Marlboro sigaralarının arkasındaki tütün devi Philip Morris International (PMI) kamuoyunda ciddi tepkilerle karşılaştıktan sonra İngiltere merkezli inhalatör şirketi Vectura Group'u 198 milyon dolar (150 milyon £) karşılığında sattı. ABD'li elektronik firması Molex'in bir iştiraki olan Molex Asia Holdings'e yapılan satış, PMI'ın Vectura'yı 1.3 milyar dolarlık bir anlaşmayla tartışmalı bir şekilde satın almasından sadece üç yıl sonra gerçekleşti. Satış bedeli, sağlık ve sağlıklı yaşam alanlarında çeşitlenmeyi hedefleyen PMI için önemli bir mali kaybı temsil ediyor.
İkiyüzlülükle suçlandı
PMI'ın 2021 yılında Vectura'yı satın alması, PMI'ın sigarayla ilgili ürünlerin tanıtımındaki rolü göz önüne alındığında bu hamleyi ikiyüzlülük olarak gören halk sağlığı kuruluşları, hayır kurumları ve sağlık çalışanları tarafından yaygın bir eleştiriyle karşılandı. Astım ve diğer solunum yolu hastalıkları gibi akciğer rahatsızlıkları için inhalatörler konusunda uzmanlaşmış bir şirket olan Vectura, sigaradan uzaklaşmayı hedefleyen bir tütün firması için uygun görülmedi. Bu konuda eleştirilerini dile getirenler, PMI'ın sahipliğinin Vectura'nın sağlık sektöründe araştırma odaklı bir şirket olarak güvenilirliğini zedeleyebileceğini öne sürdü.
The Times’a konuşan halk sağlığı örgütlerinden oluşan bir koalisyon, PMI'ın katılımının "[Vectura'nın] varlığını sürdürebilen, araştırma odaklı bir işletme olarak faaliyet göstermeye devam etmesini engelleyebileceği" yönündeki endişelerini dile getirdi. Bu endişelere rağmen PMI, satın alma işlemini elektronik sigara cihazları ve nikotin alternatifleri gibi “dumansız” ürünlere yönelme stratejisinin bir parçası olarak savundu. Tütün devi, “dumansız bir dünya” vizyonunun bir parçası olarak 2030 yılına kadar gelirinin üçte ikisini sigara dışı ürünlerden elde etmeyi hedefliyordu.
Satış ve mali aksaklıklar
Çarşamba günü PMI, Vectura'nın Molex Asia Holdings'e 150 milyon sterlin peşin ve 148 milyon sterline kadar potansiyel ertelenmiş ödemelerle birlikte, düzenleyici onayı bekleyerek satıldığını duyurdu. BBC’ye göre, PMI CEO'su Jacek Olczak, satışın Vectura'yı “[PMI'ın] mülkiyetiyle ilgili makul olmayan dış kısıtlamalardan ve eleştirilerden” kurtaracağını söyledi. Olczak, Vectura'nın bilim camiasıyla ilişki kurma ve PMI çatısı altında ticari ilişkilerini sürdürme kabiliyetini etkileyen “yersiz muhalefeti” kabul etti.
220 milyon dolar zarar edecek
Satış, PMI için önemli bir mali kayba işaret ediyor ve şirket anlaşmanın bir sonucu olarak üçüncü çeyrekte 220 milyon dolar zarar edecek. PMI başlangıçta Vectura'nın sağlıklı yaşam işine önemli ölçüde katkıda bulunmasını bekliyordu ve 2025 yılına kadar bu segmentten 1 milyar doların üzerinde net gelir elde etmeyi hedefliyordu. Ancak, Vectura'nın üst düzey yöneticilerin ayrılması ve ortaklıkların sürdürülmesindeki zorluklar gibi nedenlerden bu hedeften vazgeçildi. PMI'ın dönüşüm stratejisinde başka aksaklıklar da meydana geldi. Vectura'ya ek olarak PMI, aynı dönemde 820 milyon dolar karşılığında ağız bakım ürünlerine odaklanan Avrupalı bir işletme olan Fertin Pharma'yı satın aldı. Bununla birlikte, genel çeşitlendirme çabaları, PMI'ın gelirinin hala önemli bir bölümünü oluşturan sigara satışlarına olan bağımlılığının devam etmesi nedeniyle engellendi. Son üç aylık mali sonuçlarında PMI, 9,47 milyar dolarlık gelirinin %60'ından fazlasının sigara satışlarından geldiğini bildirdi.
Vectura'nın geleceği ve Molex'in planları
Vectura'nın yeni sahibi Molex, yan kuruluşu Phillips Medisize aracılığıyla ilaç endüstrisi için geliştirme ve üretim konularında uzmanlaştı. Molex, Vectura'ya yönelik spesifik planları hakkında yorum yapmaktan kaçınırken, PMI'ın duyurusu, anlaşmanın Vectura'nın solunum yoluyla alınan terapötiklere yönelik çalışmalarını geliştirmeye yönelik anlaşmaları içerdiğini gösteriyor. PMI, ağrı yönetimi ve kardiyovasküler acil durumlar gibi durumlar için oral ve inhalatif reçeteli ürünlere odaklanan Vectura Fertin Pharma da dahil olmak üzere sağlık hizmetleri işinin diğer bölümlerini elinde tutacak. Satış sonrasında, Bristol ve Bath Bilim Parkı'nda 2025 yılına kadar tamamlanması beklenen 58 milyon sterlinlik inhalasyon merkezinin geleceği belirsizliğini koruyor. PMI daha önce Vectura'nın araştırma kapasitesini artırmayı amaçlayan tesis için planlama izni almıştı. Molex projeye devam edip etmeyeceği konusunda henüz bilgi vermedi.
Kamuoyu tepkisi ve piyasa etkisi
Satış, tütün şirketlerinin sağlık sektöründeki rolüne ilişkin tartışmaların yeniden alevlenmesine yol açtı. Action on Smoking and Health adlı yardım kuruluşunun başkanı ve Imperial College London'da solunum tıbbı profesörü olan Nicholas Hopkinson, PMI'ın “kendisini sağlığı teşvik eden bir şirket olarak yeniden icat etme” girişimlerini “iğrenç bir gösteri” olarak nitelendirdi. Halk sağlığı uzmanları, PMI'ın tütün endüstrisiyle olan derin bağları göz önüne alındığında, sağlık ve zindeliği teşvik etmeye yönelik uzun vadeli taahhüdü konusunda kuşkularını dile getirmeye devam ettiler. PMI'ın sigaradan uzaklaşma çabalarına rağmen, mali sonuçları tütün ürünlerinin iş modelinde hala baskın bir rol oynadığını gösteriyor. PMI, 2023'ün ikinci çeyreğinde küresel sigara pazarında gelir bakımından %23,6'lık bir paya sahipti. PMI hisseleri Vectura satışının açıklanmasının ardından %2,5 oranında düşerek New York'ta 122,80 dolardan işlem gördü.
Öte yandan satış, barlarda açık havada sigara içme yasağı getirmeyi düşünen Birleşik Krallık İşçi Partisi hükümetinin yeni bir politika önerisiyle aynı zamana denk geldi. Sağlık uzmanları potansiyel hamleyi övdü, ancak birçok pub sahibi bu tür kısıtlamaların ekonomik etkisi konusunda endişelerini dile getirdi. PMI dönüşümünü sürdürürken, Vectura'nın satışı, tütün endüstrisindeki köklerinden uzaklaşıp sağlık ve sağlıklı yaşam endüstrisinde daha geniş bir rol benimseme arayışında hem sembolik hem de finansal bir gerilemeyi temsil ediyor. Molex'in Vectura'yı tekrar rayına oturtup oturtamayacağını zaman gösterecek.
