Andrew Jack & Stefan Wagstyl & Chris Cook / Financial Times
Hollanda’nın küçük Oss kentindeki sanayi bölgesi ve geniş tır parkı ne tersanenin yanı başındaki dokuz kapalı ambarda yapılan gösterişli yatlara ne de bunların müşteri ve sahiplerinin kimliğine dair ipucu veriyor.
Halbuki “dünyanın en seçkin süperyatlarından bazılarını üretmekle” övünen Heesen tersanesi deniz tutkunu ultra zenginlere iş yapan üretici ve hizmet işletmesi ağının bir parçası. Bu küçük şebeke bugünlerde Rus oligarklardan oluşan müşteri portföyü sebebiyle inceleme altında.
Heesen’in sahibi de bir Rus oligark. Rus petrol şirketi Lukoil’in başında bulunan Vahid Alekberov şu anda İngiltere ve Avustralya’nın yaptırımlarına tabi. Alekberov’dan bağımsız faaliyet gösterdiğini söyleyen şirketin ürettiği üç yatın kendisiyle bağlantısı bulundu. İngiltere ve AB yaptırımlarına tabi iş insanı Igor Kesaev’le bağlantılı iki yat daha var.
Heesen Norveç’teki tasarımcıları, Almanya ve İtalya’daki yapıcıları, Monaco’daki aracıları ve İngiltere’deki mürettebatları içeren Avrupa süper yat tedarik zincirindeki şirketlerden biri.
Görünmeyen havuzlar
Faaliyet gizliliği ile pazarlamanın ve bitmiş ürünlerin ihtişamını dengeliyorlar.
Ama şimdi Rusya’ya karşı giderek şiddetlenen yaptırım dalgası kapsamında hükümetler müsadere işlemlerini artırırken birçok şirket gelişmeleri kaygıyla izliyor.
Sadece geçtiğimiz hafta Hollanda hükümeti sahipleri hakkındaki inceleme bitene kadar 18 yatı alıkoydu. Bakım için Hollanda’da bulunan iki yatın daha yaptırım uygulanan kişilerle bağlantısı doğrulandı.
Hollanda’nın gemi yapımıyla meşhur bir diğer kasabası olan Makkum’daki Younique Yachts’ın CEO’su Egbert Wattel küçük yat üreticilerinin bile uzun süredir gizlilik kültürüne uygun hareket ettiğini anlatıyor: “Çoğu kişi yat yaptırdığı bilinsin istemiyor. Doktorluktaki gibi; hastanın adını vermezsiniz.”
Makkum’da süper yatları donatmak ve görünmeden son haline getirmek için biri 110 diğeri 120 metre uzunluğunda iki devasa kuru havuz var.
Ferrye Jansen ise iki havuzdan “Katedral” adlı olanın gölgesindeki bir balık ekmekçide çalışıyor. Çoğu müşterisinin nerede çalıştığını biliyor. Ama ne yaptıklarını ona söylemelerine izin yok: “Balık alıyorlar ama hiçbir şey söyleyemiyorlar. Gizli bilgi! O tarafa doğru yüzdüm ama bir şey göremedim.”
Körfez ülkeleriyle boy ölçüşüyorlar
1990’larda Sovyetler Birliği’nin dağılmasının ardından hızla zengin olan az sayıda Rus yat satın almaya başladı. Petrol zengini Roman Abramoviç 1998’de aldığı Sussurro ile öncülerden biriydi.
Milyarderlerin sayısı arttıkça onlarcası Abramoviç’in izinden gitti. Sektör dergisi Superyacht Times’a göre bugün dünyada en az 40 metre uzunluğundaki 2 bin süper yatın yüzde 9’u Ruslara ait.
80 metre üstü kategoride ise 153 yatın beşte birine sahip olan Ruslar bu alanda sadece Körfez ülkelerinin gerisinde. Hacim olarak dünyanın en büyük süper yatı olan ve şu anda Hamburg’da karaya çıkarılan 168 metrelik Dilbar ise ABD Maliye Bakanlığı’na göre Putin’e yakın ve yaptırımlara tabi bir başka oligark Alişer Usmanov’a ait.
Türk tersaneleri üçüncü sırada
Araştırma şirketi Boat International dünyadaki 35-40 milyar euro’luk toplam sipariş defterinin 3.9 milyar euro’sunun Rus alıcılardan oluştuğunu bildiriyor. Yapımı devam eden 60 süper yat ile Rus müşteriler için en fazla tekne yapan tersaneler sıralamasında İtalya birinci; arkasında ise Hollanda ve Türkiye var.
Bazı şirketler pazarlama faaliyetlerini Rus alıcılara baskınlığına göre ayarlamış. Sektörden bir isim bir süper yat yapıcısının ev sahipliğindeki etkinliği anlatıyor: “Bizi de davet ettiler; sadece Rusça ve İngilizce konuşuluyordu. Etkinlikte tek eğlence Rus filarmoni orkestrasıydı.”
Rus alıcılar aşırı pahalı zevkleriyle meşhur. Sauna, helikopter pisti, hatta denizaltının yanı sıra nadir tropikal ahşaplar, özel deriler ve som altın musluklar gibi ultra lüks aksesuarlar istiyorlar. Aracılardan biri “Suudilerin hemen bir seviye altındalar” diyor.
“Anneme bile gösteremem”
Hollandalı bir usta ise sektörün ayırt edici özelliği olarak ayrıntı ve gizlilik takıntısına vurgu yapıyor: “Standartlar inanılır gibi değil. Her şeyi tek kelimeyle mükemmel ama aynı derecede gizli yapmanız gerekiyor. Bugün müthiş bir şey yapmış olsam bile anneme gösteremem. Yaptığım işin fotoğrafını çekmeme izin yok.”
Süper yatlar çoğu zaman offshore şirketler aracılığıyla ediniliyor; bu şirketler sahiplerin kimliğini gizliyor ve vergi indirimleri sunabiliyor. Uluslararası sularda yol almak da kıyıdaki yetkili makamlara karşı belli bir koruma sağlıyor.
Antigua’daki eski bir sahil güvenlik memuru The Financial Times’a Rus süper yatlarında genellikle silahlı özel güvenlik görevlileri bulunduğunu söyledi: “Genellikle onlarla uğraşmıyoruz. O kadar büyük bir tekneyi arayamayız; üstelik sahibinin siyasetçilerle doğrudan ilişkisi olabilir, o yüzden dikkatli olmamız gerekiyor.”
Ancak sektörde çalışanlar sahiplerin genellikle yılda en fazla birkaç haftayı yatlarında geçirdiğini söylüyor.
İkinci el piyasası hareketli; öte yandan yıllık işletim giderleri alış fiyatının genellikle yüzde 10’una denk geldiğinden yatırım getirisi düşük.
Güverte için erkekler, içerisi için kadınlar ve tercihen genel olarak Rusça bilmeyenlerden seçilen geniş mürettebat ihtiyacı, düzenli taze erzak tedariki ve online uydu takibinin yanı sıra limanlarda çok göze batması yüzünden tam gizlilik sağlamak zor.
Haftalık 500 bin dolara kiralıyorlar
Yine de birçok Rus sektöre yatırım yapıyor.
Alekberov’un on yıldan uzun bir süre önce satın aldığı Heesen, oligarkın Kıbrıs’taki yatırım aracı Morcell aracılığıyla elinde bulunuyor. Şirket “şiddetin her türlüsünü kınadığını, savaşa acil çözüm bulunmasını umduğunu” ve “resmi kurumlarla tam bir şeffaflık içinde iş birliği yürüttüğünü” açıkladı.
Şirketin bağımsız yönetim kurulu üyeleri Pavel Novoselov ve Pavel Sukhoruchkin Ukrayna işgalinden sonra istifa etti.
Monaco merkezli aracılık şirketi Imperial Yachts 2005 yılında Evgenny Kochman ile kız kardeşi Julia Stewart tarafından kuruldu.
İkili daha önceden de yıllarca Ruslara yat satmıştı. Müşteri portföyünü çeşitlendirmiş olsa da Rus alıcılar için hayli popüler bir aracı olmaya devam eden şirket mevcut durum hakkında açıklama yaptı: “IY uluslararası müşteri tabanına sahip global bir işletme ve herhangi bir coğrafyaya bağımlı olmadığı için faaliyetlerimizin devam edeceğine güvenimiz tam. Sektörün durumdan etkileneceği açık olsa da etkinin boyutunu tahmin etmek zor.”
Bir başka aracı firma olan ve bütün dünyadaki ofisleriyle lüks donatım sağlayan Burgess Yachts’ın da uzun bir Rus müşteri listesi var.
Listede hem yat sahipleri hem de haftalık 500 bin dolara varan fiyatlara kiralık yat arayanlar bulunuyor.
©️ The Financial Times Limited
