Bir zamanlar dünyanın güvenli limanı olarak tanınan Yeni Zelanda'nın zayıf ekonomisi birçok vatandaşını ülkeyi terk etmeye itti. Yüksek fiyatlar, yüksek faiz oranları ve artan işsizliğin ortasında, hükümet geçtiğimiz günlerde Haziran ayına kadar geçen 12 ay içinde 131 bin 200 kişinin ülkeyi terk ettiğini tahmin etti. Bunların yaklaşık 80 bin 200'ü kendi vatandaşından oluşuyor ve bu rakam pandemi öncesi Haziran 2019'da sona eren yıla kıyasla neredeyse yüzde 70 daha yüksek.
Yeni Zelanda'nın moda perakende sektöründe yönetici olarak çalışan 32 yaşındaki Wilson Ong, birçok arkadaşının ülkeyi terk ettiğini gördü ve o da onlara katılmayı planlıyor.
Kendinizi sınırlı bir alanda hissediyorsunuz
“Benim için kilit faktör işlerin kalitesi” diyen Ong, “Yeni Zelanda'da iş fırsatları ve iş deneyiminde kazanabilecekleriniz açısından kendinizi sınırlı hissediyorsunuz” şeklinde konuştu.
Genç Yeni Zelandalıların yurtdışında deneyim kazanma arayışları uzun zamandır gündemde ve Covid-19 nedeniyle uygulanan katı kısıtlamalar ülkede pek çok seyahat planını erteledi.
Bastırılmış talepte patlama yaşanıyor
Yeni Zelanda'daki ASB Bank'ın baş ekonomisti Nick Tuffley Cuma günü CNBC'nin “Street Signs Asia” programına verdiği demeçte, “Yurtdışında yaşamak için bu tür bir deneyime yönelik bir miktar bastırılmış talep görüyoruz” dedi.
Tuffley, pandeminin ardından yaşanan çalkantılı ekonomik toparlanmanın da Y ve Z kuşağının ülkeyi terk etmeye iten bir faktör olduğunu söyledi.
Hükümet istatistiklerine göre, Haziran 2024'te sona eren yılda Yeni Zelanda'dan göç edenlerin yüzde 50'sinden fazlasını 20 ila 39 yaş arasındaki kişiler oluştururken, 25 ila 29 yaş arasındaki kişiler en büyük grubu oluşturdu.
Gençler Yeni Zelanda'yı terk ediyor
Yeni Zelanda Ekonomik Araştırma Enstitüsü baş ekonomisti Shamubeel Eaqub, “Son bir buçuk yıldır Yeni Zelanda ekonomisi yavaşlıyor ve özellikle en genç nesiller için iş kayıpları başlıyor” dedi ve sözlerini şöyle sürdürdü:
“İş piyasası düzelene kadar bu dışarı göçün Yeni Zelanda'nın yakasını bırakmasını beklemiyorum”
Hayat pahalılığı krizi
Pandeminin başlarında Yeni Zelanda hükümeti, Covid'i ortadan kaldırmak amacıyla ülkeye gelenler için sıkı tecritler ve 14 günlük zorunlu izolasyon programı uyguladı.
İzolasyon uygulanmadan önce dönemin Başbakanı Jacinda Ardern, 20 Mart ile 9 Nisan 2020 tarihleri arasında yaklaşık 40 bin Yeni Zelandalı gencin evlerine döndüğünü ve bu rakamın ülke genelindeki tüm otel odalarından daha fazla olduğunu söyledi.
Yeni Zelanda sonrasında pandemi sürecini başarıyla yönetti ve dünyada örnek ülkeler arasında gösterildi. Tam da bu sebeple Ong, 2020'de İngiltere'ye taşınma planlarını ertelemiş ve pandemiyi beklemek için daha güvenli bir yer olarak gördüğü Yeni Zelanda'da kalmaya karar vermişti. Covid dönemi ücret sübvansiyonlarından yararlandı ve daha sonra ülkenin en büyük şehri Auckland'daki eski işine geri dönebildi.
Pandemi döneminde enflasyonda 30 yılın zirvesi görüldü
Ancak bu sübvansiyonlar o zamandan beri etkisini yitirdi ve pandemi karantinaları sırasında kapanan birçok küçük işletme bir daha açılmadı. Bu arada, sürekli yüksek seyreden enflasyon ülkedeki yaklaşık 5 milyon tüketicinin satın alma gücünü azalttı.
Haziran 2022 çeyreğinde Yeni Zelanda'nın yıllık enflasyon oranı yüzde 7,3 ile son 30 yılın en yüksek seviyesine ulaştı. Bu oran 2024 Haziran çeyreği itibariyle yüzde 3,3'e gerilemiş olsa da, Yeni Zelanda Merkez Bankası'nın yüzde 1 ile 3 arasındaki orta vadeli hedef aralığının üzerinde seyretmeye devam ediyor.
CoreLogic'in verilerine göre ülkenin konut satın alınabilirliği endeksi yüksek kalmaya devam etti ve konut satın alınabilirliği uzun vadeli ortalamalardan uzaklaşarak olumsuz bir tablo çizdi.
Hayat pahalılaşıyor, ücretler yerinde sayıyor
Bu arada ülke ekonomisi durgunluğa girip çıkarken, Ong kendi sektöründeki ücretlerin durgunlaştığını ve ekonomik olarak pandemi öncesine göre daha kötü durumda hissettiğini söyledi. Şu anda çeşitli ülkelerde iş arayan Ong, “Bence kötü bir ekonominin özelliği, hayat pahalılığına göre ücretlerinizi yükseltme fırsatının olmamasıdır” dedi.
CoreLogic NZ Baş Emlak Ekonomisti Kelvin Davidson Ağustos ayında yaptığı açıklamada, ipotek ödemeleri için gereken gelir payının son üç yılda yüzde 53 ile 57 aralığında seyrettiğini söyledi. Küresel mali krizin yaşandığı 2007-2008 yıllarında ipotek ödemeleri sadece altı çeyrek boyunca gelirin yüzde 50'sine ya da daha fazlasına ulaşmıştı.
En çok göç Avustralya'ya
Veriler, komşu Avustralya'nın Yeni Zelanda'dan göç edenlerin en sık gittiği yer olduğunu gösteriyor. Komşuda ekonomi daha iyi olmakla kalmıyor, Avustralya hükümeti Yeni Zelandalıların özel bir vizeyle kendi ülkelerine taşınmasını da kolaylaştırıyor. Temmuz 2023'ten bu yana Avustralya'da en az dört yıl yaşayan Yeni Zelanda vatandaşları doğrudan vatandaşlık başvurusunda bulunabiliyor.
Avustralya hükümeti ayrıca kamu sektörü için de Yeni Zelandalı işçi arayışında. Yerel basına göre Avustralya geçtiğimiz aylarda Yeni Zelanda Herald gazetesine tam sayfa ilan vererek Yeni Zelandalı polis memurlarına daha yüksek maaşlar vaat etti.
Avustralya'da ücretler çok daha iyi
İşe alım şirketi Hays'in Yeni Zelanda ve Avustralya için yakın zamanda hazırladığı bir maaş rehberi, çok çeşitli sektörlerdeki pozisyonların Avustralya'da önemli ölçüde daha yüksek ücretlendirildiğini ortaya koydu. Örneğin, Hays verilerine göre bir inşaat ustabaşı, yani bir ekipten sorumlu bir esnaf, Sidney'de Auckland'a kıyasla yüzde 60 daha fazla kazanabiliyor.
ASB Bank'tan Tuffley'e göre, Yeni Zelanda'daki inşaat tarafındaki yavaşlama, Yeni Zelanda'nın inşaat işçilerini ve mühendislerini Avustralya gibi yerlere kaptırmasına yol açtı.
Tuffley, “Yeni Zelanda'da üniversite eğitimi almış ve dünyanın başka bir yerine gitmek isteyen insanların becerilerini de potansiyel olarak kaybediyoruz” dedi.
Ekonomi daha da kötüleşecek
Eaqub'a göre, beyin göçü ve vasıflı işçi kaybına ilişkin artan endişelerle birlikte Yeni Zelanda'nın ekonomik koşullarını iyileştirmek için kısa vadede yapabileceği çok az şey var.
“Bence ekonomi iyiye gitmeden önce daha da kötüye gidecek” diyen Eaqub, suçu kısmen Yeni Zelanda'nın Covid sonrası yüksek faiz oranları gibi tüketici ve iş harcamalarını kısıtlayan bir dizi politika hamlesinde buluyor.
Yeni Zelanda Merkez Bankası geçen ay faiz oranlarını 25 baz puan indirmiş olsa da Eaqub, ekonominin 2025 yılına kadar tepki vermeye başlamasının pek olası olmadığını söylüyor.
Eaqub, “Kemer sıkma politikası uyguluyoruz ve bunun sonucunda ekonomi oldukça ağır bir darbe aldı” ifadelerini kullandı.
