Liz Alderman / New York Times
Fransa borsası Pazartesi günü sert düştü, euro değer kaybetti ve Başbakan Sébastien Lecornu’nun görevinde çok kalamadan, sadece bir aydan kısa bir sürede istifa etmesinin ardından Fransa’nın borçlanma maliyetleri rekor seviyelere yaklaştı.
Bir yıldan kısa sürede üçüncü başbakanın istifası, Fransa’nın giderek yönetilemez hale geldiği ve yaklaşan mali krizi çözmekte aciz kaldığı yönündeki endişeleri derinleştirdi.
Paris’te gösterge CAC 40 endeksi %2 gerilerken, yatırımcıların Fransa’ya borç verme risk algısını yansıtan Fransız ve Alman devlet tahvili getirileri arasındaki makas neredeyse rekor seviyeye çıktı. Yatırımcılar, Fransa’nın 10 yıllık tahvil faizini %3,57’ye yükseltti; bu, yaklaşık 14 yılın zirvesine yakın. Euro ise dolar karşısında %0,6 düştü.
İstifa, Avrupa Birliği’nin Almanya’dan sonra ikinci büyük ekonomisini kasıp kavuran çalkantıyı daha da şiddetlendirdi. Lecornu, Fransa’nın borç ve bütçe açığındaki tehlikeli artışı dizginlemek için Salı günü bütçe sunmaya hazırlanıyordu. Şimdi bu çabalar bir kez daha sekteye uğramış oldu.
Berenberg Bank analisti Salomon Fiedler, müşterilere gönderdiği notta, “Bu durum, Fransa’nın mali sorunlarının çözülmeden kalma riskini daha da artırıyor ve ekonomik politikaların büyüme dostu olma ihtimalini azaltıyor” dedi.
Fiedler, “Fransız ekonomisi, üstün performans sergileyen konumdan euro bölgesinin geride kalan ana oyuncusu haline geldi” diye ekledi.
Fransa, Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron’un aşırı sağcı Ulusal Birlik Partisi’nin yükselişini durdurmak için 2024 ortasında erken parlamento seçimleri çağrısı yapmasından bu yana mali ve siyasi belirsizlik içinde.
Bu siyasi kumar ters tepti ve derin şekilde bölünmüş bir parlamentoya yol açtı. O zamandan beri üç başbakan görevden ayrıldı; her biri, keskin harcama kısıntılarıyla açığı gidermeye yönelik girişimlerde başarısız oldu.
Macron, yeni bir parlamento seçimi yapmayacağını söyledi. Ancak hükümeti ayakta tutma konusundaki görünür başarısızlığı, analistlere göre onu bu yılın ilerleyen dönemlerinde ya da 2026 başlarında seçimlere zorlayabilir.
Macron ne yapacak?
Macron’un, gelecek yıl için bütçeyi geçirmeye çalışacak yeni bir teknokrat başbakan ataması muhtemel görünüyor. Daha uç bir senaryoda ise Macron, muhalefet partilerinin Pazartesi günü artan istifa çağrılarına kulak verip, Nisan 2027 için planlanan cumhurbaşkanlığı seçimlerini öne alabilir.
Son krizin fitili, Lecornu’nun kabineyi açıklamasından yalnızca 12 saatten az bir süre sonra ateşlendi. Kabinede kritik bir hamle vardı: Fransa’nın eski maliye bakanı Bruno Le Maire’in savunma bakanı yapılması.
Yedi yıl boyunca maliye bakanlığı yapan Le Maire, Macron parlamentoyu feshettiğinde görevden alınmıştı. Lecornu’nun desteğine ihtiyaç duyduğu merkez sağ Cumhuriyetçiler Partisi, Le Maire’i görevdeyken borcu artırmakla suçlamış ve onun kabineye dönmesine öfkelenmişti.
Lecornu, Fransa’nın bozulan maliyesini öncelik haline getirmeye çalışan son başbakan oldu. Ancak Lecornu; parlamentodaki sol, sağ ve merkezdeki siyasi grupların kendi pozisyonlarına sıkı sıkıya sarılması sonrası endişeli yatırımcıları rahatlatabilecek kemer sıkma bütçesini geçirecek net bir çoğunluğa sahip değildi.
Geçtiğimiz ay düzenlenen iki büyük ulusal gösteride, öfkeli protestocular hükümetin zenginlere vergi artırmasını, emeklilik yaşındaki son artışı geri almasını ve askeri harcamalardaki artışı durdurmasını talep etti.
Yıllardır süren yüksek kamu harcamaları ve düşen vergi gelirlerinin ardından Fransa’nın bütçe açığı 2024’te 168,6 milyar euroya (yaklaşık 198 milyar dolar) ulaştı. Bu, GSYH’nin %5,8’ine denk geliyor. Açık, İkinci Dünya Savaşı’ndan bu yana ülkenin en büyüğü ve Avrupa Birliği’nin %3 sınırının çok üzerinde.
Fransa’nın borcu Eylül ayında 3,4 trilyon euroyu aştı. Lecornu’nun Eylül başında başbakanlığa atanmasının ardından ülkenin devlet borcu notu iki kez düşürüldü. Bir kredi derecelendirme kuruluşu, “artan parçalanma ve iç siyasette kutuplaşma” konusunda uyardı.
Hiçbir şey yapılmazsa, faiz ödemeleri dört yıl içinde Fransız bütçesinin en büyük kalemi haline gelecek.
Fransa’nın büyük bankaları da Pazartesi günü ağır darbe aldı. Fransız devlet tahvillerinde yüksek miktarda pozisyonu bulunan BNP Paribas, Société Générale ve Crédit Agricole hisseleri sert düştü.
© 2025 The New York Times Company
