Ekonomik kriz yüzünden neredeyse her ürüne zam yapılırken yeme-içme sektöründe uygulanan fiyat tarifesi büyük tepki topladı. Hatta ekonomik durumu iyi olanlar da dahil birçok kesime dışarıda yemek yemeği unutturdu. Restoran işletmecileri gıda ürünlerine, asgari ücrete ve kiralara gelen zamların etkisi olduğunu söylerken, tüketiciler fiyatları ‘fahiş’ artış olarak yorumluyor. İşte bu tepki sosyal medyada #fahişyemeğeBOYKOT kampanyasının başlamasına neden oldu. Zamlara tepki göstermek için kampanya çerçevesinde 20-21 Nisan tarihleri arasında mekanlara gidilmemesi çağrısında bulunuldu.
Hayat pahalılığın çok ötesine geçen, her gelir düzeyini etkileyen yeme içme sektöründeki pahalılığı protesto etmek için başlatılan boykotu, Oksijen muhabirleri İstanbul’un farklı noktalarında takip etti.
Boykot için mekan sahipleri ve müşterilerin neler düşündüğünü, boykotun ne kadar uygulandığını Baran Can Sayın, Esen Dolma ve Talia Boşnak; Beşiktaş, Şişli, Beyoğlu ve Kadıköy’den canlı bildirdi. Oksijen muhabirleri boykotun süreceği 21 Nisan Pazar günü de sahada olacak.
22.30 Beyoğlu Nevizade
Edinburgh Pub işletmecisi Özgür Şan (27): Yüzde 25 ciromuz düşük ama yağışın da etkisi var. 7 masanın 5’i turist şu anda. Boykotu çok haklı bulmuyorum. Bizim de maliyetlerimiz yüksek. Evet fiyatlar mecburen özellikle yerli için yüksek. Kaldı ki artık yabancılardan bile çok şikayet alıyoruz. Geçen gün Ruslar fiyatlara isyan etti.
22.00 Kadıköy
Pehlivan Lokantası işletmecisi Enes Hoca (57): Şişli merkezliyiz. Burası için değişen pek bir şey yok. Ramazan’dan beri devam ediyor zaten kesatlık. Ama insanlar boykot etmekte haklılar. Bizde fiyatlar uygun. Çorba 25 lira. Buna ne yapılır bilmiyorum ama buradaki çorba 25 lirayken başka yerde 100 lira olması müşteriyi öfkelendiriyor diye düşünüyorum.
Neslihan Cafe işletmecisi Ali Tercüman: Boykot kampanyası değil ama yağmur işlerimizi etkiledi. Ben burada kolayı 40 liradan satıyorum. Başka işletmeler 100 liradan. Bu da fiyatların fahiş olduğu algısı yaratıyor. Ama bakarsanız o algı gerçek aslında. Başka bir örnek, ben burada müşterinin gözü önünde portakal sıkıyorum. 50 liraya da satıyorum. Daha güzel bir mekanda, bilinen bir markada nasıl yapıldığını görmediği portakal suyuna 200 lira verebiliyor müşteri. Ve bunu sorgulamıyordu da. İşte, şimdi sorgulamaya başladı.
Fül Fül Çorba şefi Yavuz Gökmenzade: Eskiden gelebilen müşteri artık gelemiyor. Boykot özelinde etkilemedi belki ama müşteri sayımızda geçen yıla göre yüzde 40 düşüş var. Eski müşteriler menüyü görüp kızıyor. Sonra internette kötü yorum yapıyor. Ama maliyetler sürekli artmasına rağmen ben de en son yılbaşında zaman yaptım.
Sosyal medyadaki boykot meselesinin suni ve kışkırtıcı olduğunu düşünüyorum. Şişe suyu bardakta servis edince ekstra ücret alınıyor şeklinde mizansen videolar da ortaya çıktı. Ama asıl sorgulanması gereken müşterinin neden isyan ettiği. Çünkü alım gücü düştü. Eskiden gittiği mekanlara gidemiyor.
21.00 Beyoğlu
Pehlivan İstiklal şef garson Bekir Özcan (70): Hem yağış hem boykot yüzde 10 etkilendik. Bize zaten çok yerli gelmiyor, o sebeple boykotun pek etkisi olmadı. Şu an bu kalabalığın tamamı yabancı. İstiklal hep böyle.
Zaten yerli gelmiyor
Kebap Dünyası kasiyer Hakan Yazıcı (45): Burası turistik olduğu için bize yansımadı, bizim için fark etmiyor. Yerli çok gelmiyor zaten daha çok yabancı geliyor. Fiyatlardan dolayı zaten lokanta yerliye lüks oldu.
Ben de katılıyorum
Esma Aiateli (muhabir, 28): Ben Cezayirliyim, 6 yıldır burada yaşıyorum. Protestoya katılacağım, çünkü her şey çok pahalı. Eskiden haftada 3-4 dışarıda yemek yerdik artık ancak haftada 1 çıkabiliyoruz.
Turist kurtarıyor
Lookanta işletmecisi Sinan Efr (31): Müşterilerimizin zaten yüzde 90’ı turist. Bu sebeple etkilenmedik. Ayrıca boykotun bir sonucu da olmayacak, hiç zannetmiyorum.
Türk müşteri gelmiyor
Otantik Anadolu Yemekleri yönetici Mehmet Selim (61): Pandemiden önce Türk müşteriler de gelirdi, artık neredeyse hiç yok. Bu sebeple boykot bizi etkilemez. Artık sadece yabancı müşteri geliyor. Yunanlılar, Amerikalılar eskiye göre pek gelmez oldu. Şu an Arap müşterileri ağırlıyoruz.
20.00 Ortaköy
Meşhur Bursa İnegöl Köftecisi’nin işletmecisi Hasan Beşiroğlu, ortalama bir cumartesi gününe göre işlerinin yüzde 30-40 oranında azaldığını söylüyor: “Bunda hava koşullarının da etkisi olabilir ancak boykotun da çok fazla rağbet gördüğü yadsınamaz. Fakat faturayı yanlış yere kesiyorlar. Her şeyin maliyeti arttı. Biz köftemizde dana döş ve kuzu boşluk kullanıyoruz. Birinin kilosunu 350, diğerini 450 TL’ye alıyoruz. Şu an restoranımızda bir porsiyon İnegöl köfte 190 TL. İnsanların enflasyondan ne kadar etkilendiğinin farkındayız ama elimizden gelen de bu, aynı enflasyon bizi de etkiliyor.”
Orta sınıf diye bir şey kalmadı
Akın Güleç (29), endüstri mühendisi: “Boykota katıldım ancak olumlu bir yere varacağına
dair umudum yok. Çünkü boykot kültürümüz yok. Artık orta sınıf diye bir şey kalmadı, dışarıda bir şey yeme-içmeye haftada bir bile gitmek çok zor. Kısacası arkadaşlarınla dışarıda buluşmak için bile bir servet sahibi olman lazım. Çıkıp protesto etmek, düşünceni ifade etmek de yıllardır konjonktürel olarak mümkün değil. En azından iki günlüğüne bu boykota katılayım dedim, ki zaten yaşam maliyetleri bu kadar yüksekken iki gün dışarıda oturmamak hayat standartlarımda bir şey değiştirmeyecek.”
Ev ziyareti yapıyoruz
Şeyda Turgut (44), satış direktörü: “Son zamanlarda zaten dışarıdan yemek siparişini, dışarıda bir şeyler içmeyi rafa kaldırmıştım. Yemekleri evde hazırlayıp ofise götürüyorum. Kahvemi de halihazırda ofiste içiyorum. Eşimle birkaç yıl önce arkadaşlarımızla genelde dışarıda buluşurduk ancak artık birbirimizi evlerimizde ziyaret ediyoruz. İki çocuğum var. Dışarıda yeme içme masrafından önce onların eğitim masraflarını düşünmek zorundayım. İki gün de olsa bu boykot esnafa bir mesaj olacak, o yüzden ne hiçbir yerden sipariş vermeyi ne de bir yere oturmayı düşünüyorum.”
19.30 Kadıköy
Kadıköy Hamsi Pub yöneticisi Adem Mert (55): Kemikleşmiş bir müşterimiz var, fiyatlarımızın da abartılı olduğunu düşünmüyorum. Yüzde 90’ı o kemik müşteri olunca çok azalmadı gelen giden.
Kemikleşmiş müşteri olmasaydı illaki bizi de etkilerdi çünkü boykot sosyal medyadan epey yayıldı. Aslında bütün işletmeler makul bir seviyede tutarsa fiyatları, işletmeci de çalışan da rahat eder. Her şeyin fiyatı artıyor diye 70 lira olan şeyi birden 100 liraya çıkarmamaları lazım.
Şelale Restaurant çalışanı Ali Genç (42): Twitter'daki kafe restoran boykotu bizi epey etkiledi. Bugün daha durgun restoran, geçen haftalarda aynı saatlere göre yüzde 30-40 daha az müşteri var. Tabii, bu bizi ilgilendiren bir iş değil esasen. Et-balık fiyatları, fahiş kira bedelleri ortada. Biz de mecburen müşteriye yansıtıyoruz.
Nasıl ki kirada yüzde 25 sınırı var, işletmelere de uygulasınlar. Biz de istiyoruz. Ama marketlere de yapılmalı. Bizim de cebimizden aynı oranda para çıkıyor. Yani zam yapınca biz daha çok kar etmiyoruz. Dolayısıyla müşterinin de bizi değil, hükümeti, bu gıda fiyatlarını belirleyenleri boykot etmesi lazım.
Kırmız Et işletmecisi Halil Özbayat (44): Biz butik bir işletmeyiz. Et satışımız da olduğundan çok etkilenmedik. Ama fiyatları ben de abartılı buluyorum.
İki günlük boykota gerek yok, mesela ben tamamen çıkardım hayatımdan kafeye gitmeyi. Eskiden haftada bir iki gün dışarı çıkardım arkadaşlarımla kahve içmeye. Şimdi çıkmıyorum. Ben de işletmeciyim. Her şey zamlandı. Yüzde 100-200 arttı işletme giderleri. Ama bir kahve 80-90 lira olamaz. Dışarıda kahve içmiyorum artık.
Hilal Günay (65, çalışmıyor): Boykotu destekliyorum çünkü gerçekten fiyatların esnaf tarafından şişirildiğine inanıyorum. Ama bir ders çıkaracaklarını da zannetmiyorum. İki günlük boykotla olacak bir şey değil. Tabii, ufak bir ayar olabilir.
Gözde Yıldız (26, öğretmen): Benim gördüğüm kadarıyla boykota katılım yüksek. Mekanlar boş gibi geldi bana. Ben de bugün dışarı çıkmadım, yani boykotu destekliyorum. Dershanede çalıştığım için işten yeni çıktım, o yüzden dışarıdayım. Diğer taraftan bu ekonomik koşullarda restoran sahiplerine de bir şey diyemiyorum ama hükümetin bir çözüm bulması şart. Çünkü bazı mekanlarda, özellikle de Instagram’ın etkisiyle popüler olan mekanlarda fiyatların aşırı yüksek olduğuna ve mekan popülerleştikçe fiyatların arttığını görüyorum.
Furkan User (23, öğrenci): Boykotu destekliyorum. Ama sorun fiyatların artması değil, fiyatlar arasındaki dengesizlik. Bir tarafta 100 lira olan şey başka yerde 250 lira. Eskiden girebildiğim mekanların bazılarının artık yanından geçemiyorum. Tokatçı filminde Kemal Sunal’ın cama ekmek banması gibi olacağız biz de yakında.
Aykut Yemenli (36, mühendis): Sosyal medyadaki kampanyadan haberim yok. Ama olmasına gerek de yok. Ben dışarı çıkmayı azalttım zaten mecburen. Fahiş fiyatlar aldı başını gidiyor. Halkın yaşam standardının çok üzerinde fiyatlarla karşılaşıyoruz. Yani fiyatlar ülkenin ekonomik gidişatıyla doğru orantılı değil. Katbekat daha fazla. Bence esnaf da gıda, asgari ücret veya kiralardaki fiyat artışını fırsat biliyor. Ama sadece restoranlar değil, marketler de öyle, sürekli etiketler değişiyor.
Nergis Abduhamedova (42): Ben yabancıyım. Özbekistan’dan ablamı ziyarete geldim buraya. Yaklaşık bir aydır buradayım. Daha önceden geldiğimde fiyatlar böyle değildi. Türkiye'deki hayat pahalılığı başka bir şey. Mekanlarda 1-2 bin lira ödemeden kalkamıyoruz. O nedenle burada yaşayanlara hak veriyorum.
19.00 Osmanbey – Halaskargazi – Nişantaşı
Önder Köftecisi işletmecisi Murat Taş (44): Boykotun etkisi hissedilmez olur mu? İşler düne göre yüzde 75 azaldı. Normalde cumartesi günleri özellikle öğlen ve akşama doğru yoğun olmamız gerekiyordu. Fakat beklediğimiz gibi olmadı.
Bu arada zaten fiyatların artışı sebebiyle işler çok azaldı. Ramazandan önceye göre yüzde 30 azaldı. Öte yandan, maliyet artışlarını fırsat bilen ve durumu kullanan o kadar esnaf var ki… İşlerimiz belki bugün zarar gördü fakat ben boykotun çok iyi olduğunu düşünüyorum. Umarım sonuç verir, herkes ne yaptığını düşünür.
Boykot çok haklı
Zilli Yemek Kulübü işletmecisi Erhan Cantürk (38): Ciromuz bugün normal bir cumartesine göre yüzde 20 azaldı. Bence boykot çok haklı ve sonuç vereceğini düşünüyorum. Ete zam geldiğinde peynire de çaya da zam yapamazsınız. Böyle bir dünya yok. Tek kötü yanı, işini düzgün yapan işletmeler de zarar görüyor. Zaten işler istediğimiz gibi değil, Ramazan’dan bu yana yüzde 30 düşüş var. Bu hareket de tuz biberi oldu.
Marketi de boykot ediyor musun?
Çat Çat Kebap garson Mustafa Tanrıverdi (38): Bizim işler etkilenmedi. Akşam rezervasyonlarımız full. Ben çok saçma bir boykot olduğunu düşünüyorum. 20 yıldır bu sektördeyim. Restoranı boykot ederken, marketi de boykot ediyor musunuz? Bir ürün bir markette 150 TL, diğer markette 200 TL. Bizim işletmenin sadece kirası ayda 150 bin TL. Ben de eşimle yemeğe gittiğimde şikayet ediyorum fiyatlardan, fakat sonra o işletmenin maliyetlerini hatırlayıp hak veriyoruz.
Denetim gelmeli
Casita şef garson Özgür Özer (42): İşler normale göre yüzde 50 düştü diyebiliriz. Umarım boykot sonuç verir, gereken denetim gelir. Böyle olaylara da gerek kalmaz.
Yağmurdan dedik ama boykot çıktı
Mazıdağlı Kebap şef Hakim Durak (49): Bizim boykottan haberimiz biraz önce oldu. İşler bugün yüzde 50 düşük. Yağmura bağlamıştık ama sonra boykotu öğrenince gerçek sebep ortaya çıktı.
Kararsız kaldım
Ceyhan Yaz (kuyumcu, 44): Ben kararsızım, akşam yemeğe gidecek miyim gitmeyecek miyim bilmiyorum. Evet fiyatlar yüksek ama esnaf da tedarik, personel, kira, bütün bunlarla mücadele ediyor. Tek taraflı düşünmek olmaz. Bir de şu var, bugün gitmezsek haftaya da mı gitmeyeceğiz?
Ne kadar etkili olur
Deniz (soyadını paylaşmak istemiyor, diyetisyen, 26): Aslında kendi aramızda restoranlara gelmeyelim diye konuşmuştuk, fakat dalgınlıkla geldik. Tabii ki önemli bir konu, fakat ne kadar etkili olacak?
18.00 Beşiktaş
Ortaköy’deki Balkan Halk Lokantası, 1972 yılından beri hizmet veriyor. İşletmecisi Eşref Kaçar da 1976’dan beri restoranda çalışıyor. Kaçar, 20-21 Nisan günlerinde organize edilen boykotun haklı gerekçelerle yapıldığını söyleyerek sözlerine başlıyor: “İnsanlar boykot kararında haklı. Ama biz bundan etkilenmedik çünkü zaten halk lokantasıyız. Bizde çorbalar 20-40 TL bandında. Et yemekleri 140-150, tavuk yemekleri ise 70-80 TL civarında. Bu boykot olayını bir mercimek çorbasına 150-200 TL isteyenler düşünsün. Biz normalde günlük ortalama 500-600 tabak satış yapıyoruz, bugünü de öyle kapatacağız gibi görünüyor.”
Tepki koymak gerekiyor
32 yaşındaki Ayşen Çiftçi, özel bir şirkette satış departmanında uzman olarak çalışıyor. Beşiktaş’ta yaşayan Çiftçi, hafta sonunu yalnızca yürüyüş yaparak dışarıda geçirmeyi tasarlıyor: “İlk olarak alkol zamlarından sonra barlara bir süre gitmeyerek tepki koymaya çalışmıştım ama bunun sürekliliği olmuyor. Twitter’da bu boykota rastladıktan sonra en azından buna katılıp tepkimi koymak istedim. Restoran ve kafelerin fahiş fiyatlarından en çok mustarip olanların biz beyaz yakalı kesim olduğumuzu düşünüyorum. Çalıştığım yer Fulya’da. 3.500 liralık yemek kartı alıyoruz ancak insani, sağlıklı bir öğün yemek istediğinizde zaten 300-350 liradan aşağı sipariş veremiyorsunuz ve verilen yemek kartı en fazla on günde bitiyor. Bu nedenle bir tepki sergilemek gerek.”
Nedeni sadece fırsatçılık
Serkan Bilgi, 27 yaşında bir yazılımcı. Uzaktan, freelancer olarak çalıştığını ve çalışırken de özellikle kafelerde çok fazla zaman geçirdiğini söylüyor. Bu durumdan da son derece etkileniyor. O da boykota katılmaya kararlı: “En azından iki günlüğüne bir konuda duruş ortaya koymalıyız. Zamlar artık kabul edilir noktada olmaktan çıktı. İlk etapta Beşiktaş’ta mekan kiralarını hesaba katıyordum, bu fiyatların bu ekonomide olması normal diyordum ama evde kendim kahve yaptığımda fincanı hemen hemen 10-15 liraya mal ediyorum. Aradaki on katlık farkın fırsatçılıktan başka açıklanabilir hiçbir yanı yok.”
Aklımızla alay ediliyor
Mehmet Yeşilyurt, 59 yaşında ve emekli. Yılbaşından beri kafe ve restoranlara oturmadığını, dışarı çıktığında yalnızca İstanbul Büyükşehir Belediyesi işletmeleri olan Beltur’a ait mekanlara gittiğini belirtiyor: “Enflasyon oranında zam elbette kabul edilebilir ama artık bizim aklımızla alay eder hale geldi fiyatlar. Beşiktaş’ta bir kahve 150 TL, bir hamburger ise 300 TL’leri buluyor. Belediye işletmelerinde kahvemi 50-60 TL’ye içiyorum. Türk kahvesi 35 TL’ye satılıyor. Ekonomik koşullar sadece esnafı değil, bizi de etkiliyor."
17.30 Şişli
Astek Ocakbaşı işletmecisi Ali Akkök (48): Geçen haftaya göre rezervasyonlarımız yüzde 50 düştü. Bu olayda günah keçisi biz olduk. Evet maliyetler arttı, fakat bunu kullanıp bir çaya 100 TL yazanlar var. Onların cezası şimdi bize kesiliyor. İstediğimiz gibi rezervasyon alamadık, akşam hafif geçecek gibi duruyor.
Sütiş şef Ramazan Çıkmaz (53): Hafta sonu normalde işler daha iyi olur. Kahvaltıdan yoğunluk başlar. Boykottan ötürü işler yüzde 30 azaldı. Sabah yoğunluğa hazırdık, fakat çok az gelen oldu. Siparişler daha çok etkilendi. Aldığımız paket siparişi yüzde 50 düştü. Yemeksepeti, Trendyol hareketli değil. Kuryeler sabahtan beri kapıda çay içiyor.
Taşfırın Kebap müdürü Recep Güven (50): Boykot var mı yok mu anlayacak durumda bile değiliz. Bayramdan sonra işler çok azaldı. Çünkü 9 günlük tatilden sonra insanlarda restorana gidecek maddi durum kalmadı. Haklılar, ben de gidemiyorum. Tabii ki bugünkü durgunlukta bu boykotun da tuzu biberi olmuştur.
Kamuran Özyıldırım (ticaret, 38): Boykot haklı olabilir, fakat ben katılmayı tercih etmedim. Çünkü Türkiye’de eylem ve boykotla hiçbir şeyin çözülebileceğini düşünmüyorum. 1 Mayıs'ların hepsine katıldım, zaman zaman eylemlerle hakkımı aradım. Karşılığı olmadı, artık hiçbir harekete katılmıyorum.
