Hiba Yazbek / The New York Times
İran'ın başkenti Tahran'da üst düzey bir Hamas liderinin ve Beyrut'ta üst düzey bir Hizbullah komutanının öldürülmesinin üzerinden bir hafta geçmeden tüm Orta Doğu diken üstünde. İranlı liderlerin İsrail'i derin bir belirsizlik içinde bırakan intikam yeminleri arasında daha geniş çaplı bir bölgesel savaş korkusu artıyor.
Neden bir İran saldırısı bekleniyor?
İran, İran destekli militan grupların diğer liderleriyle birlikte yeni İran cumhurbaşkanının yemin törenine katıldıktan sonra Tahran'da öldürülen üst düzey Hamas lideri İsmail Haniye'nin intikamını almaya yemin etti. İsrailli liderler İran'ın savunmasının ihlal edilmesinin arkasında ülkelerinin olup olmadığını doğrulamadı ya da yalanlamadı ancak İranlı liderler ve Hamas yetkilileri hızlıca İsrail'i suçladı ve misilleme sözü verdi.
Hamaney'in verdiği emir hakkında bilgi sahibi üç İranlı yetkiliye göre, İran'ın dini lideri Ayetullah Ali Hamaney İran'ın İsrail'i doğrudan vurması için bir emir yayınladı.
İran Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Nasır Kanaan da Pazartesi günü yaptığı açıklamada Tahran'ın bölgesel çatışmaları tırmandırmakla ilgilenmediğini ancak İsrail'i cezalandırmanın gerekli olduğunu söyledi.
Lübnan'ın krizle bağlantısı ne?
Haniye'nin öldürülmesi, İsrail'in Beyrut'ta düzenlediği bir saldırıda Lübnan'daki İran destekli milis gücü Hizbullah'ın üst düzey komutanlarından Fuad Şükür'ün öldürülmesinden birkaç gün sonra gerçekleşti. Bu suikast İsrail ile İran ve bölgedeki vekilleri arasında zaten yüksek olan gerilimi daha da arttırdı. Hizbullah lideri Hasan Nasrallah geçen hafta yaptığı açıklamada İsrail'le çatışmalarının yeni bir aşamaya girdiğini söyledi ve suikasta karşılık olarak büyük bir misilleme tehdidinde bulundu.
Hizbullah aylardır İsrail'le kısasa kısas saldırılar düzenleyerek bölgenin daha geniş çaplı bir savaşa doğru sürüklendiği korkularını arttırıyor. Hizbullah, İran tarafından da desteklenen Hamas ile dayanışma içinde olduğunu söyleyerek İsrail'e binlerce roket ve insansız hava aracı fırlattı. İsrail misillemede bulundu ve Lübnan sınırına yakın kuzey İsrail'deki on binlerce vatandaşını tahliye etti.
Lübnan Sağlık Bakanlığı'na göre, Hizbullah ve İsrail Pazartesi günü sınır ötesi ateş açmaya devam ederken, İsrail'in düzenlediği bir hava saldırısında Lübnan'ın güneyinde iki kişi öldü. Saldırılar Hizbullah'ın tehdit ettiği büyük misillemenin bir parçası değildi ancak Lübnan ve İsrail'deki siviller olası bir topyekûn savaşa hazırlıklı olmaya devam ediyor.
Dünya Sağlık Örgütü Pazartesi günü yaptığı açıklamada daha geniş çaplı bir çatışma ihtimaline karşı Lübnan'a 32 ton acil tıbbi malzeme gönderdiğini duyurdu.
İsrailli liderler ne diyor?
İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu Pazar günü yaptığı açıklamada ülkesinin İran'ın şer eksenine karşı çok cepheli bir savaşta olduğunu ve hem saldırgan hem de savunmacı olarak her türlü senaryoya hazırlıklı olduğunu söyledi.
Netanyahu sözlerini şöyle sürdürdü:
"Düşmanlarımıza bir kez daha söylüyorum: Hangi kesimden gelirse gelsin bize yönelik herhangi bir saldırganlık eylemine karşılık vereceğiz ve bunun bedelini ağır bir şekilde ödeteceğiz"
İsrail Savunma Bakanı Yoav Gallant Pazartesi günü ABD Savunma Bakanı Lloyd Austin ile görüştü ve İsrail hükümetinin basın ofisinden yapılan açıklamaya göre, İsrail ordusunun İran ve vekillerinden gelebilecek tehditlere karşı İsrail'i savunmaya hazır olduğu konusunda kendisine bilgi verdi.
Pazar günü Gallant bir İsrail üssünde şunları söyledi:
"Savunmada, karada ve havada çok güçlü bir şekilde hazırız. Bize saldırmaya cüret ederse ağır bir bedel ödeyecekler"
Nasıl bir diplomasi yürütülüyor?
İran ve vekilleri İsrail'e saldırı tehdidinde bulunurken, daha büyük bir savaşı önlemek için yoğun diplomatik çabalar sürüyor.
Başkan Joe Biden'ın Pazartesi günü Ortadoğu'daki gelişmeleri görüşmek üzere ulusal güvenlik ekibini topladı. Ürdün yakın bir Batı müttefiki ve Nisan ayında İran ile İsrail arasında yaşanan kısasa kısas saldırısı sırasında İran füzelerinin ve insansız hava araçlarının engellenmesine yardımcı olmuştu.
ABD Dışişleri Bakanlığı'ndan yapılan açıklamaya göre, ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken Pazar günü 7 büyük sanayileşmiş ülke grubunun dışişleri bakanlarıyla Orta Doğu'da gerilimin azaltılmasına yönelik acil ihtiyacı görüşmek üzere bir araya geldi ve grup gerilimin daha da tırmanmasını önlemek için azami itidal çağrısında bulundu. ABD Merkez Komutanlığı'nı yöneten General Michael E. Kurilla'nın olası bir İran saldırısına karşı İsrail ordusuyla koordinasyonu tamamlamak üzere İsrail'e gitmesi bekleniyor.
İslam İşbirliği Teşkilatı'ndan yapılan açıklamada, Haniye suikastı da dâhil olmak üzere İsrail işgalinin devam eden suçlarını ve İsrail'in İran'a yönelik saldırılarını görüşmek üzere Çarşamba günü Suudi Arabistan'da dışişleri bakanlarının bir araya geleceği belirtildi.
Batılı devletlerin bölgedeki vatandaşlarına 'terk et' uyarısı
Çatışmaların genişlemesinden korkan ABD, İngiltere, Kanada, Fransa, Almanya, Hollanda, İrlanda, Norveç, Danimarka, Belçika ve İsveç hafta sonu vatandaşlarına Lübnan'ı derhal terk etmeleri çağrısında bulunan ülkeler arasında yer aldı.
Fransa da İran'daki vatandaşlarını uyardı ve mümkün olan en kısa sürede ülkeyi terk etmelerini istedi. Kanada da Cumartesi günü vatandaşlarını uyararak "öngörülemeyen güvenlik durumu" nedeniyle İsrail'e seyahat etmemelerini istedi.
Birçok havayolu şirketi Beyrut uçuşlarını askıya aldı ve birçok uçuşun biletleri kısa sürede tükendi. Delta, United, Lufthansa grubu ve Aegean Airlines gibi uluslararası havayolları da İsrail uçuşlarını askıya aldı. Uçuşlardaki aksamalar seyahat eden pek çok İsraillinin evlerine dönememesine neden oldu.
©️ 2024 The New York Times Company
