonomi, Doktor Adayı, Yürütücü)
- Dr. Serhat Hasançebi (Uni. of Basque Country, Ekonomi)
- Dr. Mustafa Demirok (Finansal Ekonomi)
- Mehmet Çağdaş Işim (Finansal Analist)
- Barış Kaan Basdil (ENAGrup Fransa Temsilcisi, Toulouse Üniversitesi)
- Özenç Aslan (Güney Kaliforniya Üniversitesi - Ekonomi)
Enflasyon Araştırma Grup Danışma Kurulu'nda kimler var?
- Prof. Dr. Yalçın Karatepe (Ankara Üniversitesi, Siyasal Bilgiler Fakültesi)
- Prof. Dr. Mehmet Hasan Eken
- Doç. Dr. Bora Aktan (University of Bahrain)
- Dr. Hasan Yalçın (Eski Hesap Uzmanı, YMM)
- Sacit Akdemir (Eski Maliye Müfettişi, YMM)
- Doç. Dr. Baki Demirel (Yalova Üniversitesi)
