Jeanna Smialek / New York Times
Avrupa Birliği, ABD'den gelen desteğin belirsiz olduğu ve Ukrayna’nın ihtiyaçlarının büyüdüğü bir dönemde, para ve silah akışını sürdürmek için yeni bir plan hazırlığında.
Perşembe günü Brüksel’de bir araya gelen blokun 27 üyesinin liderleri, Moskova’nın 2022’de Ukrayna’ya yönelik tam kapsamlı işgalinden bu yana dondurulmuş olan Rus varlıklarını merkeze alan yeni ve riskli bir fikir üzerinde ilerleme kaydedebilir.
Avrupa Komisyonu, yani AB’nin yürütme organı, bu hareketsiz parayı Ukrayna’ya 140 milyar euro'luk bir krediyi teminat altına almak için kullanmayı öngören bir plan üzerinde çalışıyor. Perşembe günü komisyon, bu konuda resmi bir teklif hazırlayıp hazırlamayacağına karar verecek, ancak nihai detayların şekillenmesi ve anlaşmaya varılması aylar sürebilir.
Avrupa Konseyi Başkanı António Costa, toplantı öncesinde yaptığı açıklamada “2026 ve 2027 yıllarında Ukrayna’nın mali ihtiyaçlarını, askeri ekipman alımı da dahil olmak üzere, güvence altına almak için siyasi bir karar alacağız” dedi.
Avrupa için risk büyük
Eğer dondurulmuş varlıklar planını ilerletme kararı alınırsa, bu adım Avrupa liderlerinin “tazminat kredisi” olarak adlandırdığı sürecin ilk aşamasını oluşturacak. Bu, ABD desteğinin azaldığı bir dönemde Ukrayna’ya büyük bir mali destek sağlayabilecek siyasi bir yeşil ışık anlamına gelir.
Ancak büyük riskler de mevcut: Rusya’nın misillemesi ve Avrupa’nın yabancı varlıklar için güvenli liman imajının zarar görmesi.
Temel fikir, dondurulmuş fonları kredi teminatı olarak kullanmak.
Rus hükümetine ait dondurulmuş varlıkların büyük bir bölümü Belçika’daki finans kurumu Euroclear’da tutuluyor. Avrupa, halihazırda bu mevduatlardan elde edilen faiz gelirini Ukrayna’ya aktarıyor; bu miktar geçen yıl yaklaşık 8 milyar dolardı.
Yeni plan kapsamında Euroclear, Rusya’nın dondurulmuş fonlarının kontrolünü fiilen AB’ye devredecek ve AB bu parayı Ukrayna’ya verilecek devasa krediyi desteklemek için kullanacak. Ukrayna bu parayı yalnızca Rusya’dan tazminat alması halinde geri ödemek zorunda kalacak.
Bu hamle hem siyasi hem de mali bir kumar. En büyük sorulardan biri, Kremlin’in nasıl tepki vereceği.
AB, bu yapının yasal olduğunu savunuyor çünkü paranın el konulmayacağını, sadece borç olarak kullanılacağını, dolayısıyla Rusya’nın gelecekte bu fonlara yeniden erişebileceğini belirtiyor. Ancak Kremlin sözcüsü geçtiğimiz günlerde “Bu bir hırsızlıktır” diyerek uyarıda bulundu ve Rusya, bu sürece dâhil olan kişi ve ülkeleri yargılayabileceğini söyledi.
Euroclear’ın merkezi olan Belçika, olası hukuki veya mali sonuçların yükünü en fazla kendisinin taşıyacağından endişeli ve risklerin tüm Avrupa’ya yayılması gerektiğini savunuyor.
Planın eleştirmenleri, Rus varlıklarının bu şekilde kullanılmasının Çin ve Hindistan gibi ülkeleri de tedirgin edebileceğini söylüyor. Bu ülkeler, Avrupa bankalarında tuttukları rezervlerin de benzer şekilde dondurulup başka ülkelere ödünç verilmesinden endişe edebilir.
AB yetkilileri planın gerekli olduğunu söylüyor.
Avrupa Komisyonu yetkilileri ise bu endişelerin yersiz olduğunu belirtiyor.
AB’nin üst düzey diplomatı Kaja Kallas, Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenski ile Kiev’de yaptığı görüşmede, “Eğer başka bir ülkeye savaş açmazsanız, varlıklarınız risk altında değildir” dedi. Kallas, Ukrayna’nın acil bütçe ihtiyaçlarını ele aldıklarını söyledi.
Yetkililer, riskleri küçümserken planın neden zorunlu olduğunu da vurguluyor. Savaş uzadıkça Ukrayna hem askeri hem de bütçesel olarak büyük yüklerle karşı karşıya.
Asıl sorun ise ABD desteğinin kesilmiş olması. Biden yönetimi döneminde, 2022’den 2024 sonuna kadar, Kongre Ukrayna için yaklaşık 174 milyar dolarlık fon onayladı. Ancak Donald Trump döneminde, ABD’nin Ukrayna’ya askeri yardımı bu yıl keskin şekilde azaldı ve Kiel Enstitüsü’ne göre son aylarda neredeyse tamamen durdu.
Avrupa ülkeleri Ukrayna’ya büyük yardımlar sağladı, ancak kendi bütçe kısıtlamaları nedeniyle ABD’nin bıraktığı boşluğu tamamen doldurmaları zor görünüyor.
Dondurulmuş Rus varlıklarıyla desteklenecek bir kredi teorik olarak bu farkı kapatabilir. Ancak planın detayları henüz netleşmediği için, Ukrayna’nın ihtiyaçlarını tam olarak karşılayıp karşılamayacağı belirsiz.
Hâlâ büyük soru işaretleri var.
Ukrayna’nın bu krediyi nasıl kullanacağı da henüz kararlaştırılmadı.
Bazı ülkeler, özellikle Almanya, paranın silah alımına tahsis edilmesi gerektiğini savunuyor. Ancak Zelenski, bu fonların diğer bütçe ihtiyaçları için de kullanılabilmesi gerektiğini öne sürüyor.
Ve başka pratik sorunlar da hâlâ çözüme kavuşmadı.
27 AB ülkesi bu riski paylaşacak mı?
Avrupa ülkeleri, Belçika’yı rahatlatmak için krediye garanti sağlayabilir, ancak bu garantilerin nasıl yapılandırılacağı belli değil. Tüm 27 AB ülkesi bu riski paylaşacak mı? Bu garantiler gerçek bir teminat içerecek mi?
Belçika, planın G7 ülkeleri tarafından da desteklenmesini istiyor, ancak Washington’un bu fikre sıcak bakıp bakmayacağı belli değil.
Son olarak, AB yürütmesinin varlıkların uzun süre dondurulmuş kalmasını yasal olarak güvence altına alacak bir plan geliştirmesi gerekiyor. Eğer mevcut durumda olduğu gibi dondurma kararı düzenli olarak yenilenmek zorundaysa, Rusya’ya daha yakın duran Macaristan gibi bir ülke bu süreci sabote edebilir.
Bu kadar çok soru işareti ortadayken, Perşembe günü alınacak karar sürecin sadece başlangıcı olacak. Ancak Ukrayna’nın acil ihtiyaçları göz önüne alındığında, bu sorulara hızlı cevaplar bulmak bir öncelik haline gelmiş durumda.
© 2025 The New York Times Company
